حتی دقیق‌تر از آن اینکه در محل بزرگراه محمد علی جناح، جایی بالاتر از بزرگراه شهید همت فعلی که هنوز ساختمان و محله‌ای ساخته نشده بود، از پیرمرد باغدار می‌شنیدیم که می‌گفت قرار است در این محل (با اشاره به محل فعلی بزرگراه شهید همت) بزرگراه ساخته شود. حالا بعد از گذشت دو دهه و اندی از آن زمان، تمام پایتخت را بزرگراه‌ها در بر گرفته‌اند . البته این بزرگراه‌ها هم دیگر مانند پیشینیان خود خلوت نیستند. الان همه تهرانی‌ها می‌دانند که حتی بزرگراه‌های پایتخت نیز در ساعات اوج ترافیک تبدیل به خیابان می‌شوند. با وجود این امسال شبکه بزرگراهی پایتخت تکمیل خواهد شد.در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به اوضاع شبکه بزرگراهی پایتخت، خودروهایی که در پایتخت تردد می‌کنند و فرهنگ رانندگی خودمان به‌عنوان شهروندان یک پایتخت با جمعیت میلیونی.
طبق آمار موجود در تهران حدود سه‌و‌نیم میلیون خودروی فرسوده و نو، داخلی و خارجی با انواع تکنولوژی‌های دهه‌های قبل و مدرن تردد می‌کنند، این در حالی است که آمار دیگر نشان می‌دهد که سرانه خودرو برای هر خانوار در تهران به حدود 1/3رسیده است. این آمار برای شهرهای پیشرفته دنیا بسیار متفاوت است. به‌عنوان نمونه سرانه خودرو در شهری مانند پاریس حدود 5/2خودرو برای هر خانواده است. با وجود این ترافیک تهران تبدیل به مثالی در میان گردشگران خارجی ای شده است که به تهران می‌آیند. در کنار تمام این موارد به این نکته هم دقت کنید که روزانه حدود 1300خودرو در تهران پلاک می‌شود و تمام این خودروها باید در گوشه و کنار همین خیابان‌های شلوغ شهر پارک شوند. با این همه مسئله، به‌نظر شما برای مشکلات ترافیک پایتخت و بقای معابر و بزرگراه‌های شهر چه باید کرد؟
وحید نوروزی، معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درباره موارد یادشده به همشهری می‌گوید: طبق مطالعاتی که در زمینه فضای مورد نیاز برای پارک خودروها انجام شده مشخص شده است که حدود 500هزار جای پارک در تهران کم داریم.وی در ادامه درباره شبکه بزرگراهی پایتخت می‌افزاید: الان حدود 450کیلومتر شبکه بزرگراهی در تهران داریم و امسال با تکمیل بزرگراه آزادگان و دیگر بزرگراه‌هایی که در دست ساخت هستند، شبکه بزرگراهی پایتخت طبق وعده شهردار تهران به‌طور کامل به نتیجه می‌رسد و قاعدتا طبق طرح جامع تهران دیگر جایی برای ساخت بزرگراه نخواهیم داشت. او تأکید می‌کند که با این کار مشخص می‌شود که دیگر تهران نمی‌تواند یک شهر خودرومحور باشد چراکه با تولید روزانه 1300تا 1500خودرو و شماره‌گذاری آنها دیگر جای حرکت در شهر باقی نمی‌ماند.در این وضعیت درنظر بگیرید که اگر قرار باشد برای هر خودرو در کنار خیابان‌ها فضایی چهار متری برای پارک درنظر بگیریم در نتیجه برای حدود 1300خودرو، روزانه باید حدود 5/5کیلومتر خیابان ساخت، همچنین به این نکته هم توجه کنید که در همین شرایط فعلی پایتخت حدود 500هزار جای پارک خودرو کم دارد.معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران به این نکته نیز اشاره کرده و تأکید می‌کند که زمانی که شماره‌گذاری خودروها با پلاک ملی فعلی آغاز شد قرار بود این پلاک‌ها تا 20سال تداوم داشته باشد اما الان می‌بینیم که بعد از حدود هفت سال به شماره سری‌های آخر آن نزدیک می‌شویم و این نشانه خوبی نیست.
به پایان بزرگراه نزدیک می‌شوید!
همانطور که گفته شد، شبکه بزرگراهی تهران امسال کامل می‌شود؛ یعنی با تکمیل ساخت بزرگراه‌هایی چون صدر، امام علی، یادگار امام، آزادگان و... که در حال تکمیل شدن هستند دیگر بزرگراهی برای تهران ساخته نخواهد شد، این در حالی است که روزانه 1300خودرو به‌خودروهای پایتخت اضافه می‌شود. حال این سؤال پیش می‌آید که با توجه به این آمار و ارقام، چند سال دیگر خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران چه وضعیتی خواهند داشت؟ وحید نوروزی درباره این موضوع نیز به همشهری می‌گوید: طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک، این شبکه بزرگراهی را برای تهران کافی و کامل می‌داند؛ یعنی با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی تهران بیش از این نیز نمی‌توان بزرگراه ساخت و طبق طرح جامع، شرایط تهران با بزرگراه‌های فعلی مناسب است. ضمن اینکه هیچ کجای دنیا مانند تهران نیست که این همه خودروی قدیمی تردد کند و بعد از گذشت 20سال تلاش جشن بگیریم که توانسته‌ایم یک میلیون خودروی فرسوده را در کل کشور از رده خارج کنیم.
همچنین معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درباره علت وجود ترافیک در بزرگراه‌ها با توجه به سرانه پایین مالکیت خودرو در مقایسه با شهرهای پیشرفته دنیا می‌افزاید: در شهر تهران و بسیاری از مناطق که تقریبا رو به شمال هستند سرانه خودرو حتی تا حدود 1/8نیز رسیده و در مناطق بالا حتی بیشتر از این هم است، هر چه هم که جلوتر می‌رویم بنا به دلایل مختلف می‌بینیم که این سرانه افزایش می‌یابد اما نکته دیگر این است که فرهنگ استفاده از خودروی شخصی در ایران با فرهنگ استفاده از خودروی شخصی در شهرهای اروپایی کاملا متفاوت است. این در حالی است که همه ما دیده‌ایم که مغازه‌داران کنار خیابان‌ها فکر می‌کنند فضای مقابل مغازه و دفترشان متعلق به آنهاست و هیچ شهروند دیگری حق استفاده از این فضا را ندارد. همه اینها ناشی از همان فرهنگ نادرست رانندگی است که وحید نوروزی به آن اشاره می‌کند. نوروزی به نکته مهم دیگری نیز اشاره کرده و می‌گوید: از بابت حمل‌ونقل عمومی با وجود پیشرفتی که در سال‌های اخیر در زمینه مترو و اتوبوس‌های تندرو داشته‌ایم باز هم در مقایسه با شهرهای پیشرفته دنیا عقب هستیم؛ یعنی شرایط ایده‌آل حمل‌ونقل عمومی پایتخت زمانی محقق می‌شود که حداقل در پایتخت بتوانیم سرانه 75درصدی سفرهای درون‌شهری را داشته باشیم و ما هنوز به این عدد نرسیده‌ایم.
هر پلاک یک سند پارکینگ
طبق آمار موجود گفته می‌شود که تهران حدود 8/5میلیون جمعیت ثابت دارد. همچنین 3/5میلیون خودرو در شهر تردد می‌کنند. حالا درنظر بگیرید که در شهری مانند لس‌آنجلس بر عکس شرایط تهران 3/5میلیون نفر زندگی می‌کنند و 5/8میلیون خودرو در این شهر وجود دارد. همچنین گفته معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک را به یاد بیاورید که می‌گوید در عرض چند سال به چشم‌انداز 20ساله پلاک‌های ملی در پایتخت رسیدیم. حال این سؤال مطرح می‌شود که با تکمیل شبکه بزرگراهی پایتخت و نیز ورود روزانه 1300خودرو به خیابان‌های تهران، بزرگراه‌ها در دو سه سال آینده چه وضعیتی خواهند داشت؟
نوروزی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: اگر روند ورود خودروهای نو به همین نحو ادامه پیدا کند و از سوی دیگر اتفاقی در زمینه خروج خودروهای فرسوده روی ندهد، جایگاه بزرگراه‌های تهران به خیابان‌های پرترافیک تقلیل پیدا خواهد کرد؛ چه آنکه در حال حاضر نیز برخی از بزرگراه‌ها در ساعات اوج ترافیک به چنین سرنوشتی دچار می‌شوند.وی در ادامه به مسئله تأمین پارکینگ اشاره کرده و پیشنهادی نیز مطرح می‌کند. او می‌گوید: پیشنهاد ما برای رفع این مشکل جدی این است که هرفردی که در تهران مالک خودرو است برای دریافت پلاک خودرو باید حتما سند مالکیت یک پارکینگ را داشته باشد. الان اگر دقت کنید می‌بینید که بیشتر خیابان‌ها و کوچه‌های شهر در ساعات شب تبدیل به پارکینگ می‌شوند و برخی اشخاص که دارای دو و حتی سه خودرو هستند، خیابان‌ها و کوچه‌ها را اشغال می‌کنند. اگر کسی قصد دارد چند خودرو داشته باشد باید به اندازه خودروها نیز سند پارکینگ داشته باشد.
وی همچنین می‌افزاید: شاید در محله‌ای فردی زمینی داشته باشد و تمام آن‌را تبدیل به پارکینگ کند و بخواهد پارکینگ‌ها را بفروشد. اگر فردی خودرویی 20میلیون تومانی داشته و 10میلیون نیز برای پارکینگ بپردازد در نتیجه متوجه می‌شود که نمی‌ارزد 30میلیون تومان برای رفت‌وآمد خود هزینه کند. اگر این امر اتفاق بیفتد در نتیجه فرد، دیگر به سمت خرید خودروی نو نمی‌رود.به تأکید معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با محدود کردن منطقه تردد یا عوارض سنگین و جلوگیری از تردد خودروهای سن بالا مشکلی حل نمی‌شود. اگر از الان به فکر تأمین پارکینگ برای هر خودرو نباشیم و نیز مانع تردد خودروهای پلاک شهرستان در تهران نشویم( اگر هم خواستند تردد کنند عوارض سنگینی بدهند) تا دو سه سال دیگر نه‌تنها بزرگراه‌های شهر بلکه تمام پایتخت تبدیل به یک پارکینگ بزرگ خواهد شد.
