تاكنون طرح‌هاي مختلفي به‌منظور بازيابي و احياي اين جنگل‌ها پيشنهاد شده كه همگي به‌طور كامل موفق نبوده‌اند. در اين ميان اداره منابع طبيعي و آبخيزداري شهرستان آبدانان ايلام همزمان با شيوع و مشاهده آفات و خشكيدگي‌ها در جنگل‌هاي بلوط ناحيه زاگرس، طرح قرق منطقه ديناركوه آبدانان در استان ايلام را به‌همراه عمليات اصلاحي، احيايي و پرورشي به‌منظور مقابله با اين پديده در سال1387 اجرا كرد.
منطقه عمومي ديناركوه شهرستان آبدانان به‌واسطه راه دسترسي مناسب و وضعيت خاص توپوگرافي در طول سال‌هاي متمادي همواره مورد بهره‌برداري دامداران قرارداشته، به‌نحوي كه در طول سال به‌صورت مستمر بيش از 18هزار واحد دامي عمدتا از نوع بز به‌صورت رمه‌گرداني و رهاسازي در عرصه‌هاي جنگلي منطقه تعليف كرده كه در نتيجه اين نوع بهره‌برداري بي‌رويه، خاك لگدكوب شده و فرسايش يافته، زادآوري از بين رفته و در نتيجه زوال و نابودي پايه‌هاي موجود به‌جهت قطع درخت و سرشاخه‌زني غيراصولي به‌منظور مصرف چوب و تعليف دام از يكسو و خشكسالي و حمله آفات و امراض از سوي ديگر، اتفاق افتاده است.
در سال1387 همزمان با شيوع آفات و خشكيدگي درختان بلوط و مشاهده اين پديده در جنگل‌هاي منطقه ديناركوه، اجراي طرح قرق به‌همراه انجام عمليات اصلاحي و احيايي به‌منظور مقابله با اين پديده در محدوده‌اي به مساحت 10هزار هكتار توسط اداره منابع طبيعي و آبخيزداري شهرستان آبدانان آغاز شد كه اقدامات صورت گرفته شامل موارد زير بوده است:
نهالكاري با گونه‌هاي بلوط، بَنه و داغداغان
بذركاري با گونه‌هاي بادام و ارژن
برش و هرس بهداشتي
اجراي سامانه آبگير براي درختان مستقر در عرصه
آبياري بذور و نهال‌هاي كاشته شده در عرصه فقط تا سال دوم اجراي طرح
در حال حاضر پس از گذشت حدود 8سال از اجراي طرح قرق به همراه عمليات اصلاحي، پرورشي و غني‌سازي عرصه، نتيجه كار نشان از موفقيت كامل اين طرح در مقابله با خشكيدگي بلوط و احياي اين جنگل‌ها دارد، به‌طوري كه نهال‌هاي كاشته شده در عرصه سبز شده، پايه‌هاي هرس شده جوانه زده و درختان عرصه كاملا شاداب و سرزنده هستند. در مجموع تفاوت بسيار فاحشي بين پوشش جنگلي، علفي و انبوهي منطقه قرق شده با مناطق مجاور آن ديده ميشود. يافته‌ها حاكي از آن است كه اين جنگل‌ها درصورت حذف فشار دام از عرصه كاملا توانايي بازگشت به حالت اوليه خود را دارند.
با توجه به نتايج به‌دست آمده از اجراي اين طرح، مشخص شده كه اين جنگل‌ها با وجود تمام آسيب‌ها و فشار‌هاي انساني، دامي و اقليمي هنوز به آستانه غيرقابل بازگشت خود نرسيده و درصورت قرق و حفاظت كامل توانايي بازيابي و احياي خود را همچنان حفظ كرده‌اند. در اين بين كمكي كه بايد به اين اكوسيستم‌هاي ضعيف شده و شكننده كرد، حفاظت و قرق عرصه‌‌ها به‌همراه اجراي عمليات بذركاري و نهالكاري به‌منظورغني‌سازي عرصه، اجراي برش‌هاي بهداشتي و تأمين آب با اجراي سامانه‌هاي آبگير است.
بنابراين پيشنهاد ميشود كه با توجه به اينكه اين نمونه عملي در جنگل‌هاي بلوط ناحيه زاگرس با موفقيت اجرا شده و به ثمر نشسته است، در ساير عرصه‌هاي جنگلي زاگرس نيز با اجراي طرح قرق و خروج دام از عرصه‌هاي جنگلي و متعاقب آن با اجراي عمليات اصلاحي، پرورشي، غني‌سازي و تأمين آب مورد نياز درختان، نسبت به احياي اين عرصه‌هاي باارزش جنگلي اقدام شود.
دكتر رضا اخوان: عضو هيأت علمي مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور
مهندس يعقوب عزيزي: مسئول اداره منابع طبيعي و آبخيزداري شهرستان آبدانان، ايلام
- جنگل‌هاي زاگرس در يك نگاه
جنگل‌هاي زاگرس جزو جنگل‌هاي نيمه خشك بوده و با مساحتي بيش از 5 ميليون هكتار، 40درصد از جنگل‌هاي ايران را به خود اختصاص مي‌دهند كه بيشترين تأثير را در تأمين آب، حفظ خاك، تعديل آب‌وهوا و تعادل اقتصادي- اجتماعي منطقه دارند. اين جنگل‌ها به‌عنوان بخش وسيعي از جنگل‌هاي كشور، با داشتن شرايط محيطي خاص خود، ناحيه رويشي منحصر به‌فردي را به وجود آورده‌اند، ولي به‌علت مسائل و مشكلات پيچيده اقتصادي- اجتماعي و نيز عدم‌مديريت صحيح، پيوسته درحال تخريب بوده و هستند. امروزه جنگل‌هاي زاگرس به‌علت قطع بي‌رويه و چراي مفرط دام اغلب به‌حالت مخروبه درآمده و بيشتر فرم شاخه‌زاد دارند؛ تراكم آنها بسياركم، تجديدحيات طبيعي آنها به‌دليل شرايط ايجاد شده عملا غيرممكن وخاك جنگل در اثر فرسايش در بيشتر مناطق از بين رفته و سنگ مادري نمايان شده است.
نظر شما