رسانه‌های مکتوب باید به‌دنبال تغییر نگرش باشند

 شهریار شمس با اشاره به لزوم تغییر نگرش رسانه‌های مکتوب در فضای عمومی جامعه با توجه به اقبال عمومی به فضای مجازی، گفت: یک رسانه مکتوب با توجه به وضعیت کلی جامعه نمی‌تواند فقط متکی به خبر باشد، قبلا رقابت رسانه‌های مکتوب با صدا و سیما و رادیو بود اما الان فضای مجازی آنقدر گسترش پیداکرده که حتی صدا و سیما هم نمی‌تواند در عرصه خبر با فضای مجازی رقابت کند. او با بیان اینکه رسانه‌های مکتوب باید به‌دنبال تغییر نگرش باشند، گفت: در وهله نخست این رسانه‌ها باید به سمت تحلیل، یادداشت و تحلیل خبر بروند.

سردبیر روزنامه همشهری ادامه داد: در چند دهه گذشته رسانه‌های ما به‌عنوان رابط میان دولت با ملت عمل می‌کردند و حرف‌های دولت را بازپیرایی کرده و به‌صورت خبر و گزارش در اختیار مردم قرار می‌دادند و همیشه جای رابط ملت با دولت‌ خالی بوده مگر در دوره‌هایی مثل بعد از انقلاب مشروطه و زمان انقلاب که رسانه‌ها صدای ملت را به گوش دولت می‌رساندند. به‌جز این چند عرصه که به‌ندرت در مطبوعات اتفاق افتاده است، رابطه ملت با دولت دچار اختلال و پارازیت و تبدیل به رابطه دولت با ملت شده است.

به‌گفته وی، با بروز و ظهور فضای مجازی این اتفاق افتاد که مردم به رسانه‌های قدرتمندی دست یافتند که این خلأ را پر کرده و شروع به تأثیر‌گذاری کردند؛ این اثر به قدری گسترده شده که بقیه رسانه‌ها را دنباله‌رو خود کرده‌اند و چیزی را تولید می‌کنند که ممکن است واقعی، دروغ یا بزرگ‌نمایی شده باشد و رسانه‌ها نیز دنباله‌رو آنها می‌شوند.

شهریار شمس با طرح این سؤال که در این وضعیت، رسانه‌ها باید بازتاب‌دهنده رویداد باشند یا نه و آیا می‌توانند افکار عمومی را هدایت کنند، گفت: فکر نمی‌کنم کار علمی دقیقی در این‌باره انجام شده باشد که ببینیم در فضای امروز این رسانه‌ها هستند که افکار عمومی را شکل می‌دهند یا افکار عمومی رسانه‌ها را شکل می‌دهند و سمت و جهت آن را مشخص می‌کنند. اما اگر یک نگاه کلان و کلی داشته باشیم می‌بینیم که این اتفاق افتاده و افکار عمومی از طریق فضاهای مجازی رسانه‌ها را شکل می‌دهند و به رسانه‌ها (رادیو، روزنامه‌ها، نشریات، تلویزیون و رسانه‌های رسمی) می‌گوید که چه‌کار کنند. ما شاهدیم که در عمل از طریق فضای مجازی، افکار عمومی توانسته خواسته‌های خود را به رسانه‌ها تحمیل کند.
سردبیر روزنامه همشهری تأکید کرد: الان با توجه به جمیع جهات رسانه‌ها شکل‌دهنده افکار عمومی نیستند و در بسیاری از موارد ریشه و اصل خبر را از رسانه‌های مجازی دریافت کرده و آنها تعیین می‌کنند که چه اتفاقی بیفتد و نهادهای رسمی هم در زمان پاسخگویی عملا به این رسانه‌ها پاسخگویی دارند. او ادامه داد: سؤال ساده برای من به‌عنوان فعال رسانه‌ای این است که چه اتفاقی افتاده که آنچه من مخابره می‌کنم، تأثیر‌گذار نیست اما آن چیزی که در فضای مجازی مخابره می‌شود، تأثیر‌گذار است؟ جواب واضح است ما پیام‌دهنده‌های رسمی، نه کانال‌های ارتباطی را خوب می‌شناختیم و نه بلدیم از آنها درست استفاده کنیم و به‌دلیل محدودیت‌هایی که بر ما حاکم است جرأت استفاده از آنها را هم نداریم. به گفته شهریار شمس، تا زمانی که اطلاعات دقیق، شفاف و با صداقت به مخاطب ندهیم هیچ وقت نمی‌توانیم اعتماد او را به‌خودمان جلب کنیم و اگر نتوانیم اعتماد را جلب کنیم، دیگر اصلا مهم نیست که بازتاب رویداد می‌دهیم یا نه؟
وی گفت: وقتی در جنوب کشور برای آب تظاهرات می‌شود به‌عنوان رسانه شاید آن را بازتاب دهم اما فضا دیگر دست من نیست. فضاهای مجازی رویداد را آنقدر پوشش لحظه به لحظه داده‌اند که من فضا و فضای تحلیل و گفتمانی بعدش را هم از دست داده‌ام.
به‌گفته شمس، آنچه در بدنه دولت و روابط عمومی‌ها باید اتفاق بیفتد این است که نگاه به رسانه‌ها عوض شود و به این نگاه شود که پاسخگویی باید به مردم صورت گیرد و مردم از آن نهاد چه چیزی می‌خواهند نه اینکه خودش تصمیم بگیرد و بدون اینکه بتواند آن تصمیمات را اجرایی کند یک سری آمار و اعداد را ارائه کند.

• فضای مجازی شمشیر دو دم است

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه نیز در ادامه نشست گفت: معتقدم فضای مجازی در جامعه ما مثل بهمن و سیلی که به‌راه افتاده، همینطور از کوه سرازیر شده و در حال پایین آمدن است.
او ادامه داد: بعد از انتخابات94 مجلس پدیده عجیبی اتفاق افتاد که حتی یک نفر از اصولگرایان نتوانستند به مجلس شورا و خبرگان راه پیدا کنند. در گرماگرم تبریک و تهنیت و گل‌ و شیرینی، یادداشتی در روزنامه شرق نوشتم با این عنوان که چه‌کسی اصولگرایان را شکست داد: اصلاح‌طلبان یا تلگرام؟ در این مقاله عنوان کردم که اصلاح‌طلبان هیچ کاری نکردند و این تلگرام بود که اصولگرایان را شکست داد. این استاد علوم سیاسی دانشگاه گفت: ما خیلی نباید خوشحال باشیم که فضای مجازی این نقش را در ایران دارد چون فضای مجازی مثل شمشیر دو دم است. درست است که در انتخابات 94 و 96 و خیلی جاها از طرفی که ما می‌خواهیم می‌بُرد و جلو می‌رود اما پوپولیسم یک اژدهای هفت‌سر وحشتناکی است که می‌تواند این تیغ را به طرف ما بگیرد و تکه‌پاره‌مان کند.

زیباکلام گفت: معتقدم که این عیب و نقص جامعه ما و بیماری است که فضای مجازی در آن حمایت شده و نفوذ پیدا کرده است. در یک جامعه سالم که به حداقل توسعه سیاسی، دمکراسی، آزادی فضای باز سیاسی و آزادی مطبوعات رسیده باشد، فضای مجازی نمی‌تواند در آن اینقدر جولان دهد و فضا پیدا کند.

او با طرح این سؤال که چرا فضای مجازی در جامعه ما اینقدر حاکمیت پیدا کرده است؟ گفت: من معتقدم اگر حداقل آزادی بیان و مطبوعات را در جامعه داشتیم، فضای مجازی اینطور در کشور ما توسعه پیدا نمی‌کرد؛ چرا که درجه آزادی مطبوعات و صدا و سیما در بسیاری جوامع حتی توسعه‌نیافته بیشتر از ایران است.