استان یزد که به‌دلیل اقلیم خشک و بیابانی جزو استان‌های صدر نشین در کمبود آب است به گفته کارشناسان تا چند سال آینده سفره‌های زیرزمینی‌اش به‌طور کامل از بین می‌رود و با معضل مهاجرت جمعیت مواجه می‌شود. این در حالی است که یزد تنها شهر جهانی ایران و پنجمین شهر جهانی است که 19تیرماه سال گذشته در فهرست شهرهای جهانی یونسکو به ثبت رسید. علاوه براین، یزد عنوان بزرگترین شهر خشتی جهان را یدک می‌کشد.
هم‌اکنون از 14دشت استان یزد 12دشت آن ممنوعه است و 2دشت دیگربه قدری شور است که آب آن قابل برداشت نیست. استان یزد چند سالی می‌شود که برای تأمین آب شرب خود از آب زاینده‌رود بهره‌مند می‌شود اما انتقال این آب از اصفهان به یزد با مشکلاتی مواجه شده است که یزدی‌ها آن را منصفانه نمی‌دانند و خواهان برقراری عدالت در این زمینه هستند.
- مصرف آب فولاد اصفهان سه برابر آب یزد است
بحث آب یزد و اصفهان ممکن است حساسیت‌زا باشد؛ از این نظر که مثلا یزدی‌ها و اصفهانی‌ها هریک خودرا محق بدانند. محمدرضا اختصاصی، استاد دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد و رئیس انجمن علمی مدیریت و کنترل منابع ایران در این‌باره معتقد است:
سرانه مصرفی آب در اصفهان بیشتر از یزد است. بخش زیادی از آب را در صنایع فولادی استفاده می‌کنند که این رقم دوسه برابر میزان آبی است که به استان یزد انتقال می‌دهند. اگرچه استان یزد آب ندارد اما معادنی دارد که استان‌های مجاور از آن بهره‌مند می‌شوند. استان اصفهان هم از معادن یزد همچون سنگ‌آهن یزد در صنعت ذوب‌آهن استفاده می‌کند پس چرا این حق را به یزد نمی‌دهد که از منابع آب آنها استفاده کند.
اختصاصی با تأکید بر اینکه آب به‌عنوان یک عنصر معدنی باید بین استان‌ها به‌طور عادلانه توزیع شود تصریح می‌کند: ما برای صنعت از آب منتقل شده از اصفهان استفاده نمی‌کنیم. بخشی از پسماندهای آب انتقالی که در بدنه شرب به‌وجود می‌آید صرف مصارف صنعتی می‌شود. او در ادامه می‌گوید: کشور ایران یکی از خشک‌ترین کشورهای جهان است.
میزان بارندگی در کشور ما حدود 200میلی‌متر است که این رقم معادل یک‌چهارم میزان بارندگی در جهان است. این در حالی است که میزان بارندگی در استان یزد حدود 100میلی متر است یعنی حدود یک‌هشتم جهان و همین میزان بارندگی در دشت اردکان به حدود 50میلی‌متررسیده است یعنی چیزی معادل یک‌شانزدهم دنیا.
او با تأکید بر اینکه یزد جزو خشک‌ترین مناطق جهان است، می‌گوید: نیاز آبی شهر یزد بسیار بالاست، اما هم‌اکنون مقدار آبی که وارد یزد می‌شود حدود یک‌مترمکعب در ثانیه یعنی 1000لیتر است که این رقم بسیار ناچیز است و فقط به مصرف شرب می‌رسد.
- خشک‌شدن 70درصد باغات یزد
بیش از 70درصد باغات و اراضی کشاورزی در محدوده شیرکوه یزد در معرض خشک‌شدن است؛ این را اختصاصی می‌گوید و ادامه می‌دهد: به‌خاطر خشکسالی‌های متوالی و مدیریت غلط مصرف آب، شیرکوه که اصلی‌ترین منبع آب در دشت یزد است با بحران آب مواجه شده و کمبود آب در این کوهستان بسیار جدی است. یزد دچار بحران آب شده و کم‌آبی شدیدی را تجربه می‌کند و منابع آب زیرزمینی آن هم در معرض خطر است.این استاد دانشگاه به راه‌های برون رفت از وضعیت موجود اشاره می‌کند و می‌گوید: اخیرا برنامه‌های جدی در این زمینه پیش‌بینی شده که از آن جمله می‌توان به تعطیلی فصلی یا ماهانه چاه‌های آب کشاورزی، نصب کنتور‌های هوشمند و طرح دوخطه‌کردن آب شرب و بهداشتی در یزد اشاره کرد.
- دو خطه شدن آب استان یزد
او از دو خطه شدن آب استان یزد به‌عنوان نخستین شهر در ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: این طرح در قالب پایان‌نامه دکتری به اتمام رسیده و قرار است به‌صورت پایلوت در 2محله جدید(صفائیه) و قدیم (خیابان امام خمینی) به اجرا در‌آید. با اجرای این طرح، علاوه بر اینکه آب شرب از آب بهداشتی جدا می‌شود مدیریتی هم در بحث قیمت‌گذاری خواهیم داشت و به جای هزینه‌کردن برای تصفیه کل آب، فقط آب شرب به‌طور کامل تصفیه می‌شود.
به این ترتیب هزینه‌ها کاهش می‌یابد. طی بررسی که ما داشتیم حدود 80درصد مردم با اجرایی شدن این طرح موافق هستند و از آن حمایت می‌کنند. به‌طور حتم این پروژه می‌تواند پروژه مؤثری در مدیریت مصرف آب به‌خصوص در شهرهای خشک باشد. او اضافه می‌کند: هم‌اکنون آب‌های بسیار مطلوب را با آب نامطلوب مخلوط می‌کنند و این دو با هم تصفیه می‌شود و داخل شبکه می‌آید، درحالی‌که از نظر سلامتی مشکل‌دار است. الان بخشی از آب چاه‌های یزد با آب ورودی از اصفهان مخلوط می‌شود که این درصد حدود 30به 70 است.
- اجرای طرح شیرین‌کردن آب دریای عمان
رئیس انجمن علمی مدیریت و کنترل منابع ایران اشاره‌ای هم به پروژه انتقال آب از دریای عمان می‌کند و می‌گوید: بنده برای نخستین بار پروژه انتقال آب از دریای عمان و ازسواحل بندر جاسک به یزد را مطرح کردم که اخیرا در حال پیگیری است. ما در معرض خشکسالی شدید هستیم و چاره‌ای نداریم جز اینکه از منابع برون حوزه‌ای استفاده کنیم.
- آبرسانی به 300روستا با تانکر
یکی از شاخص‌های کم‌آبی، سرانه منابع آب تجدیدپذیر است. در کشور ما مقدار آب تجدید پذیری که در سال به ازای هر نفر از طریق ریزش‌های جوی جایگزین آب از دست رفته می‌شود حدود 1600مترمکعب است که این رقم در یزد حدود 800مترمکعب است یعنی 200مترمکعب پایین‌تر از شاخص‌های بین‌المللی و این به‌معنای بحرانی بودن وضعیت آب در این استان است.
حسین ملکی نژاد، دکترای هیدرولوژی و منابع آب و استاد دانشگاه یزد با بیان این مطلب می‌افزاید: استان یزد اقلیمی خشک و بیابانی دارد و بارش‌های ناچیز آن 300روستا را به مرز خشکسالی رسانده است به‌طوری که هم‌اکنون آب آشامیدنی 300روستا با تانکر تأمین می‌شود. او با تأکید بر اینکه وضعیت قلب کشور از نظر منابع آبی بسیار بحرانی است، تصریح می‌کند:روستاهایی مانند ده بالا و طزرجان که در بخش کوهستانی و پرآب استان هم واقع شده‌اند با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ روستاهایی که در دشت واقع شده‌اند مشخص است که چه وضعیت اسفباری دارند.
- عمق چاه‌ها در یزد به 200متر رسید
این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: سطح آب‌های زیرزمینی به‌طور متوسط سالانه حدود 60تا 70سانتی‌متر افت می‌کند به‌طوری که عمق چاه‌ها در برخی مناطق به بیش از 200متر رسیده درحالی‌که پیش از این، وقتی با دست چاه حفر می‌شد در عمق بسیار کم به آب می‌رسید. ملکی‌نژاد تأکید می‌کند: اگر منابع آبی مدیریت درستی داشت وضعیت منابع آبی به وضعیت ناگوار امروز مبتلا نمی‌شد. به گفته او، بسیاری از صنایع در استان‌هایی واقع شدند که پتانسیل لازم را برای ایجاد صنعت نداشتند. در واقع جانمایی خوبی انجام نشد؛ استان اصفهان و یزد هم از این امر مستثنی نیستند.
- شمارش معکوس برای مهاجرت
این استاد دانشگاه به بحث انتقال آب از خارج از حوزه هم اشاره‌ای می‌کند و می‌گوید: یکی از کارهای جدی برای مقابله با بحران آب بحث شیرین کردن آب دریاها و انتقال آن به شهرهاست که اگرچه هزینه‌بر است اما اجتناب‌ناپذیر است و برای آیندگان باید حتما در این زمینه سرمایه‌گذاری شود. ملکی‌نژاد اصلاح سیستم‌های آبیاری سطحی، تغییر در روش‌های آبیاری، حذف کشت محصولات پرآب و رویکرد به سمت محصولات اصولی همچون کشت زعفران و گیاهان دارویی را ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت آب عنوان می‌کند و می‌افزاید: اگر با همین مدیریت در حوزه آب پیش برویم 40سال دیگر کل ذخایر آبی استان یزد به اتمام می‌رسد و با پدیده مهاجرت‌های گسترده روبه‌رو می‌شویم.
- توضیحی درباره تونل سوم کوهرنگ
درحالی‌که برخی از کارشناسان اصفهانی می‌گویند تونل سوم کوهرنگ باید احداث می‌شد و بعد آب از اصفهان به یزد می‌رفت مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد این سخنان را نادرست می‌خواند و می‌گوید: طبق میزان تخصیص آبی که در سال 68وزیر وقت نیرو آقای زنگنه طی نامه‌ای آن را اعلام کرد باید سالانه 78میلیون مترمکعب آب از زاینده رود برای مصارف شرب و صنعتی استان یزد اختصاص یابد. این در حالی است که در بند آخر نامه تنها به تسریع در اجرای تونل سوم کوهرنگ تأکید شده و هیچ صحبتی مبنی بر انتقال آب بعد از احداث تونل نیامده است.
محمد مهدی جوادیان‌زاده به همشهری می‌گوید: اینکه گفته می‌شود انتقال آب از یزد به اصفهان دو برابر حد نیاز است، صحت ندارد و سرانه مصرف هر فرد مشخص است. این سرانه در دو استان گرم و خشک اصفهان و یزد تقریبا مشابه است که اگر این سرانه را در جمعیت یک میلیونی استان یزد ضرب کنیم معادل 95میلیون مترمکعب می‌شود درحالی‌که الان کل آب انتقالی از اصفهان به یزد 66میلیون مترمکعب است که امسال هم این رقم به 53میلیون مترمکعب تنزل پیدا کرده است.
- یزدی‌ها آب معدنی می‌خرند
استاد دانشگاه یزد به کیفیت بسیار پایین آب اشاره می‌کند و می‌گوید: هم‌اکنون آبی که از اصفهان به یزد منتقل می‌شود تنها نیمی از نیاز استان یزد را تأمین می‌کند و نیم دیگر از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود و همین برداشت از منابع زیرزمینی کیفیت آب را دچار مشکل کرده است.در واقع به‌دلیل مشکلات و خرابی‌هایی که امسال در مسیر انتقال آب از اصفهان به یزد به‌وجود آمد، میزان آب ورودی کاهش و کیفیت آب بسیار تنزل پیدا کرد؛
این در حالی است که آب چاه‌های شهرداری که به شبکه توزیع پمپاژ می‌شود بسیار نامطلوب است به‌طوری که هم‌اکنون مردم از آب معدنی برای شرب استفاده می‌کنند. حسین ملکی نژاد گفت: گاهی که آب به‌صورت ضرب‌الاجل از چاه‌ها وارد شبکه توزیع می‌شود تصفیه به خوبی انجام نمی‌گیرد و در نتیجه آب دچار مشکلات بهداشتی می‌شود. الان آب در یزد هم از نظر کیفیت و هم از نظر طعم و مزه وضعیت نامناسبی دارد.
نظر شما