به گزارش فارس، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در مراسم اختتامیه هفته تمدن نوین اسلامی در دانشگاه علامه طباطبائی، گفت: اینطور گفته می‌شود که «تمدن» وجه سخت‌افزاری حیات آدمی و «فرهنگ» وجه نرم‌افزاری است. بنابراین ناظر بر این مدعا مطالبی در خصوص نسبت فرهنگ و تمدن بیان می‌کنم. کلمه تمدن واژه‌ای عربی بر وزن تفعّل است و شهرپذیری در مقابله بادیه‌نشینی است و کوچ‌نشینی هم تمدن معنا پیدا می‌کند.
وی با ارائه مباحثی درباره واژه تمدن در لغت‌نامه‌های مختلف گفت: در قرآن کریم واژگانی است که اگر نگوییم معادل تمدن اما مرتبط با این مفاهیمی مثل «قرن»، «قریه» و «امت» است.
رشاد با اشاره به یک احتمال بدوی در ذهنش که لقب ذوالقرنین از این حیث که فردی است دارای دو شاخ طبیعی بر سرش صدق نمی‌کند بلکه قرن در نام ذوالقرنین به معنای تمدن یا تمدن دوگانه ممکن است باشد، یادآور شد: اما آنچه در قاموس عربی و فارسی آمده عمدتا تلقی واژه تمدن ناظر بر مصادیق اولیه است و الا لزوما تمدن به این معنای امروز نیست.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: تمدن امروز گرانیگاه سبک زندگی است و می‌تواند تشکلی از مؤلفه‌هایی مثل فرهنگ، هنر، علم و ... باشد که یک سبک زندگی خاص را بین گروه انسانی بزرگی پدید آورده باشد. پس تعابیر قرآنی به این معنای جدید نزدیک‌تر است چرا که از واژه تمدن در قرآن استفاده نشده است. پس مسئله تمدن در قرآن فراتر از استقرار، عمران و ... است. اینجا این پرسش مطرح می‌شود که چه نسبتی بین فرهنگ و تمدن و سبک زندگی است.
رئیس شورای حوز‌ه‌های علمیه تهران افزود: به تعبیر ما طلبه‌ها می‌توان گفت که چند فرض نسبت بین تمدن و فرهنگ وجود دارد، نخست اینکه ما نسبت بین تمدن و فرهنگ را عام و خاص مطلق قلمداد کنیم، بر این اساس اصولاً فرهنگ خارج از تمدن نیست اما این دو مساوی هم نیستند در نتیجه تمدن به لحاظ مؤلفه‌ای وسیع‌تر از فرهنگ است حتی شمول جغرافیایی قلمروی آن از فرهنگ بیشتر است.
رشاد با اشاره به اینکه احتمال دیگر این است که فرهنگ اعم از تمدن باشد و تمدن بخشی از فرهنگ باشد، یادآور شد: احتمال سوم نیز نسبت فرهنگ و تمدن متباین است و این دو نسبت به هم ارتباطی ندارند احتمال چهارم نسبت تساوی است در تلقی‌های اولیه فرهنگ و تمدن این نسبت بیشتر به چشم می‌خورد و گاهی در سخنان فیلسوفان نیز دیده می‌شود.
وی با بیان اینکه مشکل اساسی در این تلقی‌ها خلط مفهوم با مصداق است، اظهار داشت: یعنی در پاسخ به این سؤال که نسبت بین فرهنگ و تمدن چیست باید بگوییم که منظور از فرهنگ و تمدن چیست آیا تمدن کنونی غرب فرهنگ جدیدی را ایجاد نکرده است؟ آیا فرهنگی که امروز گسترش یافته همان فرهنگی است که تمدن را ایجاد کرده است؟ مشخص نیست که چطور فرهنگی چطور تمدنی را می‌سازد اما ممکن است یک فرهنگ تمدنی را نابود کرده باشد!
رشاد همچنین یادآور شد: بی‌انضباطی سیاسی، اجتماعی، تنبلی، رانت خواری و ... در فرهنگ امروز ما به آرامی تمدنی دیگر را به وجود می‌آورد و در خلال حیات آن تمدن یک فرهنگ دیگر ایجاد می‌شود مردم بادیه نشین سخت‌کوش، دارای تحمل و روح حماسی و انگیزه‌های بالا تمدنی را ایجاد کردند اما با ایجاد رفاه و سبک زندگی خاص تغییر تمدنی را می‌بینیم که موجب نابودی آن می‌شود.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان گفت: نسبت بین تمدن و فرهنگ بر اساس تعاریف آنها متفاوت می‌شود، زمانی این دعواها تمام می‌شود که سؤال را دقیق مطرح کرده و از کلی‌گویی بپرهیزیم.
نظر شما