براین اساس، انتظار می‌رفت سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان متولی حفاظت از حیاتوحش کشور با آسیب شناسی پرده از این ماجرای غم‌انگیز بردارد اما این سازمان هنوز نتوانسته است توضیح قانع‌کننده‌ای دراین باره منتشر کند. در عین حال، کارشناسان محیط‌زیست تلاش می‌کنند با ارائه راهکارهای علمی و فنی مانع از ادامه روندی شوند که تداوم آن می‌تواند حیات وحش کشور را به ورطه نیستی بکشاند کمااینکه هم‌اکنون هم جمعیت حیات وحش کشور بسیار نگران‌کننده است. آنچه در پی می‌آید مقاله‌ای است به قلم دکتر عبدالله سالاری، متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش درباره آموزش شکارچیان و نقش آنها در حفظ حیات وحش؛ موضوعی که تاکنون کمتر مورد توجه مسئولان محیط‌زیست قرار گرفته است.
گسترش دسترسی به سلاح‌های شکاری در دهه اخیر، موجب مخاطرات مختلفی برای افراد حامل سلاح، همراهان و به ویژه طبیعت و حیاتوحش شده است. آموزش اجباری که برای گرفتن مجوز حمل سلاح در اداره اسلحه و مهمات ارتش برگزار می‌شود بیشتر به مسائل ابتدایی و امنیتی حمل سلاح اشاره دارد حال آنکه آموزشی جامع که دربرگیرنده همه مسائل در مقوله شکار باشد امری مهم و بسیار ضروری به نظر می‌رسد. هدف از آموزش شکارچیان قبل از اعطای دفترچه شناسایی، چیزی بالاتر از مسائل امنیتی و سلامتی است. این آموزش‌ها برای تربیت شکارچیانی کارآزموده، مسئول و طبیعت‌دوست که اهمیت همراهی با قانون و رفتار اخلاقی در شکار را می‌دانند ترتیب یافته است. این برنامه نقطه شروع بسیار خوبی برای مبتدیان و همچنین یادآوری خوبی برای پیشکسوتان این رشته است.
هدف غایی و نهایی برنامه آموزشی شکارچیان، ادامه داشتن سنت شکار مسئولانه و زنده‌نگه‌داشتن اخلاق و منش شکارچی‌گری است. آموزش صحیح شکارچیان کمک شایانی به بهبود رفتار و قانون‌پذیری شکارچیان می‌کند. با آموزش جامع شکارچیان نه تنها حوادث ناشی از تیراندازی و شکار کاهش می‌یابد بلکه این آموزش به بهبود مسئولیت‌پذیری، افزایش تجربیات و دانش زیست‌محیطی در مبتدیان و تشویق پیشکسوتان به انتقال تجربه کمک می‌کند. رفتار اخلاقی و همچنین مشارکت فردی در امر حفاظت، هر دو از ضروریات حفظ سنت شکار و منش این حرفه است. یک شکارچی دانش‌آموخته و باتجربه هرگز تبدیل به یک شکارچی واقعی نمی‌شود مگر با رفتار مسئولانه؛ یعنی ادب، احترام متقابل به مردم، حیاتوحش و طبیعت و مشارکت همه‌جانبه در حفاظت از محیط‌زیست.
ارکان اصلی آموزش
مسئولیت‌پذیری: شکارچی مسئول به شکار نمی‌رود مگر زمانی که خود را آموخته بیابد و هرگز به شکار غیرقانونی نمی‌رود و مرتکب بی‌دقتی نمی‌شود. این فرد به قوانین احترام می‌گذارد و منصفانه شکار می‌کند. لازم به یادآوری است که رفتار شکارچی و تلقی دیگران از آن، تضمین‌کننده آینده‌ای بهتر برای صید و شکار است.
یادگیری مهارت‌های ایمنی: مهارت‌های ایمنی مربوط به شکار شامل ایمنی تجهیزات، حمل و نگهداری سلاح و مهمات و همچنین ایمنی در تیراندازی است که باید از یک فرد متخصص و مدرس آزموده و بااخلاق کسب شود.
کسب دانش لازم: دانش لازم این فن شامل اصول حمل و نگهداری سلاح و مهمات، تیراندازی صحیح، فنون شکار جوانمردانه و همچنین یادگیری قوانین و مقررات مربوطه است. بهتر است قبل از اینکه فردی طریقه شلیک را یاد بگیرد نحوه عملکرد و کاربرد آن سلاح به فرد آموزش داده شود.
مشارکت همه‌جانبه: بخش اساسی تبدیل شدن به یک شکارچی واقعی مشارکت داشتن در حفظ و حراست از همین سنت به عنوان یک ورزش است. این مسئله شامل آموختن مهارت‌ها و تجربیات خود به دیگران، همکاری و احترام به محیط‌بانان و حفظ حقوق دیگر شهروندان است.
همواره باید به خاطر داشت که تلاش برای تبدیل شکار به یک ورزش قابل احترام بدون مشارکت مسئولانه در آموزش به دیگران و همکاری فعال با محیط‌بانان محقق نمی‌شود.
نقش مدیران در حفاظت از حیاتوحش
وظیفه اصلی مدیران حیاتوحش نگهداری جمعیت حیاتوحش کمتر یا به اندازه ظرفیت برد (Carrying Capacity) منطقه برای جلوگیری از تخریب زیستگاه و پویایی جمعیت است. برای این منظور، مدیران به پیشینه تاریخی جمعیت، شرایط کنونی زیستگاه، نرخ مرگ و میر و زاد و ولد و اطلاعات تناسب جمعیت بالغ و میزان موفقیت در جفت‌گیری نیازمندند. برای تحقق این منظور ابزارهای مختلفی در اختیار دارند تا جمعیت حیاتوحش و زیستگاه را به توازن برسانند. این ابزارها عبارتند از: پایش جمعیت حیاتوحش ؛ بهبود شرایط اکوسیستم؛ شکار و قوانین مربوطه ؛ مدیریت گوشتخواران؛ جابه‌جایی بین زیستگاهی و کنترل و پایش بیماری‌های حیاتوحش. مواردی که ذکر شد ابزارهایی هستند که مدیران حیاتوحش برای ایجاد توازن در اکوسیستم و مدیریت منطقه مورد حفاظت خود باید به‌کار گیرند و نیاز اساسی برای تحقق مدیریت موفق، داشتن منابع مالی و انسانی کافی است و نقش بارز شکارچیان در این راستا غیرقابل چشم‌پوشی است.
نقش شکارچیان در مدیریت حیاتوحش
از آنجا که حیاتوحش یکی از منابع تجدیدپذیر طبیعی است شکارچیان به حفظ توازن و پویایی جمعیت در زیستگاه کمک می‌کنند. شکار قانونمند هرگز و هیچ کجا منجر به انقراض یا در معرض خطر قرار گرفتن حیاتوحش نشده است. این افراد نقش اساسی در فراهم آوردن اطلاعات میدانی مورد نیاز مدیران حیاتوحش در سراسر دنیا برعهده دارند. دغدغه اصلی در بحث مدیریت، فراهم آوردن پشتیبانی مالی، چگونگی حفاظت از زیستگاه و تحقیق در این زمینه است. مبالغ اخذ شده برای صدور پروانه‌های شکار و سایر هزینه‌های اخذ شده می‌تواند به عنوان منبعی پردرآمد و پایدار برای مدیران حیاتوحش مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این می‌توان با وضع مالیات‌های هدف‌دار بر لوازم شکار، مهمات و ماهیگیری برای امر حفاظت و پژوهش، درآمدکسب کرد. در این صورت شکارچیان با هزینه‌کردن پول، زمان و تلاش در فراهم‌کردن اطلاعات میدانی نقش مؤثرتری از دیگر اقشار جامعه در امر حفاظت از حیاتوحش بازی می‌کنند.
علاوه بر بهبود شرایط مالی و انسانی آنها می‌توانند با تشکل‌ها (NGO) یا تعاونی اقدام به نخجیرداری(GAME RANCHING) و سایر فعالیت‌های پژوهشی در این حوزه کنند.
مهم‌ترین فعالیت‌های سازنده شکارچیان برای کمک به مدیریت حیاتوحش:
الف- بهبود وضعیت مالی و اقتصادی از طریق پرداخت هزینه‌های شکار
ب- فراهم آوردن اطلاعات میدانی از منطقه و نمونه‌گیری از تروفه‌های برداشت شده برای مطالعات آینده
ج- مشارکت در بررسی‌های میدانی و سرشماری به دلیل شناخت و تجربه کافی
د- همکاری در جهت تکمیل پرسشنامه‌ها و فراهم آوردن اطلاعات
هـ- تأسیس شکارگاه‌های خصوصی به صورت تعاونی یا سمن با مشارکت سازمان حفاظت محیط‌زیست
لزوم بهبود یافتن وجهه شکارچیان
حافظان باوجدان حیاتوحش همواره حامی شکار مسئولانه بوده‌اند اما رفتار ناشایست برخی از افراد شکارچی‌نما سبب تخریب وجهه شکارچی‌های واقعی میان عامه مردم شده است و در نتیجه گروهی از مردم، شکارکش‌ها را در جرگه شکارچیان قرار داده‌اند.
به خاطر داشته باشیم تعداد گروه‌های موافق و مخالف شکار در یک سطح است و عده کثیری هم در این زمینه نظر ممتنع دارند. هنر یک شکارچی مسئول، ترغیب عامه مردم به احترام گذاشتن به سنت شکار با رفتار مسئولانه خود است.
راهکارهایی برای بهبود این شرایط می‌توان ذکر کرد که عبارتند از:
- یک شکارچی مسئول همواره باید در بهبود بخشیدن زیستگاه‌های حیاتوحش تلاش کند.
- این افراد با کمک به حیوانات درمانده و مجروح و همکاری با محیط‌بانان و متخصصان این حوزه، این موجودات باارزش را از ورطه نابودی نجات بخشند.
- شکارچیان دیگر را هم در این راستا به رفتار مسئولانه و شکار اخلاقی تشویق کنند.
باید به یاد داشت که اگرچه قانون، حامی حیاتوحش است اما اخلاق‌مداری حافظ و حامی فرصت‌های بیشتر برای شکار است. احترام به حقوق دیگران حین شکار و همچنین احترام به طبیعت همواره از سوی شکارچیان باتجربه لحاظ می‌شود. تیراندازی به سوی حیوانی که خارج از برد مؤثر سلاح است موجب زخمی شدن و از بین رفتن آن موجود می‌شود بدون آنکه چیزی به دست شکارچی برسد؛ پس قبل از کشیدن ماشه اندکی تأمل لازم است.
آلدو لئوپولد(پدر علم مدیریت حیاتوحش) به زیبایی، مفهوم اخلاق‌مداری در شکار را توضیح داده است. او می‌گوید: «رفتار اخلاقی صحیح، رفتاری است که شکارچی زمانی که هیچ ناظری بر عملش نباشد انجام دهد ولو اینکه انجام کار غیراخلاقی از لحاظ قانونی بلامانع باشد». همواره باید به یاد داشت که احترام به طبیعت، صاحبان زمین و غیرشکارچیان لازم و ضروری است.
