رئیسعلی دوران کودکی خود را مثل دیگر کودکان آن روزگار گذراند، در هفت سالگی به مکتب رفت و قرآن و گلستان و نظامی و شاهنامه را آموخت.
- زندگینامه رئیسعلی دلواری / تصویری از محل شهادت رئیسعلی دلواری / خانه رئیسعلی دلواری / قبر رئیسعلی دلواری /
وی تا قبل از استبداد صغیر و ورود انگلیسی‌ها به بوشهر در کنار پدرش کدخدایی می‌کرد، زراعت داشت و به شیخ نشین‌های اطراف سفر می‌کرد، شخصیتی بود که در مروت، ادب و شجاعت بی‌نظیر و مدیری لایق و مقید به اصول دین به شمار می‌آمد شجاعتش را حتی دشمنانش می‌ستودند، تیرش هیچ گاه به خطا نمی‌رفت و به چابکی و مهارت و صف آرایی در برابر دشمن زبانزد شده بود.
آخرین بازماندگان رئیسعلی دلواری
دوران جوانی او همزمان با حضور گسترده استعمار انگلیس در خلیج فارس بود، وی نقشی کلیدی در قیام جنوب داشت. قیام مردم تنگستان به رهبری وی روی هم هفت سال طول کشید و در این مدت دلیران تنگستانی دو هدف عمده را دنبال می‌کردند، پاسداری از بوشهر و دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود و جلوگیری از حرکت قوای بیگانه به درون مرزهای ایران و دفاع از استقلال وطن.
ناگفته‌های رئیسعلی از زبان آخرین همسرش
رئیسعلی چهار زن اختیار کرد که فقط از آخرین همسر خود (مدینه دختر صفر از اهالی دلوار) صاحب فرزندی به نام عبدالحسین (بهادر شهیدی) شد. نوه‌های رئیسعلی از بهادر، سه نفر به نام‌های غلامحسین، فرنگیس و گل اندام هستند که تنها گل اندام در قید حیات است و در شهر دلوار زندگی می‌کند.
سال 89 بعد از گذشت قریب به 40 سال برای نخستین‌بار فیلمی مستند از همسر شهید رئیسعلی دلواری در شبکه یک سیما پخش شد. این مستند که "خیری" نام داشت و در سال‌های بعد هم از شبکه استانی بوشهر پخش شد، توسط مستند‌سازان صدا و سیمای مرکز بوشهر با بهره‌گیری از مصاحبه‌ای که در سال 1352 با مرحوم خیری، آخرین همسر رئیسعلی دلواری انجام شده، تولید شده است.
در این مستند برای نخستین‌بار اسناد واقعی و ناگفته‌هایی از جنگ‌های شهید رئیسعلی دلواری سردار بزرگ مبارزه با استعمار در مصاف با متجاوزان انگلیسی ارائه شد.
خیری آخرین همسر رئیسعلی دلواری بود که در این مستند در مورد ویژگی‌ها و خصوصیات رئیسعلی دلواری صحبت می‌کند.
جنگ رئیسعلی با متجاوزان انگلیسی و شهادت
جنگ میان دلیران تنگستان به رهبری رئیسعلی از یک سو و نیروهای بریتانیا و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور پیاپی و پراکنده تا شهریور 1294 خورشیدی ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر رئیسعلی و یارانش برتری یابند.
رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر» هنگام شبیخون به قوای بریتانیا توسط فردی نفوذی و اجیر شده، از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در سن 33 سالگی کشته شد. تاریخ شبیخون مذکور و کشته شدن رئیسعلی دلواری در همه منابع، شب 23 شوال 1333 قمری برابر با 3 سپتامبر 1915 میلادی نقل شده است.
جنازه رئیسعلی دلواری مدتی در روستای کله بند در نزدیکی امامزاده‌ای دفن شد اما چندی بعد بنا بر وصیت او، به نجف اشرف انتقال یافت و در قبرستان وادی‌السلام مجددا دفن شد.
منبع: فارس
