پیوند لوزالمعده برای اولین بار در سال ۱۹۶۷ در شهر مینیاپولیس در ایالت مینه‌سوتای آمریکا انجام شد. کاربرد اصلی این پیوند در بیماران دیابتی است که نارسایی کلیوی نیز دارند. در این بیماران می‌توان یا به‌طور هم‌زمان پیوند لوزالمعده و کلیه همراه هم (طی یک عمل جراحی) انجام داد یا پیوند لوزالمعده را بعد از عمل پیوند کلیه (طی دو عمل جراحی با فاصله چند ماه یا چند سال) انجام داد.
پیوند لوزالمعده به‌ندرت به‌تنهایی نیز انجام می‌شود. گاهی در بیمار دیابتی کنترل قند خون با سختی‌های بسیاری برای بیمار همراه است یا بیمار به علت درمان با انسولین دچار کاهش شدید و خطرناک قند خون می‌شود. در این بیماران پیوند لوزالمعده به‌تنهایی نیز قابل انجام است.
پیوند لوزالمعده عمدتاً در بیمارانی کاربرد دارد که دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین دارند. به‌ندرت در دیابت نوع ۲ یا دیابت غیر وابسته به انسولین نیز می‌توان از پیوند لوزالمعده استفاده کرد.
پیوند لوزالمعده با درمان بیماری دیابت، کیفیت زندگی بیماران را بهتر می‌کند و حتی طول عمر آنان را افزایش می‌دهد.
در پیوند لوزالمعده، تمامی لوزالمعده به بیمار پیوند می‌شوند، بنابراین این عضو تنها از دهنده دچار مرگ مغزی باید تهیه شود. در گذشته از دهنده زنده هم برای این پیوند استفاده شده است، اما به علت خطر ابتلای فرد دهنده به دیابت این روش امروزه منسوخ شده است.
در مورد پیوند لوزالمعده باید به دو نکته توجه داشت:
اول: ازآنجایی‌که خون‌رسانی لوزالمعده با بخش اول روده باریک به نام دوازدهه مشترک است، بنابراین این بخش از روده نیز به همراه لوزالمعده پیوند می‌شود. پس این پیوند درواقع پیوند لوزالمعده و دوازدهه است.
دوم: با پیوند تمام لوزالمعده، یک کارکرد دیگر آن‌که مربوط به هضم غذا است نیز در دسترس بیمار قرار می‌گیرد، درحالی‌که بیمار به این کارکرد نیازی نداشته و علت اصلی پیوند کارکرد این عضو در تنظیم قند خون است.
این دو نکته گاهی زمینه‌ساز عوارض این پیوند می‌شود. به علت نیاز به دوختن دوازده به فرد گیرنده، گاهی نشت شیره لوزالمعده که برای هضم غذا است، رخ می‌دهد.
پیوند لوزالمعده با پیچیدگی و ظرافت‌های خاص همراه است. لوزالمعده را می‌توان مانند کلیه در لگن به عروق اندام تحتانی متصل کرد یا آن را در شکم قرار داد. به‌هرحال لوزالمعده خود بیمار دست‌کاری نمی‌شود و در جای خود باقی می‌ماند.
پیوند لوزالمعده چند فایده بزرگ دارد: اولاً باعث درمان دیابت می‌شود و نیاز به تزریق انسولین را برطرف می‌کند و بنابراین کیفیت زندگی بیماران را افزایش می‌دهد. ثانیاً نشان داده شده است که پیوند لوزالمعده بر روی عوارض ثانوی دیابت اثر مثبت دارد. این عوارض عبارت‌اند از بیماری‌های قلبی-عروقی، تصلب شرایین، بیماری شبکیه چشم و عوارض عصبی مربوط به دیابت.
در پیوند لوزالمعده مانند پیوند کلیه تطابق گروه خونی فرد دهنده و فرد گیرنده شرط اساسی است.
به علت پیچیدگی‌های این نوع پیوند، تیم پزشکی باید با آگاهی کامل از آن‌ها بیمار را تحت نظر داشته باشد. بیمار تا آخر عمر باید از داروهای ضد رد پیوند که تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستند، استفاده کند. این داروها خطر رد پیوند را به‌خوبی کاهش می‌دهند، ولی در ضمن با افزایش خطر عفونت‌ها همراه هستند. بنابراین تیم پیوند باید به‌دقت بیمار را از این نظر بررسی کند. خود بیمار نیز باید در صورت بروز هر علامت غیرطبیعی به‌سرعت تیم پیوند را باخبر کند. علیرغم وجود این مشکلات، پیوند لوزالمعده در حال حاضر با درصد بالایی از موفقیت همراه است.
*جراح پیوند و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
نظر شما