يكشنبه ۲۹ آذر ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۵۸۶
اسپانيايي ها به دنبال يوزپلنگ ايراني در مياندشت
باز هم فقط رد پا
مياندشت از لحاظ زيستي براي يوزپلنگ بسيار حايز اهميت است و پوشش گياهي آن محل مناسبي جهت اختفا و استراحت يوزپلنگ طي روز را فراهم مي كند
025656.jpg
شايد براي شما هم جالب باشد تا نظر خارجي ها به خصوص كارشناسانشان را درباره زيستگاه هاي كشور مثلا  مياندشت خراسان بدانيد. متن زير گزارش سفر سه روزه جوزف كارسيا از باغ وحش بارسلونا و همشهري او فرانسيسكو اسپينان، اكولوژيست است كه براي شناسايي وضعيت يوزپلنگ ايراني و نيازهاي آن در منطقه مياندشت از روز 8 تا 10 سپتامبر امسال 2004 به ايران سفر كرده بودند. شايد شما هم دوست داشته باشيد بدانيد در مياندشت كه به تازگي نشانه هاي زيادي از وجود يوز در آنها به دست آمده، چه مي  گذرد.
روز نخست: سفر ما از عباس آباد خارتوران در نزديكي شاهرود آغاز شد و براي رسيدن به مياندشت از منطقه خوش ييلاق گذشتيم. در مسير حدود 10 راس آهوي ايراني همراه با يك هوبره و 4 چكاوك هدهدي مشاهده شد. خوش ييلاق  گويا قبلا منطقه اي بوده كه زيستگاه يوزپلنگ آسيايي به شمار مي  رفته است. ساعت 12 ظهر به شهر جاجرم رسيديم و با  آقاي حسين آبسالان،رئيس اداره محيط زيست جاجرم ملاقات كرديم. با اشتياق فراوان فيلم هايي از حيات وحش مياندشت را براي ما پخش كرده و توضيحاتي راجع به منطقه ارايه كرد. ظاهرا قرار است به زودي اين منطقه از سطح پناهگاه حيات وحش به پارك ملي ارتقا يابد.
ساعت 30:15 بعد از صرف ناهار همراه با آقاي آبسالان به طرف منطقه مياندشت كه در شرق شهرستان جاجرم واقع شده، حركت كرده و به پست محيط باني قلعه چه كه بر فراز تپه بلندي با نمايي زيبا قرار دارد، رسيديم. در نزديكي قلعه، بستر خشك رودي موسوم به كال شور قرار دارد كه در قسمت هايي كه هنوز آب داشت، محل زاد آوري آنقوت ها از غازسانانبود، ولي هيچ آنقوتي مشاهده نشد. طي گشت روزانه 43 آهوي ايراني، 2 روباه معمولي، 10 خرگوش و 1 هوبره مشاهده كرديم.
ساعت 45:17 بعد از ظهر از يك آبشخور كه توسط محيط بانان براي شرب حيات وحش احداث شده بود، بازديد كرديم. در تلمبه بادي فريز، به رد تازه يك يوزپلنگ برخورديم كه 5 سانتيمتر عرض و 41/6 سانتيمتر طول داشته و به احتمال زياد به يك ماده نوجوان متعلق بوده.
سپس مدتي را در پاسگاه محيط باني قلعه چه استراحت كرده و از ساعت 22 الي 24 براي مشاهده جانوران شب فعال در منطقه به گشت زدن پرداخته و پروژكتور كشي كرديم كه ماحصل مشاهده 2 روباه، 1 خارپشت برانت و تعداد زيادي انواع موش دوپا بود. يكي از همراهان ما از دور چشمان يك جانور بزرگ جثه را ديد كه متاسفانه به دليل فاصله زياد دقيقا قابل تشخيص نبود. چشم هايش با انعكاس نور به رنگ قرمز درآمده بود.
روز دوم: صبح زود ساعت 30:5 پيش از طلوع آفتاب صداي يك جغد كوچك را شنيديم كه از فاصله اي دور به گوش مي  رسيد. ساعت 30:7 حين خوردن صبحانه 10 آهوي ايراني را مي  ديديم كه در كمال آرامش مشغول چرا بودند. ساعت 8 گشت  خود را در منطقه زيباي مياندشت آغاز كرديم و در ابتدا به منطقه اي رسيديم كه پوشش گياهي غالب آن درختچه هاي گز بود. اين محدوده از لحاظ زيستي براي يوزپلنگ بسيار جالب و حايز اهميت است و پوشش گياهي انبوه آن مكان مناسبي جهت اختفا و استراحت يوزپلنگ طي روز فراهم مي  آورد.
متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است 
به گشت خود ادامه داديم. ساعت 25:8 زير يك درختچه گز بقاياي يك خرگوش كه به تازگي توسط يك يوزپلنگ خورده شده بود، پيدا شد. دو ردپاي نه چندان واضح از يوزپلنگ نيز پيدا شد كه 3/5 سانتيمتر عرض و 05/6 سانتيمتر طول داشت. همچنين 2 تكه سرگين متعلق به يوز به طول 25/7 سانتيمتر و قطر 1/2 سانتيمتر و ديگري به طول 3/10 و به قطر 3 سانتيمتر نيز پيدا شد كه بررسي آن بقاياي يك خرگوش را نشان مي  داد.
ساعت 20:9 دوباره به سمت آبشخور فريز كه روز قبل نيز مورد بازديد قرار داده بوديم، حركت كرديم. در درون يك چاه جغد كوچكي را ديديم كه خودش را پنهان كرده بود. روي گل كنار آبشخور هم ردپاي تازه اي از يك يوزپلنگ مشاهده شد كه 6/5 سانتيمتر عرض و 2/6 سانتيمتر طول داشت.
در ساعت 15:10 بستر خشك رودخانه كال شور را مورد بررسي قرار داديم كه در آنجا ردپاي گرگ ايراني، گراز و روباه معمولي يافتيم. پس از آن در ساعت 10 به پاسگاه محيط باني قلعه چه بازگشتيم.
پس از صرف ناهار در ساعت 15 دوباره به بررسي منطقه ادامه داديم و تلاش كرديم كه بخش هاي مرزي منطقه را مورد بازديد قرار دهيم. طي اين بازديد يك طرلان كه از انواع كمياب و ارزشمند پرندگان شكاري است در حال شكار يك پرنده ديگر كه نوع آن مشخص نشد، ديده شد.
به دشت جوين رسيديم. اين منطقه كه خارج از محدوده منطقه مياندشت واقع شده، از لحاظ كشاورزي بسيار حايز اهميت بوده و بيش از 200 نفر در آن ساكن هستند. متاسفانه آهوها شب ها به مزارع كشاورزي رفته و مردم آنها را شكار مي كنند. به اين خاطر تعداد آنها در حال حاضر بسيار كاهش يافته است.
ساعت 15:17 به پناهگاه حيات وحش مياندشت بازگشتيم و ديگر ردپاي يوزي نديديم. در داخل يك چاه آب، تعدادي وزغ سبز ديديم.
پس از صرف شام از ساعت 21 تا 20:10 صبح دوباره به منظور پروژكتوركشي شبانه وارد منطقه شديم. در زير نور چراغ  تعداد زيادي از نوعي مارمولك به نام گكو و همچنين 4 روباه معمولي، 9 خرگوش و 3 آهوي ايراني ديديم. علاوه بر آن، 100 موش دوپا از گونه هاي دوپاي 5 انگشتي، دوپاي بلانفورد و خرگوشك مشاهده كرديم. در 2 ترانسكت به طول يك كيلومتر، ما به ترتيب 19 و 16 دوپا شمرديم.
روز سوم: ساعت 45:8 از خواب بيدار شده و آماده آخرين بازديد خود در منطقه شديم. آقاي محمد حسين زاده تنها نيز به عنوان محيط بان راهنما ما را همراهي مي كرد. در اين گشت يك روباه و 19 آهوي ايراني ديديم.
ساعت 10 دوباره براي بازديد گززارهايي كه روز قبل مورد بررسي قرار داده بوديم، به اميد مشاهده خود اين جانور حركت كرديم، منتهي اين بار با موتورسيكلت، ولي يوزي ديده نشد. در پايان اين گشت به تلمبه بادي فريز رسيديم. در ميان ساير جانوران، نوعي مارمولك به نام لاسرتاسرزرد، يك جفت دليجه، 2 سارگپه پابلند و يك عقاب شاهي ديديم.
ساعت 07:12 در نزديكي همين چشمه آخرين ردپاي يوزپلنگ ايراني را ديديم، با پهناي 2/5 سانتيمتر و طول 8/9 سانتيمتر كه ظاهرا متعلق به يك نر بود. ساعت 30:13 مياندشت را ترك كرديم.
پس از بازديد نخست ما در سال 1996، اين بسيار مايه خوشحالي ماست كه مناطق متعددي براي حفاظت از حيات وحش به خصوص مياندشت براي يوزپلنگ تحت حفاظت هستند.

مياندشت با وسعت 85 هزار هكتار و با گستره ارتفاع 900 تا 2 هزار متر از انواع مختلفي از زيستگاه ها تشكيل يافته است: رودخانه ها و بسترهاي خشك مسيل ها، كوهستان، دشت و استپ هايي با پوشش گياهي متنوع شامل درمنه و شور.
وجود 5 گونه از انواع گربه سانان در منطقه اثبات شده كه عبارتند از گربه دشتي، گربه پالاس، كاراكال، پلنگ به تعداد اندك در مناطق كوهستاني و يوزپلنگ ايراني به عنوان شاخص ترين گونه. همچنين انواع ديگري از گوشتخواران مانند گرگ ايراني و كفتار راه راه در منطقه زيست مي كنند.
در مورد يوزپلنگ برخي بر اين عقيده اند كه اين جانور از منطقه خارتوران كه در نزديكي مياندشت واقع شده، آمده است، ولي واقعيت چيز ديگري است و آن اينكه جمعيت يوز در مياندشت هيچ گاه به صورت كامل نابود نشده است. افزايش جمعيت انواع طعمه هاي يوزپلنگ از قبيل آهوي ايراني، گراز احتمالا جوان تر ها، خرگوش و انواع جوندگان براي تضمين بقاي يوزپلنگ در منطقه بسيار حايز اهميت است.
در حال حاضر پناهگاه حيات وحش مياندشت را بايد يكي از بهترين مناطق حفاظت شده ايران دانست. اوضاع عمومي در منطقه عالي به نظر مي رسد و توضيحات محيط بانان منطقه و پرسنل انجمن يوزپلنگ ايراني حاكي از روند رو به رشد جمعيت انواع حيات وحش در منطقه است. جمعيت آهوي ايراني به بيش از 400 راس رسيده و شكار غيرمجاز به شدت كاهش يافته است. بنابر مطالعات انجمن يوزپلنگ ايراني، ميزان مشاهدات آهو در اين سال نسبت به سال گذشته حدود 300 درصد افزايش يافته كه نشان دهنده ضريب امنيتي بالاي منطقه است. محيط بانان منطقه بسيار باانگيزه به فعاليت خود ادامه مي دهند و تلاش هاي انجمن يوزپلنگ ايراني به نتايج عالي رسيده و بايستي ادامه يابد، البته اين انجمن به ياري نياز دارد.

كاوش هاي جديد در كره ماه
025665.jpg
اروپا جديدترين روبات كاوشگر خود را به ماه، نزديك ترين همسايه زمين فرستاده است كه بستر نسبتا ارزان و در دسترسي براي آزمايش انواع ايده ها و فن آوري هاي فضا محسوب مي   شود. اين كاوشگر كه۱ 1 smart- نام دارد دوشنبه شب وارد مدار ماه شد، اواسط ژانويه در آخرين گردش بيضي شكل خود از 300 كيلومتري قطب جنوب و 3 هزار كيلومتري قطب شمال ماه عبور مي  كند و با يك مجموعه دوربين و ابزار علمي كه براي شناسايي اشعه x و اشعه مادون قرمز تنظيم شده اند سطح ماه را مورد بررسي و كاوش قرار مي  دهد 1. Smart- در ماه فرود نمي  آيد و بعد از Apollo سومين كاوشگري است كه به ماه سفر كرده است.
پس از فرستادن Apollo به ماه تا مدت ها ديگر كسي به ماه سفر نكرد و دانشمندان از آن زمان دريافتند پوسته ماه در قطبين و سمت ديگرش كه دور از زمين است با سنگ هايي كه فضانوردان Apollo از نزديك خط استواي ماه آورده بودند متفاوت است و آنها به دنبال كشف علت اين موضوع بودند.
اما چگونگي رسيدن۱ smart - براي نخستين بار به ماه، چشمگيرترين جنبه ماموريتش است، نه كاري كه انجام خواهد داد. بعد از كاوشگر۱ Deep space در سال 1998۱، smart- دومين سفينه اي است كه با يك نوع موتور جديد به نام محرك يوني ion drive حركت مي كند. محرك يوني به جاي سوخت شيميايي، براي شارژ الكتريكي اتم هاي گزنون كه براي ايجاد رانش به كار مي روند، از نيروي خورشيدي استفاده مي كند.
محرك هاي يوني از راكت هاي مرسوم ضعيف تر ولي كارآمدترند. آنها هر 2 ميليون كيلومتر يك ليتر سوخت مصرف مي كنند كه يك پيروزي واقعي محسوب مي شود، در حالي كه سيستم رانش اين راكت ها گرانتر و ناكارآمدتر است.
مصرف سوخت كمتر از حد انتظار بود و موفقيت اين ماموريت، دانشمندان را اميدوار ساخته است تا با استفاده از اين تكنولوژي فن آوري سفينه هاي ديگري را به اعماق فضا بفرستند. ماموريت مريخ، آزمايش بعدي استفاده از تكنولوژي محرك يوني است.
۱ 1 smart- مخفف ماموريت كوچك براي فن آوري و تحقيقات پيشرفته استsmall missions for advanced research and technology كه توسط يك سازمان فضايي سوئدي و 30 پيمانكار از اروپا و آمريكا به بهره بردراي رسيده است.

كليدي براي باز كردن قفل تكامل حشرات
كرم شگفت دريايي 
داروين در جريان مطالعات خود دريافته بود كه چشم، يك آزمون كليدي براي اثبات تئوري تكامل او به وسيله انتخاب طبيعي خواهد بود. او بر اين عقيده بود كه چشم از يك شكل ناكامل و ساده آغاز شده و دانشمندان امروزين معتقدند كه چشم از يك تك سلولي شناسايي نور آغاز شده و تكامل يافته است. اما در مورد اينكه تكامل يكباره صورت گرفته يا در دفعات مكرر، اختلاف نظر دارند.
اكنون به نظر مي رسد نوعي كرم دريازي بسيار كوچك به نام Platynereis dumerilii كه ادراك نوري خام و تكامل نيافته اش طي چندين هزاره با او همراه و برايش كارآمد بوده، مي تواند پاسخي بر اين سوال باشد.
مجله دانش Science در شماره اخير خود طي مقاله اي ضمن اشاره به اين كرم دريايي شگفت يادآور شده كه اين جانور تعداد اندكي سلول حساس به نور دارد كه اين حسگرهاي نوري در دو نوع مشاهده مي شوند: نوع اول سلول هايي كه فقط در مهره داران ديده مي شوند و نوع دوم سلول هايي كه در حشرات وجود دارد. آيا كرم كوچكي مثل پلاتي نريس مي تواند پدر چشم باشد؟
انگشت ها يا چترها
چشم حشرات برخلاف مهره داران كه فقط از يك عدسي تشكيل شده، متشكل از رديفي لنز مركب است. اما چشم آنها نيز از انواع سلول هاي مختلف ساخته شده است: چشم حشرات از سلول هايي ساخته شده كه دريافت كننده هاي تصويري رابدومريك ناميده مي شوند؛ مهره داران از دريافت كننده هاي تصويري مژه اي يا چشمي استفاده مي  كنند.eillary photoreceptors مهمترين تفاوت اين دو نوع سلول در شيوه اي است كه آنها سطح خود را مي گسترانند تا تعداد زيادي حسگرنوري را در خود جاي دهند. سلول هاي Rhabdomeric پوشيده از برجستگي هاي انگشت مانند كوچك هستند. سلول هاي Ciliary داراي تارهاي مومانندي هستند كه به بيرون باز مي شوند و مثل چترهاي ريزي گسترش مي يابند.
گروهي از دانشمندان آلماني متوجه شده اند كه در چشمان ريز كرم پلاتي نريس دريافتگرهاي رابدومريك و در مغزش كه به همان كوچكي چشمانش است، سلول هاي مژه اي Ciliary به كار رفته است. يكي از دانشمندان به نام يواخيم ويت بروت احتمال مي دهد كه سلول هاي Ciliary با دريافت نور، چرخه فعاليت هاي روزانه كرم را تنظيم مي كنند. او مي گويد: گمان مي كنيم آنها به ريتم هاي زماني مربوط هستند. ما دريافته ايم بين آنها و بخشي كه مربوط به قدرت جابه جايي است، ارتباط مستقيم وجود دارد.
منشا يگانه؟
حال چنانچه اين كرم هر دو نوع دريافتگر تصويري را دارد، بدان معنا نيست كه چشم حشرات و مهره داران از اجداد اين گونه، نشات گرفته اند؟ ويت بروت حدس مي زند اگر اين جاندار دو نسخه از ژن هاي لازم براي ساختن يكي از گيرنده هاي تصويري را داشته، پس يك گروه از ژن ها در ساختمان گيرنده ديگر به كار رفته است وجانداران مختلف متعاقبا به نحوي تكامل يافتند كه به روش هاي متفاوت از اين دو امكان بهره ببرند. در مجموع، يافته هاي او به تنهايي ثابت نمي  كند كه چشم يكباره تكامل يافته است و نيز اين نكته كه بعضي از دانشمندان اظهار عقيده كرده بودند كه ممكن است آنچه در مغز يك كرم وجود داشته سرانجام به چشم ما نوع بشر منتهي شده باشد، درست نيست.
ژورام پياتيگورسكي، رئيس بخش بيولوژي گسترشي و مولكولي واقع در انستيتو ملي چشم در مريلند نيز در اين باره به همين اندازه دقيق است. او مي گويد كه با نظر منشا يگانه موافق است ولي به معناي آن نيست كه همه موجودات از يك جاندار نشات گرفته اند. اين مساله سوالات تكاملي زيادي را پيش مي كشد.
ترجمه: شيرين معتمدي 

توقيف بزرگترين كشتي لايروب جهان در قشم
025659.jpg
به منظور جلوگيري از تخريب محيط زيست دريايي، حكم توقيف كشتي لايروب بندر شهيد رجايي توسط دادگستري قشم صادر شد. با صدور اين حكم نيروي انتظامي نيز از ادامه فعاليت اين شناور كه گفته شده بزرگترين كشتي لايروب جهان است، جلوگيري و آن را توقيف كرد. مدير كل حفاظت از محيط زيست هرمزگان گفت: در مورد فعاليت اين كشتي لايروب ابتدا به قصد تعامل با مديران بندر شهيد رجايي وارد گفت وگو شديم كه بدون توجه به نظريه هاي كارشناسي، به فعاليت خود ادامه دادند. محسني اضافه كرد: با توجه به اثرات مخرب زيست محيطي اقدام به طرح شكايت در مراجع قضائي استان كرديم كه منجر به صدور دستور توقف فعاليت لايروبي شد.

شكار منتشر شد
فصلنامه شكار منتشر شد. نخستين مجله تمام رنگي با كاغذ گلاسه در باب حيات وحش و شكار به چاپ رسيد. صاحب امتياز و مدير مسوول فصلنامه شكار دكتر حميدرضا ناطقي است. وي در صفحات آغازين يادداشتي نوشته و در آن چرايي و چگونگي شكار را بررسي و ارزيابي كرده است. وي با اتكا به مباحث ديني، عرفي و زيست محيطي چگونگي شكار را توضيح داده است.
در بخش هاي ديگر اين مجله مسايل مربوط به شكار را مي  توان مطالعه كرد. چاق كردن باد، معرفي گونه هاي شكار در نقاط مختلف ايران، آموزش تيراندازي، شناسايي تفنگ هاي شكاري و يافته هاي جديد علمي حيات وحش از جمله مباحث مطرح شده اين مجله به شمار مي  رود. فصلنامه شكار با قيمت روي جلد 2 هزار تومان در فروشگاه هاي لوازم شكار و كيوسك هاي مطبوعاتي به فروش مي  رسد.

حفاظت ماهواره اي لاك پشت ها
025662.jpg
لاك پشت هاي Loggerhead در مجمع الجزاير cape verde در 500 كيلومتري سواحل غرب آفريقا به صورت گروهي زندگي مي كنند. اين منطقه يكي از كانون هاي عمده ماهيگيري محسوب مي شود و اين احتمال وجود دارد كه لاك پشت ها به طور اتفاقي در تورهاي ماهيگيري گرفتار شوند.
اين قضيه يكي از بزرگترين خطراتي است كه موجودات دريازي را تهديد مي كند. احتمال مي رود حدودا 200هزار لاك پشت به طور اتفاقي در دام ماهيگيراني گرفتار شوند كه به دنبال حيوانات ديگرند و از اين ميان 10 هزار لاك پشت مي ميرند.
اين آمار تكان دهنده فقط نشانگر اثرات يكي از ا نواع ماهيگيري مكانيزه است كه به دنبال صيد ماهي تن و شمشير ماهي است، به علاوه تعدادي از لاك پشت ها توسط قايق هاي ماهيگيري يا تورهاي پره گرفتار مي شوند؛ تازه اگر صنايع ماهيگيري كوچك را به حساب نياوريم.
دانشمندان و نمايندگان سازمان جهاني حفاظت با استفاده از ردياب هاي ماهواره اي و اينترنت موفق شده اند مسير سفر آنها را دنبال كنند. شناخت بهتر از چگونگي زندگي لاك پشت ها و تلاش هايي كه جهت حفاظفت آنها صورت مي گيرد، كمك مي كند تا زندگي اين موجودات در معرض خطر نجات يابد.

حيات وحش ايران
025668.jpg
خانواده دلفين ها
اكثر دلفين ها پوزه اي دراز و استوانه اي، شبيه منقار پرندگان دارند. دلفين ها تنها پستانداراني هستند كه فقط يك سوراخ بيني دارند و برخلاف وال ها در موقع بازدم، هوا و بخار آب را به صورت فواره بيرون نمي دهند. دلفين ها بسيار باهوش و بازيگوش هستند. صداهايي با فركانس هاي مختلف ايجاد مي كنند و از طريق بازيابي امواج صدا، مسير حركت و طعمه خود را تشخيص مي دهند. به طور كلي در حال حاضر از وضعيت دلفين هاي موجود در آب هاي ايران اطلاعات كافي در دست نيست. احتمالا به علت آلودگي هاي نفتي و همچنين كم شدن مواد غذايي از وضعيت چندان مطلوبي برخوردار نيستند.
در اكثر باغ وحش ها و بعضي سيرك ها، دلفين ها را به منظور انجام نمايش  هاي مختلف تربيت مي كنند. گوشت و چربي آنها هم داراي ارزش تجاري است.
۱۰۳دلفين معمولي 
گونهDelphinus dephis:
خانواده دلفين هاDELPHINIDAE :
راسته نهنگ هاCETACEA :
رده پستاندارانMAMMALIA :

جثه متوسط و استوانه اي شكل، پوزه دراز، باله پشتي متوسط و رنگ پشت متغيري دارد كه معمولا سياه يا قهوه اي تيره و زير شكم سفيد است. نواري به رنگ زرد يا خاكستري در پهلوها ديده مي  شود. باله هاي سينه اي سياه يا خاكستري اند. طول بدن بين 8/1 تا 6/2 متر و وزن آنها 80 تا 135 كيلوگرم است. پراكندگي آن در ايران، خليج فارس و درياي عمان است.
به صورت اجتماعي زندگي و با سرعتي معادل 64 كيلومتر در ساعت شنا مي كند. در موقع شنا به طور كامل از آب بيرون مي پرد. بسيار بازيگوش است و اغلب در اطراف كشتي ها حركت مي كند. گاهي هم در حال موج سواري مشاهده مي شود. از ماهي هاي كوچك، ماهي هاي پرنده و سخت پوستان تغذيه مي كند. معمولا در عمق 40 متري به جست وجوي غذا مي پردازد.
در اواسط زمستان يا تابستان در عمق 10 متري جفت گيري مي كند و بعد از 10 تا 11 ماه يك بچه با طول حدود 90 سانتيمتر مي زايد. طول عمر اين دلفين حدود 20 سال است.

محيط زيست
ايرانشهر
تهرانشهر
خبرسازان
دخل و خرج
در شهر
زيبـاشـهر
طهرانشهر
|  ايرانشهر  |  تهرانشهر  |  خبرسازان   |  دخل و خرج  |  در شهر  |  زيبـاشـهر  |  طهرانشهر  |  محيط زيست  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |