هنوز ماجرای اسفبار تخریب جنگل دنا بر اثر احداث خط پنجم لوله گاز بندر عسلویه یکی از داغ‌ترین موضوعات روز زیست‌محیطی است که زمزمه اجرای طرح دیگری باعث نگرانی دلمشغولان محیط‌زیست به‌ویژه دوستداران دنا می‌شود. این بار قرار است وزارت نیرو با اجرای چند سد روی رودخانه ماربر بخش دیگری از اکوسیستم ارزشمند دنا را نابود کند. اکنون با اجرای طرح‌های پی‌درپی عمرانی در این رویشگاه بی‌نظیر این سؤال مطرح می‌شود که به‌راستی دنا مرتکب چه گناهی شده است که این چنین مورد هجوم همه‌جانبه قرار گرفته است؟ یا شاید زیستمندان حواشی دنا و هموطنان برخوردار از حوضه‌های آبریز دنا مرتکب خلافی شده‌اند که این چنین مستحق مجازات‌اند! پاسخ این سؤال هرچه باشد شمارش معکوس برای نابودی دنا مدت‌هاست آغاز شده است. دنا دیگر طاقت این همه بی‌مهری طبیعت‌ستیزان را ندارد. اگر هجوم دامداران به زیستگاه‌های مرتفع دنا هم نتواند دنا را از پای درآورد مطمئن باشید دیر یا زود طرح‌های عمرانی فاقد ارزیابی واقعی زیست‌محیطی این ماموریت را به نحو احسن به پایان می‌رساند.
مشکل بزرگی که هم اکنون در طبیعت کشور حادث شده است، بی‌توجهی صرف مجریان برنامه‌های عمرانی نظیر فعالیت‌های سدسازی و جاده‌کشی به مواهب طبیعی است. این عاملان، منابع طبیعی را مجرای اصلی عینیت اهداف و برنامه‌های مالی و اقتصادی آنی خود می‌دانند، بنابراین برای دستیابی به منافع خویش، فقدان حفظ و صیانت از جنگل، مرتع، مناطق آبخیز، اکوسیستم‌های کوهستانی و تنوع زیستی در بینش و روش آنان کاملا مشهود است.
هم‌اکنون برنامه ایجاد 2 سد آبی در منطقه دنا در دست بررسی و اجراست. محل احداث سدهای مذکور یکی در سرچشمه‌ها و سرشاخه‌های رود ماربر در منطقه دنای شرقی و دیگری در انتهای این رودخانه در بخش غربی دناست. درصورت اجرای این سدها شاهد بروز پیامدهای منفی و زیانبار زیست‌محیطی می‌شویم که متأثر از آن منطقه دنا به کانون بحران‌های زیست‌محیطی در جنوب غرب کشور تبدیل می‌شود. احداث این دو سد ضمن نابودی حیات رودخانه ماربر، خشک شدن رودخانه خرسان در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری را نیز درپی دارد؛ افزون براین، نابودی تنوع زیستی رودخانه‌های ماربر و خرسان و مناطق حوالی آنها از دیگر پیامدهای آن است.
خطر نابودی تالاب برم سیاه
با احداث سد، ارتباط طبیعی و متداول رودخانه ماربر با عرصه‌های زیر سد قطع شده و نهایتا گونه‌های نادر گیاهی و جانوری ناحیه زاگرس مرکزی در اطراف رودخانه ماربر در معرض نابودی قرار می‌گیرند و بیش از 20هکتار از خاک غنی منطقه سرتنگ نیز در دریاچه سد غرق شده و همچنین تالاب برم سیاه که از جمله تالاب‌های منحصر به‌فرد دنای شرقی و رویشگاه گونه‌های متنوع گیاهان بومی کنار آبزی و پناهگاه پرندگان مهاجر منطقه دناست، در قعر دریاچه سد مذکور قرار گرفته و برای همیشه از نقشه جغرافیای طبیعی کشور حذف می‌شود. با توجه به آنکه محل احداث سدهای مذکور در منطقه استحفاظی دنا تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد، چرا آن سازمان نسبت به انجام چنین پروژه‌های مخربی بی‌تفاوت است؟ همان طور که می‌دانیم برای ایجاد سدها بایستی مطالعات همه‌جانبه و وسیع زیست‌محیطی صورت پذیرد تا مجریان چنین پروژه‌هایی به بروز اثرات منفی سدها پی ببرند. چرا شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست نسبت به اجرای سدهای مذکور که لطمات جبران‌ناپذیری به طبیعت و منابع کشور وارد می‌کند، سکوت کرده است؟ مگر یکی از وظایف مهم این شورا بهبود روند حفاظت از آب، خاک و تنوع زیستی کشور نیست؟
رها بودن منطقه استحفاظی دنای شرقی طی چند سال گذشته از سوی مدیریت حفاظت سازمان محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویراحمد باعث شده تا متولیان برنامه‌های بهره‌برداری از آب‌های سرشاخه‌های رود ماربر، عملیات مقدماتی برای اجرای سد سرتنگ روستای شهید واقع در جنوب غربی منطقه پادناعلیا را در برنامه 2سال آتی خویش بگنجانند. برنامه‌های مطالعاتی اجرای این سد در سالیان قبل از انقلاب توسط سازمان آب استان فارس انجام شده و پس از چند سال وقفه بعد از انقلاب ادامه یافته و در حال حاضر، فاز دوم مطالعات زمین‌شناسی و اجتماعی این سد در دست اجراست و کارشناسان امور آب مشغول بررسی‌های مقدماتی جهت اجرای عملیات سد مذکور هستند تا در سال 1390 عملیات اجرایی این سد شروع شود. این در حالی است که متخصصان امور طبیعت و آبخیزداری بر اساس دستاوردهای منفی و زیانبار اجرای سدهای آبی همواره پیامدهای ناگوار اجرای اینگونه سدها را که تأثیرات زیانبار و غیرقابل جبرانی در اکوسیستم ایجاد کرده و موجب تغییرات آب و هوا می‌شود گوشزد می‌کنند. چرا مسئولین ذی‌ربط بدون توجه به عوارض زیست‌محیطی، بهداشتی و اجتماعی، باز هم اصرار به ساختن چنین سدهایی دارند؟
آوارگی ده‌ها طایفه
ایجاد سد سرتنگ روستای شهید در منطقه پادناعلیا در وهله اول موجب نابودی بیش از 700هکتار از باغات بومیان منطقه و همچنین نابودی بیش از 800 هکتار از اراضی مزروعی و مرتعی دامداران منطقه سرتنگ می‌شود. تمامی 1500هکتار عرصه مذکور، به اضافه کوهپایه‌های اطراف منطقه سرتنگ در وهله اول در دریاچه مخزن سد مذکور غرق می‌شوند و در گام بعدی با خشک شدن بخش وسیعی از رودخانه ماربر، محیط‌زیست آبزیان و حیات گونه‌های گیاهی و جانوری این رود و مناطق مجاور آن در خطر نابودی قرار می‌گیرد و از طرفی دیگر از بین رفتن اراضی و مراتع و باغات زیستمندان دنا در حوضه دریاچه سد مذکور، موجب به‌هم خوردن تعادل اجتماعی بومیان و مهاجرت اجباری آنان می‌شود.
نکته در خور توجه اینکه، منطقه سرتنگ از ییلاقات اصلی طایفه فارسیمدان ایل قشقایی است که از قرن‌ها پیش در این منطقه با دامداری، گذران معیشت می‌کرده‌اند و درصورت اجرای سد مذکور، تیره و بنکوهای قائدی، گرجایی، یوادلی، عراقی، قره‌بیگی، شیبانی، یغموری، یارنیری، چِلی‌لو، شهبازی (دنگزلو)، رحیمی و... که همگی از طایفه فارسیمدان ایل قشقایی هستند، همراه برخی از بومیان منطقه پادنا، اراضی‌شان از دست می‌رود و آواره و ناگزیر به مهاجرت می‌شوند.
بر اساس اطلاعات دریافتی قرار است 50درصد از آب انحرافی این سد جهت مصارف کشاورزی، صنعتی و شرب شهرستان‌های اقلید، آباده و ابرقو و مابقی آن جهت همین مصارف به شهرستان سمیرم و روستاهای این شهرستان منتقل شود.تهدیدات زیست‌محیطی موجود در رشته کوه دنا، که به‌عنوان بزرگ‌ترین منطقه آبخیز در جنوب و جنوب غرب کشور نقش حیاتی خویش را با مشروب کردن چندین استان ایفا می‌کند با اجرای سدهای آتی‌الاحداث صد چندان می‌شود و تأثیرات سوء آن تا دشت‌های استان خوزستان پیش می‌رود. از جمله توجیهات مهم مجریان احداث سدها با رویکرد تولید برق و انحراف منابع آبی اکوسیستم کوهستانی کشور به سمت واحدهای اجتماعی بزرگ‌تر مانند شهرها، به منظور مصارف گوناگون است و بدین لحاظ چنین پروژه‌هایی غالبا بدون بررسی‌های تحلیلی همه‌جانبه و فاقد ارزیابی دقیق اجتماعی و همچنین فاقد ملاحظات زیست‌محیطی است که برون‌داد آن، بروز اثرات منفی است که از آن جمله می‌توان به تغییرات آب و هوا، از بین رفتن تنوع زیستی، نابودی ارزش‌های فرهنگی، امحای استعدادهای اکوتوریسم و به‌هم‌خوردن تعادل اجتماعی و از بین رفتن آثار ملی، تاریخی کشور اشاره کرد.
آبشار تخت سلیمان هم دفن می‌شود
از دیگر تهدیدات زیست‌محیطی منطقه استحفاظی دنا احداث سد تنگاب در غرب منطقه دنا و جنوب غرب روستای آبملخ در آینده است. درصورت اجرای این سد در وهله اول آبشار و تنگ زیبای معجزه گاه (تخت سلیمان) و نیز اراضی غنی و سرسبز روستای آبملخ که از جمله مناطق ویژه گردشگری دنای غربی است و بخش وسیعی از کوهپایه‌های غربی دنا، در حوضه دریاچه سد قرار می‌گیرند و به کلی از بین می‌روند. بر اساس مصوبات سفر اخیر هیأت دولت به استان اصفهان، هم اکنون سازمان‌های ذی‌ربط این استان برای اجرای سد تنگاب، دست به کار مطالعات اولیه شده‌اند تا نهایتا با اجرای سد تنگاب، بقیه آب‌های جاری در منتهی‌الیه رود ماربر را برای تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعتی به شهرهای سمیرم و شهرضا و تأمین آب مجتمع پتروشیمی شهرستان لردگان انتقال دهند.
نظر به ذکر بخشی از مشکلات زیست‌محیطی در منطقه دنا که نقش بسزایی در تأمین حدود 40درصد آب‌های کشور دارد و موجب رونق اقتصادی چندین استان مهم کشور، ازجمله فارس، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان می‌شود، حداقل به‌دلیل همین ویژگی، بایستی در طریق حفاظت از منابع آب موجود در اکوسیستم کوهستانی منطقه دنا، متولیان امر با مشارکت مردم و با سازوکار ویژه و متناسب با استعدادهای ملی و طبیعی زاگرس مرکزی تلاش و در خصوص رفع بحران‌های زیست‌محیطی موجود در دنا همت گمارند و بر زخم‌های متعددی که پیکر دنا را فرا‌گرفته مرهم گذارند و با عزم ملی برای مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی که منابع و طبیعت کشور را فرا گرفته، اقدام کنند تا در آینده کمتر شرمسار نسلی باشند که با نگاه تحقیر‌آمیز، کارنامه آنها را می‌نگرد.
