چيدمان كتاب ها به گونه اي است كه يك محقق براي رسيدن به يك مطلب علمي مي تواند از مسيرهاي مختلف از جمله ميان محور قفسه هاي كتاب عبور كند
عرصه فرهنگ و تمدن بشر چنان گسترده و پهناور است كه كشف بسياري از زواياي آن تاكنون ميسر نشده است و احاطه بر آن در آينده نزديك نيز ممكن نخواهد بود، اما كوشش در راه شناخت آن و نيز شناساندن آن به جويندگان حقيقت، وظيفه اي انساني است كه با همه دشواري هايش ثمراتي عظيم در پي خواهد داشت. در اين عرصه، فرهنگ اسلا مي از همان روزهاي آغازين، در زماني كوتاه بخش بزرگي از جهان را در برگرفت و ديري نگذشت كه يكي از نيرومندترين عوامل در تحولا ت تاريخ جهان شد و بسياري از فرهنگ ها و تمدن هاي ديگر را تحت شعاع خود قرار داد. اين فرهنگ، ساخته و پرداخته ذوق و انديشه دانشوران، متفكران و هنرمندان ملت هايي است كه در جامعه بزرگ اسلا مي و بر بنياد تفكر و جهان بيني آن، به آفرينش آثار فرهنگي پرداخته اند.
رشد علوم و معارف در جوامع اسلا مي و احساس نياز به مجموعه هايي كه جامع اطلا عاتي درباره كليات علوم رايج در زمان و شامل موضوعات، تعاريف و اصطلا حات آن علوم باشند، موجب شد كه برخي از دانشمندان به تدوين يك سلسله كتب عمومي در اين زمينه بپردازند. احصاء العلوم فارابي، مفاتيح العلوم خوارزمي، جامع العلوم فخرالدين رازي، درم التاج قطب الدين شيرازي، نفائس الفنون آملي، كشاف اصطلا حات الفنون تهانوي و ده ها مجموعه كوچك و بزرگ ديگر از اين جمله اند.
در آغاز سده 14ق™20م برخي از خاورشناسان با همكاري تني چند از نويسندگان اسلا مي به تدوين مجموعه اي با عنوان دايره المعارف اسلا م(Encyclopedia of Islam) دست زدند كه در سال 1936ميلا دي به انجام رسيد و اندكي بعد ويرايش دوم آن آغاز شد. اين مجموعه هر چند با روشي علمي تهيه مي شد، اما پاسخگوي نيازهاي جوامع اسلا مي نبوده و بايد با روشي نوين و علمي و البته با نگاهي ايراني به اين كار همت گمارده مي شد.... مركز دايره المعارف بزرگ اسلا مي براي تحقق اين مقصود در اسفند ماه 1362 تاسيس شد. زميني واقع در اراضي دارآباد تهران در نظر گرفته شده و مطالعات ژئوتكنيك روي آن انجام شد.
فعاليت معماري كه منجر به خلق بناي حاضر اين مجموعه شد، در آغاز با بازنگري طراحي ساختمان مركزي شروع و سپس با طراحي معماري ساختمان زيرين، طراحي محوطه و فضاي سبز و طراحي سوئيت هايي براي محققان ادامه يافت.
ساختمان بنا بتني است و از نظر طراحي سازه، بلوك هاي جداگانه اي به ابعاد 11*11 و ارتفاع 10 متر در نظر گرفته شده كه با درز انقطاع كنار هم قرار داده مي شدند، ساختار بنا به گونه اي است كه سازه صلب، امكان تغيير شكل را در هر بلوك به هنگام زلزله فراهم كرده است، به نحوي كه به رغم معماري متنوع مجموعه، رفتار سازه اي در شرايط سازه منظم تلقي خواهد شد.
سقف بنا به صورت دال بتني مجوف (وافل) به عمق 25 سانتيمتر طراحي شد؛ ديواره هاي داخلي تلفيقي از بتن نمايان (اكسپوز) و نماسازي هاي ويژه نظير چوب يا آجر است. نماي بيروني بنا از آجر قرمز رنگ است كه باعث تاكيد فرهنگ اسلا مي و ايراني بنا شده، سيماي گرم و دلپذيري را به نمايش مي گذارد.
فضاهاي باز با توجه به شيب طبيعي زمين طراحي شده، موجبات ديد و منظرهاي متنوع را فراهم ساخته است و نحوه چيدمان پوشش گياهي و درختان آن نيز به اين مهم ياري كرده است. در كف سازي فضاهاي داخلي از مصالح سنگي متفاوت (به لحاظ رنگ و اندازه) استفاده شده است.
اين بنا از 2 مجموعه، هر كدام در 3 طبقه با كاربري متفاوت تشكيل شده است؛ از نظر ديد انساني بنا در 2 ساختمان 3 طبقه ديده مي شود كه به دليل هماهنگي با شيب زمين به نحوي طراحي شده كه بام ساختمان پاييني حياط ساختمان اصلي را تشكيل مي دهد. ساختمان اصلي شامل 3 طبقه به مساحت 21هزار متر مربع، طبقه همكف و اول شامل 4 مخزن مجزاي كتاب به گنجايش 3 ميليون جلد (در حال حال 520 هزار جلد) است.
۱۲ سالن در موقعيت هاي مختلف مخازن جهت فعاليت هاي تحقيقاتي محققان در نظر گرفته شده است. چيدمان كتاب ها به گونه اي است كه يك محقق براي رسيدن به يك مطلب علمي مي تواند از مسيرهاي مختلف از جمله ميان محور قفسه هاي كتاب عبور كند. از نظر ايمني و براي حفاظت كتب، هر قسمت داراي پيش فضايي است جهت كنترل ورود و خروج افراد و مدارك.
طبقه دوم شامل 18 بخش علمي (دپارتمان) است كه هر بخش داراي 7 اتاق براي محققان و يك فضا براي جلسات و كتابخانه اختصاصي براي هر بخش است. تالا ر اميرالمومنين، تالا ر هيات علمي، بخش مديريت و پذيرايي از ديگر بخش هاي اين طبقه است.
در بخش مياني مجموعه، فضاي باز طبيعي و مطبق، محيطي آرام براي محققان فراهم آورده است، اين فضا تداعي معماري ايراني است كه داراي يك حياط دروني در فرهنگ ما و بازتابي از درونگرايي و خويشتن شناسي در مكتب و فرهنگ ايراني - اسلا مي را منعكس مي كند.
مركز دايره المعارف بزرگ اسلا مي ، از يك سو نظرگاهي است به كل شهر و از طرف ديگر به كوه و طبيعت. محققان از درون، از طبيعت و از ماديات به عمقي معنوي با آرامش مي نگرند و آنچه ميراث فرهنگ و تمدن اسلا م و ايران است را مي نگارند. ساختمان پاييني به مساحت 11هزار مترمربع شامل ادامه مخزن كتابخانه، پژوهشكده ابوريحان بيروني، بخش چاپ و صحافي، سرسراي ورودي مجموعه و نيز كيفداري است. همچنين اين ساختمان داراي تالا رهاي تخصصي گفت وگو، سخن و انديشه است كه هركدام با ظرفيتي بالغ بر 70 نفر در كنار آمفي تئاتري به ظرفيت 400 نفر هستند. وجود نماز خانه و رستوران نيز در كنار اين فضاهاي عمومي توانسته است اين بخش را جهت برگزاري مراسم و سمينارهاي مهم تكميل تر كند.
فضاي باز و سبز اطراف ساختمان و نيز درون آنها محيطي آرام و مناسب براي تحقيق و مطالعه فراهم آورده است. اين ساختمان به لحاظ بصري داراي استحكام، بيانگر غير قابل نفوذ بودن و القا كننده اين امر است كه اينجاست گنجينه كتاب... و به راستي اينجاست نگاهبان كتاب و بنايي در شان محققان فرزانه و كتاب هاي گرانبها....
پي نوشت: فصلنامه معماري و شهرسازي، 78-79

رضا محدث -صحبت از مترو كه مي شود، بي درنگ ياد مترو تهران مي  افتيم و صحبت از واگن كه مي شود، واگن هاي خوشگل، جديد و خنك مترو تهران را به خاطر مي آوريم. بهترين وسيله پيشرفت هم البته مقايسه است.
امروز از تهران به نيويورك مي رويم و از مترو نيويورك مي نويسيم. چند سالي است گروهي در اين شهر مشغول بررسي وضعيت پاكيزگي مترو هستند. مترو نيويورك كثيف و آلوده شده و تيرگي روي ديوارهاي آن كاملا  مشخص است، اما تحقيقات انجام شده نشان مي دهد تلا ش براي كاهش اين آلودگي ها ثمر بخش بوده.
بررسي  هايي كه از سال 1999 انجام شده از رشد آلودگي مترو شهري نيويورك خبر مي دهد. سال 99، 32درصد واگن ها آلوده بوده اند. اين درصد در سال 2000 به 47 درصد مي رسد و در سال 2002 آمار به 59درصد رسيد. سال 2003 هم اوج آلودگي ها بود و 66درصد واگن هاي مترو كثيف و رنگ و رو رفته بودند. (در سال 2001 به خاطر حادثه يازدهم سپتامبر اين بررسي ها قطع شده بود.) تلا ش ها براي كاهش آلودگي هاي واگن هاي قطار در سال 2004 شدت گرفت و آنها توانستند كه به كاهش 5درصدي آلودگي دست پيدا كنند. ميان خطوط مختلف مشخص شده كه كدام يك از مسيرها و خطوط آلوده ترين واگن ها را داشته اند. خطوط يك و 9 آلوده ترين خطوط را دارا بوده اند، تنها 14 درصد از واگن هاي اين قطارها تميز و بدون مشكل بودند.
مترو شهري نيويورك 6 هزار و 152 واگن دارد و اين تقريبا غير ممكن است كه بتوان گفت چه تعداد از اين واگن ها تميز نيستند.
۳۷ نفر از كساني كه اين تحقيقات را انجام داده اند واگن هاي مترو را به 4 دسته طبقه بندي كرده اند و براي هر كدام توضيحاتي داده اند. دسته اول كاملا  تميز. دسته دوم عموما تميز. دسته سوم واگن هايي بوده اند كه در كف واگن هاي آنها لكه هاي آب ونوشابه ديده مي شد و در بعضي از نقاط هم كف واگن چسبناك بود.
اما دسته چهارم؛ توصيف دسته چهارم اين واگن ها بيشتر شبيه به سطل زباله است، در حالي كه در اين دسته از واگن ها انواع و اقسام غذاها، بطري ها و كيسه ها ديده مي شود.
اين بررسي ها و تقسيم بندي ها فقط براساس مشاهدات كف واگن و روي صندلي هاي آن صورت گرفته و قسمت هاي ديگر مورد توجه قرار نگرفته است.
گروه هاي مختلف در شهر نيويورك مسووليت بهبود وضعيت مترو را به عهده دارند. مسوول حمل ونقل شهر نيويورك در همايشي از مردم خواست تا خودشان عامل تميزي متروهاي شهر باشند. چند خط بالا تر در خصوص كثيف ترين خطوط نوشتيم؛ خطوط يك و .9 مشكل اصلي هم در همين خطوط است، اين 2 خط شلوغترين خطوط هستند و هفتگي 510 هزار نفر را جابه جا مي كنند و پيدا كردن فرصت مناسبي براي تميز كردن آنها در محل هاي تعيين شده به ندرت پيش مي آيد، اما مراكز تميزكننده واگن ها خبر از چيز ديگري مي دهند. آنها معتقدند كه شركت مترو در سال 2004، 2/5 ميليون دلا ر كمتر براي تميز كردن واگن ها هزينه كرده و آنها را ذخيره كرده است. اين در حالي است كه سال 2003 شركت مترو 17/3 ميليون دلا ر را صرف تميز كردن واگن ها كرده بود اين به معناي كم كاري است.
در جواب به اين سوال مسوولا ن مترو اعلا م مي كنند كه اين ذخيره از جاي ديگري به دست آمده. از نيويورك به شهرخودمان تهران برمي گرديم. ما به غير واگن هاي مترو خودمان، واگن هاي ديگري را نديده ايم، اما مي توانيم وضعيت نظافتي آنها را به نسبت خوب بدانيم. واگن هاي جديد هم كه رسيده و شروع به كار كرده اند. آنها مانند يخچال و فريزر كاملا  سفيد و تميزند و كوچكترين آلودگي روي آنها جلوه مي كند. آنها را تبديل به خطوط يك و 9 مترو نيويورك نكنيد.

سكونت چه معنايي دارد؟
ثريا تفكر با وجود تكامل خانه ها باز هم اين توافق به طور گسترده وجود دارد كه خانه هايي كه ما در آنها زندگي مي كنيم براي مردم امروز طراحي نشده اند و شرايط نشان مي دهد كه ما به فرم جديد و ساختار كاملا  متفاوتي از خانه ها نياز داريم كه پاسخگوي ويژگي ها و شرايطمان باشد، چرا كه به نظر مي رسد خانه هاي امروز معناي جديدي پيدا كرده اند.
با روند رو به رشد جمعيت، بحران فضا امري بديهي است. مسلما فضاي زندگي محدودتر مي شود و بايد پرسيد در اين شرايط سكونت چه معنايي دارد؟ خانه ديگر در طبيعت ساخته نمي شود، در نتيجه روابط مسكن و فضا ساختگي و تصنعي است. استفاده رو به گسترش از فن آوري ديجيتال و ارتباطات، محدوديت فضاي زندگي، توجيه اقتصادي، نحوه عملكرد و زندگي ما، نياز به فضاهايي براي تفكر و تناسب فيزيكي و سلا متي روان و تغذيه روح انساني، ارتباط با محيط شهري و در عين حال برخورداري از خلوتي دروني و شخصي و... همه و همه ما را نيازمند يك بازانديشي ملي در مورد موضوع سكونت مي سازد.
فرم خانه دايما تكامل يافته است و ما نمي توانيم به برداشت و تصور قبلي مان از خانه ادامه دهيم و در عين حال مشكلا ت را برطرف سازيم؛ يكي از اشتباهاتمان كم بها دادن به امكانات الگوهاي جديد و پافشاري بي مورد بر الگوهاي رايج يا گذشته است. بسياري از پيشتازان اين زمان معتقدند كه ما در انقلا ب صنعتي ديگري هستيم، در سده پيش رو خانه هايمان را گريز از طرح ها و ايده هاي بنيادين فرداهاي ديروز نيست.
صراحت لهجه از نوع هلندي
بهرام هوشيار يوسفيدر دنياي افتخارات معمارانه، هرگز چيزي را به حساب خوش اقبالي نگذاريد؛ در اين بين گويي افتخارات رم كولهاس معمار هلندي — كه اين روز ها ديگر به شنيدن نام او در اخبار معماري عادت كرده ايم — پاياني ندارد! هفته گذشته افتخاري ديگر براي كولهاس رقم خورد، جايزه دو سالا نه ميس وندرو( جايزه اتحاديه اروپا براي معماري معاصر) اين بار به وي براي طراحي سفارت هلند در برلين (از ميان 28 نامزد) تعلق گرفت. اين جايزه 50هزار يورويي كه عمدتا به دليل تماميت، تكنيك و كيفيت ساخت يك اثر معماري بدان تعلق مي گيرد و هر 2 سال يك بار (از سال )۲۰۰۱ به معماران ارايه مي شود، بيش از آنكه ارزش مادي داشته باشد، حايز ويژگي هايي است كه گوياي درك بالا ي دريافت كننده آن از گستره اجرايي ساخت و ساز در كنار جنبه هاي خلا قانه آن است. نكته جالب توجه در جايزه امسال، حضور 3 شخصيت شاخص از دنياي شرق در هيات داوران بود؛ اين جايزه امسال توسط هيات داوراني به رياست ظه حديد (معمار زن عراقي الا صل) و با حضور چهره هايي چون سوها ازكان (معمار ترك) و محسن مصطفوي (معمار ايراني و رئيس دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه كرونل) در اين هيات، به معمار بلند قد و عبوس هلندي رم كولهاس تخصيص يافت. جايزه معماري اتحاديه اروپا، 11 آوريل در مراسمي كه در پاويون بارسلونا منعقد شد به دست صاحب آن سپرده شد.
استاد دانشگاه وين در مشهد
احمد شمالي دكتر آرمين محسن دانشگر فارغ التحصيل دانشكده معماري وين - اتريش و داراي مدرك دكتراي معماري و مدرس فعلي دانشكده معماري وين و استاد ميهمان در دانشكده هاي لندن، نيويورك و هنگ و كنگ است. روز هاي 22و 23 فروردين جاري، دانشگر ميهمان 2 روزه در شهر مشهد بود؛ در روز اول، استاد ايراني دانشگاه وين، ميهمان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بود كه با پيگيري هاي فراوان، چند ساعتي در دانشكده معماري دانشگاه آزاد اسلا مي مشهد حضور يافتند. در بدو ورود، دانشگر كه مبدع نظرات جالب توجهي در عرصه معماري سايبر است، به بازديد از پروژه هايي با ايده سايبر اسپيس در بين پروژه هاي دانشجويي پرداختند و بازديدي از كارهاي آرشيو دانشكده داشتند. عمده پروژه هاي مورد بازديد دكتر دانشگر، پروژه هاي طرح 6 و طرح 7 دانشكده بود. سخنراني و معرفي تعدادي از پروژه هاي دكتر دانشگر در سالن آمفي تئاتر دانشكده ادامه يافت.... پروژه مجموعه برج هاي سيتي سنتر تهران، سفارت ايران در وين (اتريش)، نمونه سقف هاي طراحي شده روي خانه هاي شهر وين، يك كارخانه نوشابه سازي و... كه عمدتا آثار برگزيده در رقابت هاي معماري بودند، از جمله آثار معرفي شده از جانب اين معمار جوان ايراني بود.انديشه هاي دانشگر پيرامون ديدگاهي نو در عرصه معماري سايبر، نظر بسياري از منتقدان را در سراسر جهان به خود جلب كرده است.
مسجد بايراكلي بلگراد
آرونا يكي از بناهاي اسلا مي و فرهنگي و آخرين مسجد باقي مانده از دوران 300 ساله فرمانروايي مسلمانان در بلگراد، پايتخت يوگسلا وي، مسجد بايراكلي با گنبد و ابعاد كوچكش و سبك معماري عثماني است.ابعاد خارجي اين مسجد 12/80 * 12/80 متر است و نام خود را بنا به كاركرد آن زمانش از مناره مسجد با پرچم (بايراك در زبان تركي به معناي پرچم است) كسب كرده است.
اين مسجد در دوران اشغال دوم اتريش )۱۷۱۷ - 1739( در تاريخ 3 سپتامبر 1730 به كليساي مسيحي ها تبديل شد و تا تصرف بلگراد در سال 1739 به همين منظور فعاليت داشت.مسجد با سنگ هاي تراشيده زيبا ساخته شده است؛ ديوار سمت چپ مسجد از جهت شمالي و ديوار نزديك به محراب باز بوده است، اين كار براي كار گذاشتن محراب بايد انجام مي شده است. جاهاي باز ديوار با آجر و گچ مرمت شده است و ديوارهاي مسجد از داخل و خارج براي آنكه يكنواخت به نظر بيايد گچكاري شده است. مسجد بايراكلي تا به امروز پايدار مانده است.تاكيد براي دريافت اجازه توسعه و بازسازي تنها مسجد موجود در بلگراد ادامه دارد تا مجموعه كاملي به وجود آيد؛ بر اساس طرح آرشيتكت ميريانالوكيچ كه ماكت اين مجموعه فرضي را نيز تهيه كرده است، مسجد جديد بايستي در نزديكي مسجد فعلي تاسيس شود تا ارزش تاريخي اين مكان نيز حفظ شود. بر اين اساس مناره جديدي ايجاد و فضاي خالي بين مسجد قديمي و جديد توسط گنبدي شيشه اي مرتبط خواهد شد.
معماري براي كودكان
در كشوري با سابقه تمدن چند هزار ساله شايسته است حساسيت، شناخت و درك نسبت به يكي از شاخص ترين نمادهاي اين تمدن، يعني معماري ايجاد شود و اين حساسيت و شناخت در قالب آموزش هاي ابتدايي به كودكان منتقل شود. جامعه مهندسان معمار اين امر را جدي گرفته است. كارگاه هاي آموزش معماري براي كودكان در محل خانه هنرمندان با جديت به فعاليت خود ادامه مي دهد؛ هدف از برگزاري چنين دوره اي اين است كه بچه ها نسبت به موضوع معماري حساس بشوند و ساختمان ها و معماري شهرشان را بشناسند. در حال حاظر، كودكان در 2 گروه سني 5تا 8 سال و 9تا 12 سال براي اين كارگاه پذيرفته مي شوند و برگزاركنندگان اميدوارند در آينده بتوانند براي گروه هاي سني بالا تر نيز كارگاه داشته باشند. در جلسات هفتگي، هر بار يك فضا، به صورت بازديد و پرسش و پاسخ، به كودكان معرفي شده، سپس بچه ها در كارگاه تمرين هاي مختلفي انجام مي دهند.

نگاه منتقد
الهام اميني -ايده پايداري و توسعه پايدار بسيار بحث برانگيز است، چنانكه در سالهاي اخير با مطرح شدن اين مباحث، منابع مختلف تعاريف و تعابير بسيار زياد و متفاوتي را از اين ايده و مفهوم ارايه كرده اند. تنوع و پيچيدگي موضوعات مرتبط با شهر به حدي است كه همواره طيفي از موضوعات باقي مي ماند كه با وجود اهميتشان كمتر به آنها توجه شده است. با توجه به مفهوم پايداري (برآوردن نيازهاي امروز بدون به مخاطره انداختن قدرت برآوردن اين نيازها توسط نسل آينده) مي توان دريافت، پايداري يك دورانديشي و يك روند است، بنابراين براي رسيدن به اين هدف بايد اين روند در تمامي مراحل زندگي جاري در كره خاكي، اعمال شود و از آنجايي كه بيشترين مقادير انرژي در شهرها مصرف مي شود، مهمترين گام سوق دادن شهرها به سوي پايداري است. حمل و نقل در كنار مسكن، كار وگذران اوقات فراغت، به عنوان يكي از 4عملكرد اساسي شهري قلمداد شده است، به گونه اي كه زندگي شهري امروز را بدون آن نمي توان تصور كرد و حمل و نقل در مقابل بزرگترين دستاوردي كه به همراه داشته، يعني افزايش سرعت و ميزان دسترسي، آثار و عوارض زيانبار گسترده اي را نيز همچون مصرف بالا ي انرژي، آلودگي هوا، كاهش ايمني شهري و افزايش خطرهاي جاني، از بين بردن بافت ها و پيوندهاي سنتي شهر و نظاير اينها، به بار آورده است.
روند رشد شتابان كلا نشهرها در جهان توام با افزايش جمعيت در اين شهرها، مشكلا ت متعددي از جمله معضل ترافيك و اختلا ل در سيستم حمل ونقل درون شهري را به وجود آورده است. از اين رو، اين معضل يكي از چالش هاي اساسي فرا روي برنامه ريزي شهري در اواخر قرن بيستم بوده كه دستيابي به توسعه شهري پايدار را تحت تاثير خود قرار داده است. اين درحالي است كه يكي از ويژگي ها و شاخصه هاي محيط شهري مطلوب، دسترسي آسان، سريع و مطمئن شهروندان به نقاط مختلف شهر و بهره مندي از كاربريهاي گوناگون موجود در سطح شهر است. پس مي توان گفت رابطه سيستمي برنامه ريزي حمل ونقل و برنامه ريزي شهري از ديدگاه مديريت شهري معاصر مي بايست پر اهميت تلقي شود.
امروزه در بسياري از كشورها، الگوهاي مسافرت تا حد بسيار زيادي به اتومبيل متكي است؛ اين امر موجب شده است تا علا وه بر رشد تعداد وسايل نقليه،  الگوهاي مسافرتي متكي به اتومبيل شخصي از اساسي ترين محدوديت ها در دستيابي به توسعه شهري پايدار محسوب شود.
مناطق شهري نقش سرويس دهي به نيازهاي اقتصادي و اجتماعي ساكنانشان را بر عهده دارند و براي انجام اين مهم، حمل و نقل ضروري ترين عامل است. از آنجايي كه در حدود %25 انرژي مصرفي دنيا در حمل و نقل هاي درون شهري و بين شهري مصرف مي شود، حمل و نقل يكي از توجهات اصلي در مساله پايداري شهرهاست.
در اين راستا شهرهاي قابل زيست با كيفيت بالا  بايد هدف توسعه شهري پايدار باشند؛ هدف حمل و نقل پايدار كه عبارت از ارتقاي كيفيت زندگي شهري و دستيابي به جوامع قابل زيست روستايي با اقتصاد سالم است، با همكاري مشترك مهندسان شهرساز و برنامه ريزان و متخصصان حمل و نقل شهري تحقق يافته و حتي مسير توسعه شهر را رقم مي زند .