به گزارش همشهری آنلاین سه‌شنبه‌شب هفته گذشته(۲۴ مرداد) در فرهنگسرای ارسباران دوازدهمین نشست از سلسله برنامه‌های تخصصی آموزشی آیین آواز به همت کانون موسیقی ارسباران برگزار شد. تقارن نشست دوازدهم با یک سالگیِ شروع به کار این نشست، به همراه مجری‌گری و حضور شهرام صارمی بر صحنه، لحظه‌های جالبی را رقم زد.
ابتدا امیر انجیری به همراه علی شیرازی (کارشناس مجری) در غیاب پیروز ارجمند که دقایقی بعد با تأخیر به این دو پیوست روی صحنه آمدند و دربارۀ متر آواز در هنر آوازخوانی موسیقی دستگاهی سخن گفتند. شیرازی گفت: «تعریف متر در موسیقی محض یک تعریف است و همچنین آنچه به نام متر آواز مصطلح است هم دارای تعریف خاص خودش است و این دو تعریف، تا حدی در تقابل و تضاد با هم قرار دارند. امشب می‌خواهیم از طریق توضیح هر دو به تعریف جامعی از متر آواز برسیم.» انجیری هم افزود: «موسیقی متریک، حاصل تقسیم محور زمان به قسمت‌های دقیقاً مساوی است. در موسیقیِ متریک محور زمان به واحدهایی که ضرب نامیده می‌شود تقسیم می‌شود .همچون یک متر پارچه‌ای که به واحدهای یک سانتی‌متری تقسیم و علامت‌گذاری شده است . در فرهنگ کنونی موسیقی ایرانی، آثار موسیقی متریک را با اصطلاح "ضربی" از دیگر آثار موسیقی متمایز می‌کنند . چرا که در این آثار، موسیقی، ضرب به ضرب پیش می‌رود و شنوندۀ باذوق می‌تواند این موسیقی را با ضربات دو دست که با فواصل زمانی مساوی بر هم زده می‌شوند همراهی کند. درآثار موسیقی ضربی، تقسیم‌بندیِ زمانیِ دیگری نیز وجود دارد که آن را میزان‌بندی می‌نامند. در این تقسیم‌بندی، موسیقی به میزان‌های دوضربی، سه‌ضربی، چهارضربی و غیره تقسیم می‌شود. طبق یک قاعدۀ عمومی، ضرب اول هر میزان مؤکد اجرا می‌شود که باعث می‌شود میزان‌های متوالی از یکدیگر تفکیک شوند. در مقابل، آثار موسیقی دیگری نیز وجود دارد که در آنها محور زمان به واحدهای زمانی دقیقاً مساوی تقسیم نمی شود. در فرهنگ کنونی موسیقی ایرانی از این آثار با صفت "آوازی" یاد می‌شود که با ساز و به آواز یا هر دو، قابل اجرا است.»
در این لحظه ارجمند هم که با ورودش به ارسباران به این بحث اضافه شد، مطالب گفته شده را چنین تکمیل کرد: «نظم قابل شمارش به اصطلاح متریکی که در آثار موسیقایی دارای ریتم و متر وجود دارد، در اجرای آوازهای ایرانی تقریباً به جز معدود گوشه‌های ریتمیک ردیف آوازی، در بقیه بخشهای آواز دیده نمی‌شود. بر اساس آنچه زنده‌یاد نورعلی برومند گفته بود موسیقی آوازی ما که در ظاهر غیرمتریک و فاقد ریتم به نظر می‌رسد دارای متر درونی منظم و عجیبی است که در جای جای کار آوازخوانان خوب و ورزیده قابل مشاهده است و البته این نظم را فقط فارسی زبانها می‌توانند به صورت کاملاً دقیق، درک و اجرا کنند.»
شیرازی هم در پایان این بحث، شعری با مطلع «دردی است در این دل که هویدا نتوان کرد» را ابتدا آنگونه که زنده‌یاد فرامرز پایور آهنگسازی کرده و چند دهه قبل هم عبدالوهاب شهیدی به صورت ضربی خوانده بود اجرا کرد و آن را مثالی از قطعات متریک در موسیقی برشمرد. سپس شیرازی همین شعر را به شکل آوازی و به شکلی کٌندتر و بر اساس تعریف متر آواز در موسیقی ایرانی، بازاجرا کرد تا تفاوتهای دو گونه از اجرا را یادآور شده باشد.
سپس نوبت به حضور اولین خوانندۀ این نشست که یکی از چهار شاگرد معرفی شده در این شب توسط محسن کرامتی بود رسید. خشایار اشکوری خوانندۀ 16 ساله به همراه نیما مسعودپور نوازندۀ سنتور که او هم نوجوان است روی صحنه آمدند. آوازی در دستگاه ماهور به همراه یک تصنیف اجرای پذیرفتنی این خواننده بود که البته در لحظه‌ای آن بیت از شعر را که باید اجرا می‌کرد از یاد برده بود و همراه هنرمندش آن بیت را به او یادآوری کرد. البته اعتماد به نفس این خوانندۀ نوجوان در نوع خودش خیلی بالا بود.
در ادامه، نوبت به ارائه دومین مبحث فنی و تئوریک رسید که با عنوان «وزن آواز و ریتم در آواز ایرانی» ارائه شد. جاوید عباسی فلاح باز هم در کنار شیرازی به توضیح در این باره پرداختند. ارائه مثال‌های آوازی توسط عباسی فلاح که وزن و ریتم آواز را برآمده از اوزان عروضی و تننای شعر پارسی می‌دانست، هر بار پس از نام بردن از بحر عروضی هر شعر، از بخشهای جالب این قسمت بود.
دومین اجرای آوازی این نشست را کامبیز عبدل‌زاده به عنوان دیگر شاگرد برگزیدۀ استادش کرامتی بر عهده داشت. این اجرای جذاب را که در دستگاه نوا ارائه شد علی صحرایی با ویولن و حسین حسنی با سه تار همراهی کردند. تسلط خواننده بر صدایش و زیر و بم‌های فراوان او در این آواز به همراه تنظیم نسبتاً خوب قطعات از ویژگی‌های این اجرا بود.
امیرعلی هاشمی خوانندۀ بعدی را ادیب تیرانداز با سه تار و علی اصغر عاطفی با تمبک همراهی کردند. این خوانندۀ جوان نیز کاملاً بر اجرایش مسلط نشان داد و در بیات اصفهان آواز خواند. چهارمین هنرجوی کرامتی ابوالفضل خیری بود که در همایون و شوشتری آواز خواند و با تصنیفی کارش را به پایان برد. شیما شاه حسینی با دایره و منوچهر فدایی با سنتور او را همراهی کردند.
سپس نوبت به میهمان ویژۀ این نشست رسید. جاوید عباسی فلاح که در بحث دوم نیز حضور یافته بود آوازی را در دستگاه ماهور به همراه نی داود غفاری زاده اجرا کرد.
به جز اینها به مناسبت جشن یک سالگی برگزاری آیین آواز کلیپی هم از این مدت فعالیت برنامه پخش شد. در پایان نیز مجری برنامه از مهدی اصغرپور یکی از شاگردان برتر کرامتی که قبلاً در برنامه‌های سال گذشته معرفی شده بود خواست تا تصنیف مرغ سحر را اجرا کند. وقتی اصغرپور پشت جایگاه مخصوص اجرا قرار گرفت و به طور نمادین شروع به خواندن مرغ سحر کرد، حاضران در سالن نیز با او هماوایی کردند و لحظه‌هایی به یادماندنی در ارسباران به ثبت رسید.
محسن کرامتی، مظفر شفیعی، داود فیاضی، فاضل جمشیدی، محمد ملا آقایی، علیرضا حاجی طالب، عبدالعظیم زرین کوب، علی اکبر کهربایی، مهدی اصغرپور، عیسی فرزان راد، مجید پایدار، علی مغازه‌ای، دکتر بیژن گودرزی، عارف احسن، حسن قاسمیان، مهدی مناف زاده، سعید ناظمی، سلیم سکوتی، حسام‌الدین صحرایی، حجت صحرایی، حجت پولادی، حسین نوریانی، صادق احمدی، محمود حشمت، محمد کاریزنوی، محمد قزلباشف منصور رسولی، و دکتر هومن اشکوری از جمله حاضران هنرمند و فرهیخته در این نشست بودند که با گرفتن یک عکس یادگاری توسط میهمانان و میزبان به پایان رسید.
ضمن اینکه توسط مجری اعلام شد سیزدهمین نشست آیین آواز از ساعت 18 سه شنبه 21 شهریورماه در فرهنگسرای ارسباران و با حضور محمد ملاآقایی برگزار خواهد شد.
نظر شما