زمانی که بلدیه در ایران شکل گرفت و قوانین اولیه مربوط به آن همچون جمع آوری زباله، تمیزی شهر و... نگاشته شد، هیچ فردی به نقشه و شکل و شمایل ساختمان و خانه‌ها و اینکه یک زمانی آن‌ها فرسوده می‌شوند و نیاز به بازسازی دارند، فکر نکرده بود.
در واقع این مسئله به هنگام تصویب قانون شهرداری در سال ۱۳۳۴ مورد توجه قرار نگرفت تا اینکه در سال ۱۳۴۵ با الحاق ماده ۱۱۱ به قانون مذکور این نقص بر طرف شد و به دنبال آن در همان سال اساسنامه سازمان تصویب شد. بموجب ماده مذکور «به منظور نوسازی شهرها، شهرداری‌ها می‌توانند ازطریق تاسیس موسساتی با سرمایه خود خانه‌ها و مستغلات و اراضی و محلات قدیمی و کهنه شهر را خریداری کند و در صورت اقتضاء برای تجدید ساختمان طبق طرحهای مصوب شهرداری بفروشد ویا اینکه خود اقدام به اجرای طرحهای ساختمانی کند.
پس از طی یک دوره رکود، پس از انقلاب اسلامی سازمان نوسازی شهر تهران دوباره در سال ۱۳۷۳ با تصویب اساسنامه جدید آرام آرام به دنبال ایفای نقشی تازه گردید ماده ۴۸ قانون شهرداری تصویب اساسنامه سازمان‌ها و موسسات وابسته به شهرداری را برعهده شورای شهر و با موافقت وزارت کشور نهاده است ولی چون در سال ۱۳۷۳ شورای شهر تهران تشکیل نشده بود، به استناد ماده ۴۲ همان قانون اساسنامه به تصویب وزارت کشور رسید. سازمان نوسازی شهر تهران تا اواخر سال ۱۳۸۴ صرفاً عهده دار و اجرای پروژه بزرگراه شهید نواب صفوی بوده است.
در این سال با تحولی که در ساختار تشکیلات سازمان ایجاد شد نقاط متعدد بافت فرسوده در سطح شهر تهران شناسایی و پروژه‌های نوسازی یکی پس از دیگری آغاز شد.
اساسنامه
در اساسنامه این سازمان که زیر مجموعه شهرداری تهران فعالیت می کند، آمده است که سازمان بر طبق اصول بازرگانی تاسیس و اداره می‌گردد و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است. سازمان می‌تواند در اجرای وظایف خود از طریق سرمایه گذاری و مشارکت با بانک‌ها، موسسات سرمایه گذاری و شرکت‌ها با اشخاص حقیقی - خرید سهام و انتشار و فروش اوراق مشارکت با رعایت ضوابط و مقررات قانونی مربوطه اقدام کند.
وظایف
هم اکنون این سازمان در بسیاری از محلات شهر تهران که بیشترین بافت قدیمی و فرسوده را دارند، فعالیت خود را آغاز کرده و با تجمیع بافت‌های ریزدانه با یکدیگر آن‌ها را تخریب و به شکل واحد می‌سازد. یا اینکه با ارائه وام به صاحبان این بافت‌ها امکان نوسازی و مقاوم سازی را برای آن‌ها فراهم می‌سازد.
محورهای عمده وظایف و مسئولیتهای معاونت شهرسازی و معماری سازمان نوسازی شهر تهران:
- تولید علم و انجام پژوهش‌های راهبردی و کاربردی
- تهیه برنامه‌ها، طرح‌ها و پژوهش در امر بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده
- تعریف پایلوت‌های مرتبط با برنامه‌ها، طرح‌ها و پژوهش‌ها
- ایجاد و توسعه زیرساخت‌های بهسازی و نوسازی
- به روز رسانی اطلاعات حوزه بهسازی و نوسازی
- تهیه و پیگیری تصویب و ابلاغ طرحهای شهرسازی و معماری
- اصلاح طرحهای موجود نوسازی بافت‌ها و ابنیه
- راهبری و نظارت بر مدیران طرح و مجریان و سایر واحدهای مرتبط در حوزه طرح و اجرا
- ایجاد پایگاه اطلاعات بهسازی و نوسازی و تدقیق و به روز رسانی آن در محدوده‌های فرسوده
این سازمان دارای پنج معاونت معماری و شهرسازی، برنامه ریزی و توسعه شهری، اجتماعی و نوسازی مردمی، مالی و اقتصادی و پشتیبانی است.
