مردم انتظار دارند که پلیس، متکدیان، ولگردان و معتادان را از خیابان‌های شهر جمع‌آوری کند که انتظار بیجایی هم نیست اما سرهنگ رضا غنی‌لو، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و ارتباطات ناجا می‌گوید: پلیس ظرف یک هفته می‌تواند تمام این افراد را از سراسر کشور جمع‌آوری کند؛ مشکل این است که در نگهداری این افراد با کمبود جا روبه‌روهستیم. با او گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
- مردم به روزنامه زنگ می‌زنند و از حضور کودکانی که در سرمای زمستان در خیابان‌های شهر شیشه پاک می‌کنند و گدایی می‌کنند یا زنانی که بچه‌های چندماهه را در بغل گرفته‌اند و لابه‌لای ماشین‌ها گدایی می‌کنند، گلایه می‌کنند و می‌پرسند چرا نیروی انتظامی این افراد را از خیابان‌های شهر جمع نمی‌کند؟
طبق قانون مجازات اسلامی، تکدیگری و ولگردی، جرم هستند و پلیس، ضابط مقام‌های قضایی است. یعنی با دستور دادستان یا معاونینش می‌تواند نسبت به جمع‌آوری متکدیان اقدام کند یا چون جرم‌های مشهود هستند و در منظر و مرعا(محل دیدعموم) هستند، حتی بعضی‌وقت‌ها نیازی به دستور دادستان هم نیست و با این دلیل که جرم در مقابل دیدگان شهروندان به وقوع پیوسته است، پلیس برای جمع‌آوری آنها از سطح خیابان‌ها برنامه‌ریزی می‌کند. جمع‌آوری متکدیان از خیابان‌های شهر به‌طور مرتب از سوی پلیس انجام می‌شود. یک نوع جمع‌آوری هم در قالب طرح‌هایی با هماهنگی سازمان‌هایی که در این زمینه مسئول هستند انجام می‌شود. اگر پلیس به جمع‌آوری این افراد به‌صورت مدام و مرتب اقدام نمی‌کرد که الان تمام خیابان‌های شهر پر از گدا بود و وضعیت بسیار بدتر بود.
- مرحله بعد از جمع‌آوری متکدیان از سطح خیابان چیست؟
در گام‌های بعدی این افراد به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند؛ برخی از آنها بی‌جا و مکان هستند، از شهرستان آمده‌اند یا دوران بیکاری را سپری می‌کنند؛ بعضی از آنها معتاد بوده‌اند و ترک کرده‌اند یا حتی برخی از آنها هنوز هم معتادند. این گروه در سطح اجتماع رها شده‌اند و مشکل جای خواب دارند، این گروه را به گرمخانه‌های شهرداری تحویل می‌دهیم. یک سری هم مرتکب جرم می‌شوند مثلا گدایی می‌کنند، این گروه اگر کودک باشند به سازمان بهزیستی تحویل داده می‌شوند. یک جمعیتی هم باقی می‌مانند که شامل معتادها و بیماران روانی مزمن رها شده هستند و برای بهداشت عمومی خطرناک هستند، این گروه به اردوگاه‌هایی که زیرنظر شورای هماهنگی مبارزه با مواد‌مخدر اداره می‌شوند و در هر استانی وجود دارند تحویل داده می‌شوند.
- این تفکیک از سوی نیروی انتظامی انجام می‌شود؟
این تفکیک و تقسیم‌بندی براساس قانون است و از سوی مأموران نیروی انتظامی انجام می‌شود. در مرحله اول کودکان جدا می‌شوند تا برای تحویل به بهزیستی منتقل شوند. در مرحله بعد کسانی که هنگام تکدیگری توسط مأموران دیده شده‌اند به‌عنوان مجرم جدا می‌شوند و کار به همین ترتیب ادامه می‌یابد.
- اگر مردم حضور یک گدا یا یک معتاد را گزارش کنند، اکیپ نیروی انتظامی برای دستگیری اعزام خواهد شد؟
بستگی دارد که این گزارش‌های مردمی به کجا مربوط شود، اگر مردم با شماره تلفن 110تماس بگیرند، نیروی انتظامی گروهی را به محل مورد نظر اعزام می‌کند. ما معمولا مأمور اعزام می‌کنیم ولی گداها بسیار چابک هستند و لابه‌لای ماشین‌ها در خیابان‌ها گدایی می‌کنند و به محض اینکه مأمور ما به محل نزدیک می‌شود، متکدیان که معمولا کودکان یا جوانان هستند فرار می‌کنند. با همه این احوال ما روزانه به‌طور میانگین 120نفر را در تهران جمع‌آوری کرده و به نهادهای مرتبط تحویل می‌دهیم. این عدد مربوط به جمع‌آوری‌های روزانه است و اگر طرح اجرا شود تعداد این افراد افزایش می‌یابد.
- پس چرا خیابان‌های شهر در تصرف گداهاست؟
مشکلی که در بحث متکدیان و افراد بی‌جا و مکان وجود دارد، مشکل نگهداری است. نگهداری از متکدیان مشکل پیچیده‌ای است که سه بعد متفاوت دارد. نخستین مشکل بحث کمبود بودجه و محل نگهداری این افراد است. به هر حال نگهداری این افراد هزینه زیادی را به بیت‌المال تحمیل می‌کند که باید هم پرداخت بشود و برای نگهداری این تعداد افراد ما به مکان‌های بیشتری نیاز داریم. معمولا وقتی افراد دستگیر شده را برای تحویل به مراکز می‌برند، دیده می‌شود که ظرفیت این مراکز تکمیل است و جا برای پذیرش افراد جدید وجود ندارد. بنابراین مجبورند گروهی را که قدیمی‌تر شده‌اند با گرفتن یک تعهد، آزاد کنند تا بتوانند این عده جدید را پذیرش کنند. دوباره افراد به چرخه اجتماع برمی‌گردند. دومین مشکل این است که سازمان‌های ذی‌مدخل که تعدادشان هم زیاد است برنامه واحدی برای توانمندسازی این افراد ندارند، در واقع بعد از دستگیری هم فقط پروسه نگهداری انجام می‌شود.
سومین نکته‌هم بحث فرهنگ عمومی کل کشور است، وقتی گدا وجود دارد یعنی کسانی وجود دارند که به این گدا پول می‌دهند و سیستم صدقات به‌صورت دستی در کشور اجرا می‌شود و در طول تاریخ ما به این روش عادت کرده‌ایم، بنابراین چون‌دهنده وجود دارد گیرنده به تبع وجود خواهد داشت. من از طرف نیروی انتظامی اعلام می‌کنم، گرچه قبلا هم بارها گفته‌ایم که نیروی انتظامی طی یک هفته همه این افراد را در کل کشور جمع‌آوری می‌کند. ما می‌توانیم هر چه معتاد، رهاشده، ولگرد، متکدی و تمام کودکان خیابانی و کار و دستفروش را دستگیر کنیم به‌طوری که مردم هیچ موردی نتوانند پیدا کنند. انجام این بخش کار براساس قانون بر عهده نیروی انتظامی است اما شما به ما جایی نشان بدهید که این افراد را از ما تحویل بگیرند. مشکل در جمع‌آوری نیست بلکه مشکل ما محل نگهداری این افراد است.
- پلیس از وجود باندهای سازماندهی گدایی خبر دارد؟
ما حتی محل‌های سکونت سرکردگان این باندها را می‌دانیم. اینها در اقوام خاصی و در سن خاصی و در محله‌های خاصی زندگی می‌کنند. ما معتقدیم که سازمان‌هایی که کار پیشگیری انجام می‌دهند باید پیشدستی کنند؛ نباید صبر کنند تا این افراد وارد چرخه کار بشوند بعد پلیس آنها را دستگیر کند بلکه باید فرزندان این خانواده‌ها را تحت آموزش قرار دهند. این بچه‌ها باید به حق و حقوقشان آشنا بشوند، باید آگاه‌سازی را در نسل بعدی گداها انجام بدهیم و نسل‌های قبلی‌شان را هم به نوعی کنترل کنیم. وقتی به گروهی گفته می‌شود که کاری را انجام ندهند در مقابل باید به آنها بگوییم چه کاری را می‌توانند انجام بدهند. اما متأسفانه در کشور ما فقط قسمت‌های بازدارنده قوی است و در مقابل قسمت‌های ترویج‌کننده‌مان بسیار ضعیف عمل می‌کنند.
- وجود باندهای تکدیگری قابل انکار نیست، پلیس در برخورد با این باندها چه‌کار می‌کند؟
در ایران باندهای تکدیگری نظیر باندهایی که در کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی فعال هستند وجود ندارد. ما یک شبکه مافیایی، فرماندهی کنترل که شبکه‌ای عظیم برای خودش تشکیل داده باشد، نداریم. افرادی هستند که در گذشته گدا بوده‌اند و با جمع‌آوری مقداری پول توانسته‌اند چند تا وانت بخرند و خانه‌هایی در حاشیه تهران یا شهرهای بزرگ اجاره کنند و اتاق‌های خانه را به خانواده‌ها اجاره دهند.سیستم به این شکل است که فرزندان این خانواده‌ها را به گدایی وامی‌دارند، گاهی فرزندان را اجاره می‌کنند، اجاره هر کودک بنا بر موقعیت جسمی از روزی 10تا 50هزار تومان است. اگر بچه معلول باشد یا نقص‌عضو داشته باشد که بتواند ترحم بیشتری جلب کند قیمت اجاره بالا می‌رود و تا روزی 100هزار تومان می‌رسد. این بچه‌ها با وانت به نقاط مختلف شهر برده می‌شوند و تا شب حول‌و‌حوش همان محل گدایی می‌کنند و شب هم با وانت به خانه برگردانده می‌شوند. اغلب گروه‌هایی که گداها را سرپرستی می‌کنند در همین حد هستند. ولی به این‌معنا که فکر کنید ما باندهایی در کشور داریم که در سراسر شهرها شعبه داشته باشند یا گدا تربیت کنند در کشور نداریم.
- یعنی ما باندهایی که بچه‌ها را بدزدند تا از آنها به‌عنوان گدا سوءاستفاده کنند نداریم؟
نه، خوشبختانه کار باندهای گدایی در کشور ما اینقدر وسیع و عمیق نیست که بچه‌ها را بدزدند و به‌کار بگیرند البته ممکن است در سال یکی دو بچه در کشور گم بشوند و بچه‌ربایی هم در کشور به وقوع بپیوندد ولی به آن معنای گسترده نداریم. این باندها هم امروز زمینگیر شده‌اند.
- پلیس این افراد را دستگیر نمی‌کند؟
تعداد زیادی از این افراد در حال حاضر در زندان هستند اما یک مشکلی هست اینکه متأسفانه قوانین ما به‌دلیل اینکه در گذشته نوشته شده در برخی جاها در تطبیق با شرایط زمانی خلأ‌هایی دارند یعنی بعضی جاها جرم و مجازات با هم تناسب ندارند، مثلا برای جرمی به این مهمی که من اسمش را جنایت می‌گذارم، نهایت مجازاتی که قانون درنظر گرفته بین شش‌‌ماه تا سه سال حبس است. این مجازات بازدارندگی ضعیفی دارد و افراد بعد از دوران محکومیت دوباره به اجتماع برمی‌گردند و کارشان را احتمالا از سر می‌گیرند. قوانین ما در بحث سردستگی و باندپروری در بحث تکدی باید یک مقدار بازنگری بشود و مجازات‌های سنگین‌تری از قبیل توقیف اموال افراد درنظر گرفته شود که این جرم برای افراد دیگر جذابیت نداشته باشد.
