رژیم‌های عاری از گلوتن در اصل برای مبتلایان به بیماری سلیاک، یک بیماری خودایمنی وخیم که تقریبا باعث نابودی پوشش مجرای گوارشی می شود، طراحی شده بود.
سلیاک حدود یک درصد جمعیت را گرفتار می‌کند و با خارج کردن گلوتن از رژیم غذایی علائم آن برطرف می‌شود.
اما اگر سرخود تشخیص سلیاک برای خودتان بدهید و گلوتن را به طور زودرس از رژیم غذایی‌تان حذف کنید، تشخیص دقیق علائم‌تان امکان‌پذیر نخواهد بود. نمونه‌برداری از روده تنها شیوه برای شناسایی قطعی بیماری سلیاک است.
برخی از افراد رژیم‌های غذایی عاری از گلوتن را در پاسخ به احساس خستگی، نفخ یا افسردگی امتحان می‌کنند، بهتر شدن یا کاهش وزن خود را به آن نسبت می‌دهند. اما این پیامد با احتمال بیشتر به علت این است که آنها کالری‌های اضافی که در بسیاری از غذاهای حاضری بر اساس آرد را از رژیم‌شان حذف کرده‌اند، و بهتر شدن خودشان را به اشتباه به حذف گلوتن نسبت می‌دهند.
بنابراین پیش از اینکه به رژیم عاری از گلوتن روی آورید، چیزی ساده‌تر مثلا خوردن سیب به جای غذاهای حاضری پرکالری با ورزش کردن را امتحان کنید؟ یا ترجیح می‌دهید که بقیه زندگی‌تان را بدون نان، پاستا و کیک تولد بگذرانید؟
رژیم‌های عاری از گلوتن ممکن است به شدت از لحاظ مواد مغذی فقیر باشند- با میزان کم فیبر، آهن، فولات، نیاسین، تیامین، ریبوفلاووین، کلسیم، ویتامین B12، فسفر و روی.
این امر به این خاطر است که بسیاری از فرآورده‌های "عاری از گلوتن" از غلات فرآوری‌شده و غنی‌نشده و نشاسته ساخته می‌شوند که حاوی مقدار زیادی کالری و مقدار بسیار کم ویتامین و مواد معدنی هستند.
چطور دریابید که به رژیم عاری از گلوتن نیاز دارید؟
1- چک‌آپ کاملی را بوسیله پزشک خانوادگی‌تان انجام دهید.
2- با متخصص مناسب مثلا متخصص آلرژی درباره آلرژی به گندم و متخصص گوارش برای سلیاک و سایر بیماری‌های گوارشی مشورت کنید. اگر آلرژی به گندم دارید، باید از گندم پرهیز کنید، اما پرهیز از گلوتن به دست آمده از سایر غلات لزومی ندارد. اگر بیماری سلیاک دارید، یاید از گلوتن- حتی در کمترین مقدار آن- پرهیز کنید. (اما به یاد داشته باشید که تا گلوتن نخورده باشید، این تشخیص را نمی‌توان داد).
3- اگر نه آلرژی به گندم دارید و نه بیماری سلیاک، با یک متخصص تغذیه دارای مجوز مشورت کنید تا معلوم شود که آیا رژیم غذایی متعادل حاوی مقادیر کافی مواد مغذی و غذاهای دارای فیبرهای طبیعی مصرف می‌کنید و فعالیت جسمی کافی انجام می‌دهید. رژیم غذایی و سبک زندگی سالم علائم آزارنده گوارشی و التهاب را کاهش می‌دهند، دستگاه ایمنی را تقویت می‌کنند، کارکرد مغز را بهبود می‌بخشند، و افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهند.
اگر اضافه وزن دارید باید وزن‌تان را کم کنید. بافت چربی هورمون‌ها و مواد شیمیایی پیش- التهابی را تولید می‌کند که بر سوخت و ساز، دستگاه ایمنی، التهاب تاثیر می‌گذارند و باعث پیشرفت تصلب شرایین می‌شوند. هنگامی که بافت چربی کمتری دارید، منافع زیست‌شناختی بسیاری را به دست می‌آورید و احساس بهتری خواهید داشت.
4- اگر علائم‌تان ادامه یافت (گرچه در اغلب موارد اینگونه نخواهد بود)، ممکن است جزء افراد نادری باشید که "حساس به گلوتن" هستند- گرچه امیدواریم اینگونه نباشد، چون در این صورت زندگی سختی را در پیش خواهید داشت. برای ثابت کردن این تشخیص و اینکه رژیم عاری از گلوتن مطلقا برای شما مورد نیاز است باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. (ممکن است قبلا متخصص گوارش بیماری سلیاک را در شما رد کرده باشد).
گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئینی است که در گندم و سایر غلات مانند چاودار و جو دوسر یافت می‌شود. اگر خمیر نان را زیر آب جاری ورز دهید، نشاسته موجود در آن به تدریج شسته می‌شود. توده لاستیکی که به جای می‌ماند- گلوتن است، پروتئینی در گندم که ساختار نان را ایجاد می‌کند. شمار بسیاری از فرآورده‌های غذایی به دست آمده از غلات شامل جو، بلغور جو، گندم و آرد گندم، نشاسته گندم، مالت، عصاره مالت، شربت مالت، چاودار، سمولینا و ....حاوی گلوتن هستند.
برنج قهوه‌ای، ذرت کامل، جو دوسر عاری از گلوتن، ارزن، ذرت خوشه‌ای، برنج وحشی، گندم سیاه از جمله غلات فاقد گلوتن هستند.
تفاوت‌های آلرژی به گندم، حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک
آلرژی به گندم یک واکنش ایمنی نابه‌جا به پروتئین‌های گندم است، یک آلرژی غذایی کلاسک که پوست، دستگاه گوارش یا دستگاه تنفس درگیر می‌کند.
بیماری سلیاک یک بیماری روده‌ای (آنتروپاتی) به واسطه ایمنی است که در افراد حساس با خوردن گلوتن رخ می‌دهد. شروع علائم معمولا تدریجی است و با تاخیر زمانی چند ماهه یا چند ساله پس از وارد شدن گلوتن به بدن رخ می‌دهد.
پزشکان هنگامی تشخیص حساسیت به گلوتن را می دهند که هر دو سازوکار آلرژیک (آلرژی به گندم) و خودایمنی (بیماری سلیاک) را رد کرده باشند؛ افراید که هنگام خوردن گلوتن احساس ناراحتی می‌کنند ممکن است حساس به گلوتن تشخیص داده شوند.
معاینه بوسیله متخصص گوارش پیش از شروع کردن رژیم غذایی عاری از گلوتن ضروری است، زیرا هنگامی که گلوتن را از رژیم غذایی‌تان حذف می‌کنید، تشخیص سلیاک تقریبا ناممکن می‌شود، و تشخیص این بیماری خودایمنی بسیار جدی باید نگرانی اصلی شما باشد.
