می‌شود گفت مجموعه‌دارشدن در حوزه تمبر اگر بیشترین گرایش را به‌خود اختصاص نداده باشد یکی از مهم‌ترین آنهاست، برای همین جا دارد به‌صورت جزئی درباره آن سخن گفته شود. چگونه می‌شود تمبر جمع کرد و آغاز راه کجاست؟ محمد نیل‌فروش که خود مجموعه‌دار پیشکسوت تمبر است در این باره حرف‌های ناشنیده زیادی دارد.
- فرض کنید کسی تصمیم گرفته مجموعه‌دار تمبر شود، از کجا باید شروع کند؟
به‌نظر من بهتر است هر فرد که می‌خواهد در مسیر مجموعه‌داری گام بگذارد کار را از یک روز خوب شروع کند؛ مثلا از سالروز تولد یا سالروز ازدواج و یا اتفاقات خوشی از این قبیل. این موضوع باعث می‌شود سال‌ها بعد هرگاه به مجموعه خود نگاه می‌کند حسی زیبا و قشنگ برای روزی که مجموعه‌داری را آغاز کرده در فرد شکل بگیرد.
- مقدماتی که برای مجموعه‌داری تمبر لازم است فرد بداند چیست؟
یکی همان بود که گفتم؛ یعنی شروع مجموعه‌داری از یک روز خوب. در مورد مقدمات دیگر هم باید بگویم بهتر است به این نکته مهم توجه کرد که اگر مسیر مجموعه‌داری درست طی نشود به‌احتمال زیاد در همان ابتدا، فرد یا خسته و یا از مجموعه‌داری دلزده خواهد شد. اما اگر طبق اصول پیش برود باید حتم داشت که مجموعه تمبر و دیدن آن یکی از زیباترین رویدادهای زندگی مجموعه‌دار خواهد شد که همیشه همراهش هست و از آن لذت زیادی خواهد برد. یک نکته دیگر هم وجود دارد و آن اینکه در کار مجموعه‌داری قبل از هر چیز باید نظم داشت و جمع‌آوری تمبر هم از این امر مستثنا نیست.
- یکی از مواردی که خیلی با آن مواجهیم آن است که وقتی فردی می‌خواهد به جمع‌آوری تمبر بپردازد و سراغ فروشنده‌ها می‌رود با انبوهی از تمبرهای دوره‌های مختلف مواجه می‌شود و می‌ماند با خرید کدام تمبر کارش را شروع کند.
کاملا درست است. من خودم خیلی از این افراد را دیده‌ام. پیشنهاد من آن است که فرد، اول تمبرهای همان سالی را که در آن زندگی می‌کند بخرد و آنها را تکمیل کند. مثلا ممکن است در سال 91 چند تمبر منتشر شده باشد که اگر ابتدای کار همان تمبرها را بخرد بهتر است. بعد از این می‌تواند کم‌کم به سال‌های قبل حرکت کند. متأسفانه بعضی‌ها همان ابتدا سراغ تمبرهای دهه‌ها و دوره‌های قبل می‌روند یا از ابتدا خرید تمبرهای گران را مدنظر قرار می‌دهند و این امر باعث می‌شود که بعد از مدتی تعدادی تمبر داشته باشند که هیچ نظم خاصی بر آنها حاکم نیست و همانطور که در ابتدا گفتم این موضوع خود نوعی خستگی و دلزدگی به‌همراه دارد. البته یک نکته اساسی وجود دارد و آن وضع مالی طرف است. ممکن است کسی سرمایه کلان داشته باشد و همان ابتدای کار پول هنگفتی بدهد و تمبرهای چندسال را با هم بخرد اما این یک استثناست و اکثر افرادی که من دیده‌ام مجموعه‌داری را شروع می‌کنند از طبقه معمولی و متوسط جامعه هستند که برای آنها جمع‌کردن تمبر باید به شکل دوره‌ای و سالی باشد. مثلا وقتی تمبرهای سال 1390 را جمع کرد سراغ تمبرهای 1389 برود و همینطور رو به عقب ادامه بدهد.
- پس برای کسانی که وضع مالی متوسطی دارند بهتر است تمبرها را سال به سال جمع کنند.
ابتدا سال به سال است و بعد دوره به دوره می‌شود. زیبایی کار هم به همین است.
- منظورتان دوره‌های تاریخی است؟ می‌شود توضیح بدهید.
حتما. وقتی شما تمبرهای 1391 تا 1357 را جمع کردید،یعنی تمبر یک دوره را کامل کرده‌اید، پس از آن به عقب‌تر می‌روید و سال به سال تمبرها را جمع می‌کنید و یک دوره دیگر را هم پشت سر می‌گذارید. به این ترتیب می‌رسید به دوران قاجار که نخستین تمبر در آن دوره منتشر شد.
- از کجا بدانیم مثلا در سال 1390 چه تمبرهایی منتشر شده؟
ساده است. هم کتاب آن وجود دارد و هم سایت‌هایی که اقدام به این کار کرده‌اند ولی به‌نظر من بهتر است از کتاب استفاده کنید چون بسیار دقیق‌تر کار کرده‌اند.
- اما تمبر را چگونه می‌توان به‌دست آورد؟
در گذشته هر فرد به ادارات پست می‌رفت و تمبر مورد نیازش را که البته تمبرهای روز بود و نه تمبرهای قدیمی به دست می‌آورد. امروزه هم می‌شود این کار را کرد ولی راه‌های دیگری هم هست. می‌توانید با عضویت در انجمن تمبر هم این کار را انجام دهید. علاوه بر این فروشندگان تمبر هم در گوشه و کنار شهر هستند که تمبرهای جدید و قدیم را می‌فروشند.
- فرض کنیم همین امروز فردی تصمیم گرفت مجموعه‌دار تمبر شود و رفت و چند تمبر خرید، نگهداری آنها چه می‌شود؟
قبل از همه باید به آلبوم تمبر اشاره کرد که اهمیت زیادی دارد. زمانی که نخستین تمبر خریده شد باید آن‌را در آلبوم قرار داد. پس حتی قبل از خرید تمبر باید به فکر آلبوم بود. خرید آلبوم هم برای خود دنیایی دارد.
- حالا فرض را بر این می‌گذاریم که فرد به بازار رفته و وارد مغازه تمبرفروشی شده. در انتخاب تمبر به چه نکاتی باید توجه کند؟
قبل از هر چیز باید دقت کرد کوچک‌ترین لک انگشت یا چربی روی تمبر دیده نشود. علاوه بر این رنگ و روی تمبر هم باید تمیز باشد. از آنجا که بعضی تمبرهای قدیمی خوب نگهداری نمی‌شوند و گاهی در معرض نور قرار می‌گیرند و یا خاک و غبار روی آنها می‌نشیند، رنگ و رویشان را از دست می‌دهند. نکته دیگر اینکه باید دقت کرد چسب پشت تمبر از بین نرفته و رنگ آن هم تغییر نکرده باشد. یک نکته دیگر که بسیار فنی است این است که تمبر شارنیه نخورده باشد چون شارنیه...
- ببخشید بگذارید در همین‌جا حرفتان را قطع کنم و بپرسم شارنیه یعنی چه؟
یعنی باید تا این حد توضیح داد؟ (می‌خندد).
- خب، طبیعی است که بعضی‌ها معنی آن‌را نمی‌دانند.
درست است. از آنجا که در آلبوم‌های قدیمی باندی پلاستیکی که تمبر در آن قرار گیرد وجود نداشت، از شارنیه استفاده می‌شد. شارنیه بین تمبر و آلبوم قرار می‌گرفت طوری که دو طرف شارنیه را با مقداری آب خیس می‌کردند و یک طرف آن را به پشت و بالای تمبر و طرف دیگرش را به آلبوم می‌زدند. شارنیه مانعی بود برای نچسبیدن تمبر به آلبوم. اما از طرف دیگر باعث می‌شد بخشی از چسب تمبر (که گاهی خیلی هم ریز و کوچک بود) به شارنیه بچسبد. امروزه که آلبوم‌ها باند پلاستیکی دارند تمبر محکم داخل آن قرار می‌گیرد و نیازی به شارنیه ندارد. اما همان وسیله‌ای که در گذشته باعث حفظ تمبر می‌شده امروزه باعث افت قیمت آن شده است. این هم از بازی‌های روزگار است که به‌جای قدردانی از شارنیه که باعث می‌شد کل چسب تمبر خراب نشود و تمبر در مجموع سالم بماند آن‌را محکوم می‌کنند که تمبر را خراب کرده. به هر حال امروزه رد شارنیه در تمبر یکی از عوامل پایین‌آورنده ارزش تمبر است.
- به ادامه بحث بپردازیم که نحوه خرید تمبر بود.
پس تمبر نباید ردی از شارنیه داشته باشد. نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که دندانه‌های تمبر که اطراف آن را گرفته مشکل نداشته و سالم باشد. این نکات شاید درنظر بعضی‌ها چندان مهم به‌نظر نرسد اما درنظر داشته باشید باارزش‌ترین تمبرها با داشتن بخشی از این ایرادها تبدیل به تمبری بسیار کم‌ارزش می‌شوند. پس تمبری بخرید که کاملا سالم باشد.
- دیده شده است که تمبرهایی به نام افراد و با نقش آنها چاپ شده که می‌گویند تزیینی است؛ اگر در این مورد توضیح دهید ممنون خواهم شد.
برای پاسخ گفتن به این پرسش باید به انواع تمبر اشاره کنم. بد نیست دوستان بدانند که در حال حاضر سه گونه تمبر در ایران منتشر می‌شود: اول تمبرهای جاری یا همان پستی، دوم تمبرهای یادگاری و سوم تمبرهای شخصی (که شما به آن تزیینی گفتید و با عرض معذرت اصطلاح درستی نیست). تمبرهای نوع سوم یا همان تمبرهای شخصی به‌تازگی در کشور ما رواج پیدا کرده و در کشورهای دیگر هم وجود دارد. این تمبرها فقط به افراد خلاصه نمی‌شود و ممکن است یک شرکت یا کارخانه و یا موضوعاتی از این قبیل را شامل شود.
انتشار این تمبرها هم به این شکل است که فرد، شرکت یا مرکزی برای تبلیغ یا یادمان، با اداره پست قرارداد می‌بندد و پست، اقدام به انتشار این تمبر می‌کند ولی باید دقت داشت که این تمبرها، تمبرهای رسمی یک کشور نیست. نکته دیگر اینکه اگرچه هر سه نوع تمبر ارزش کلکسیونی دارند اما تمبر جاری یا همان پستی که تمبر رسمی است ارزش بیشتری دارد. دلیل آن هم مشخص است، از آنجا که تعداد زیادی از این نوع تمبر روی محموله‌های پستی می‌خورد و باطل می‌شود لذا آن تعداد که بدون مهر می‌ماند کم است و صاحب ارزش می‌شود.
