اشاره: اخيراً بر اساس قانوني قرار است مديران مدارس از بين معلمان شاغل در همان واحدهاي آموزشي و بر اساس قواعد تعريف شده انتخاب شوند. اين طرح قانوني از اين كه توانسته قابليت هاي ذاتي افراد را نه بر اساس روابط و خويشاوندسالاري در نظام آموزشي، بلكه از منظر دموكراسي به مفهوم عام به نمايش گذارد، نوعي تحول در ساختار مديريت آموزشي به شمار مي آيد.
«علي رضا عراقيه» كارشناس ارشد تاريخ و فلسفه تعليم و تربيت با ارزيابي اين طرح به نكات قابل توجهي در زمينه مديريت در مدارس اشاره مي كند.مطلب را مرور مي كنيم.
انگيزه نوشتن مطلب حاضر، انتقاد به كمرنگ بودن اصل شايسته سالاري در بخشي از قوانين مصوب مجلس شوراي اسلامي در ارتباط با انتخاب مديران مدارس غيرانتفاعي در آموزش و پرورش است. از جمله اين موارد، تأكيد خاص بر داشتن شرط سني سي سال تمام براي انتخاب مديران است. اهميت اين شرط تا حدي است كه اگر فرد معرفي شده شغل مديريت مدرسه، واجد كليه شرايط عمومي و اختصاصي و سوابق درخشان تئوري و عملي باشد، ولي سن او به سي سال نرسد به سادگي كنار گذاشته مي شود و يا به عنوان سرپرست مدرسه تأييد مي شود اما در عين انجام كليه وظايف مديريتي، از هر گونه امتياز مادي پست مديريتي نيز محروم مي شود. نگارنده، از نزديك، شاهد افراد شايسته اي بوده كه با وجود داشتن ساير شرايط مديريت از جمله: داشتن ويژگي عمومي، سابقه كافي، تأهل، تحصيلات بالا و آثار تحقيقاتي و پژوهشي در جرايد كشور و... تنها به دليل چند ماهي صغر سن از موضعيت شغلي مديريت مدرسه محروم شده اند!
مسئولان بعضي از مناطق آموزش و پرورش و همچنين برخي از مسئولان سازمان آموزش و پرورش شهر تهران در مواجهه با اين مسأله، رعايت قانون سي سال تمام را قاطعانه مطرح كرده و عدول از آن را غيرممكن دانسته اند. اين در حالي است كه در مورد رعايت دقيق شرط ياد شده حتي در سطح سازمان آموزش و پرورش شهر تهران شورايي تشكيل مي شود.
طرح اين موضوع زماني تعجب آور است كه بدانيم در كشورهاي پيشرفته بر روي بهره هوشي و توانايي هاي بالقوه و بالفعل افراد تأكيد مي نمايند، ولي در قانون ياد شده به نوعي انحصاري، سن تقويمي افراد را ملاك شايسته سالاري مي دانند. لذا در اجراي اين قانون، جوانان مستعد بسيار سرخورده مي شوند. به همين منظور در صدديم قدري براي شكافتن دامنه موضوع، توضيحاتي ارائه دهيم.
تعريف مديريت
مديريت در لغت به معناي اداره كردن يك مؤسسه است. ولي امروزه با پيشرفت هاي سريع سازمانهاي انساني كه در اثر گسترش تمدن و بر ملا شدن نيازها بوجود آمده اند، مديريت غير از معناي لغوي، در مفهوم هدايت كردن يا به كارگيري مجموعه اي از آگاهي هاي شكل يافته كه بدان وسيله فرد با ايجاد هماهنگي در سازمان ، بازدهي آن را افزايش مي دهد، متجلي شده است. مديريت در مفهوم «هدايت كردن»، امروزه به صورت يك امر تخصصي جلوه گر شده و از فلسفه، روش و فن خاص نيز برخوردار است. به طوري كه اعمال آن، مستلزم آمادگي هاي قبلي مدير است. لفظ مديريت، غير از معناي لغوي، امروز داراي مفهوم ديگري است و آن،  عبارت است از مجموعه عوامل، فنون و هنرهايي كه موجب توازن و هماهنگي در سازمان و مؤسسه اي شده  و كارايي آن را افزايش مي دهد.
سازماني كه از مديريت شايسته برخوردار باشد، بهتر مي تواند هدف خود را برآورده سازد، زيرا امكانات برنامه ريزي صحيح تري ايجاد خواهد نمود و در ضمن، كميت توليد را نيز با كيفيت هماهنگ خواهد كرد.
مديريت آموزشي و شرايط آن
سازمان ها يا مؤسسات آموزشي، واحدهاي اساسي نهاد وسيع آموزش و پرورش هستند كه براي اشاعه تعليم و تربيت تلاش مي كنند.
سازمان هاي آموزشي به مرور، بر اثر گسترش نيازهاي زندگي جمعي، تعليم و تربيت را به عنوان يك واقعيت نياز اجتماعي برگزيدند و لذا براي ازدياد كارايي خود، از روش هاي مديريت آموزشي بهره مي گيرند. براي احراز اين مديريت، لازم است افراد واجد شرايطي به شرح زير باشند:
- داشتن اطلاعات فني در آموزش و پرورش.
- دارا بودن اطلاعات اداري و آگاهي از قوانين آموزشي.
- داشتن اعتماد بر قضاوت شخصي و دارا بودن جسارت لازم در اجراي امور براي بيان افكار و به مورد اجرا در آوردن كارهاي سازمان.
الف - ساخت شخصيتي
اين عامل رامي توان از نقطه نظر، قدرت فكري، مهارت در به كار بردن قواي تفكر قضاوت و استدلال صحيح مورد توجه قرار داد. هر گاه مدير از يك طرز تفكر قوي، مبتني بر شناختها و آگاهي هاي لازم برخوردار باشد، مي تواند در ايجاد ارتباط انساني با همكاران و زيردستان موفق عمل كند و در ضمن، خود را انساني چون ساير همكارانش بداند. هرچند ساخت وجودي افراد از يكديگر متمايز است، با اين وصف نمي توان در مورد ذاتي بودن، خصيصه هاي مديريتي اظهار نظر كرد. ولي موجوديت بعضي از خصايص مديريتي قابل انكار نيست.
بنابراين ذكر انواع خصوصياتي كه فرد مدير را در كار خود موفق مي سازد، امري بس دشوار است. اما با توجه به مقايسه هاي انجام شده درباره مديران، از نظر موفقيت يا شكست آنان در اجراي امور، مي توان پاره اي خصوصيات را به طور مختصر ذكر كرد:
۱- قدرت تدبير: پيش بيني مشكلات سازمان و برنامه ريزي براي رفع اين مشكلات. در اين زمينه صحت تفكر و سرعت عمل در اجراي تصميمات متخذه مطمح نظر قرار مي گيرد. از سويي ديگر انجام مشورت با ديگران اجراي تصميمات متخذه را بهبود مي بخشد.
۲- جرأت انتقاد از خود: بدين معني كه فرد مدير جهت بهسازي روش كار خود، به انتقاد از خود پرداخته و از سايرين نيز انتقادهاي سازنده را بخواهد. در اين صورت، ضمن تصحيح خويشتن و با تنقيد درست از ديگران سازمان را به سازندگي سوق مي دهد.
۳- جرأت اجراي مصوبات و مقررات سازمان: يعني مدير با جرأت به اجراي مصوبات، مقررات سازمان مربوط به اموري كه هدف موسسه را برآورده مي سازد، اقدام كند. اگر نظر ديگران را درباره موضوعي مي خواهد بداند، بهتر است كه قبلاً درباره آن موضوع خاص، خود طبق مقررات تصميم اتخاذ نمايد. سپس از افراد سوال كند، نه از ديگران براي اجراي امري تصميم بخواهد.
۴- متعادل بودن: در اين مورد لازم است كه فرد از حسن قضاوت غلط و عقده هاي رواني كه ناشي از اميال سر كوفته است، به دور باشد. چه در غير اين صورت، او هميشه جهت ارضاي خود، به ستيزه جويي و خودخواهي دست زده و به جاي تحكيم روابط انساني در حوزه مديريت، زيربناي آن را لرزان مي سازد.
۵- با استقامت و محكم بودن: بدين گونه كه شرايط و مشكلات مديريت و عدم برآورد بعضي از هدفها نتواند مدير را به زانو درآورد. بدين جهت، پافشاري مدير در تعقيب هدفها از خصوصيات لازم اوست.
۶- ثابت قدم در اجراي برنامه: بدين طريق كه فرد مدير در اجراي امور زمان بندي شده كه برآورد هدف را ميسر مي سازد، بسيج قوا كند. در اين مورد مدير بايد، بدون اضافه نمودن زمان و يا تغيير دادن آن امر مورد نظر را تعقيب كند و تا اتمام آن موضوع را از نظر دور نكند.
۷- خوشرو بودن: خوشرويي و شادابي مديريت، موجبات روحيه قوي در سازمان مي شود،  كه به نوبه خود زنده بودن سازمان را دامن مي زند.
۸- قضاوت صحيح: قضاوتي درست است كه متكي بر «مي گويند» نباشد. بلكه درستي يا نادرستي موضوعي مستلزم بررسي در آن مورد است. بررسي مسائل جهت قضاوت صحيح آنها، اگر متكي بر كشف حقيقت باشد مستلزم مديريت است.
ب - دانش مديريت
دانش مديريت بايد تلفيقي از آگاهي هاي مخصوص از مواردي كه سازمان براي آنها بوجود آمده و اموري كه در رابطه با خود فن مديريت است، باشد. برآورد اين نظر، از طرق آموزش هاي لازم براي مديريت كاملاً ضروري است.
اين آموزش ها را مي توان به شرح ذيل خلاصه نمود:
۱ - اطلاعات اداري: هدف از اطلاعات اداري، آگاهي از موازين و مقررات مربوط به سازمان است كه موجب مي شود مدير با استفاده از آن اطلاعات، در اتخاذ تصميم و برنامه ريزي مؤسسه موفق باشد.
۲- اطلاعات فني: بر مدير هر سازماني لازم است كه از فعاليت هايي كه در سازمان جريان دارد، اطلاعات كافي داشته باشد.
۳- اطلاعات روان شناسي: مدير كه نقش هادي و فرمانده را دارد، لازم است قدرت كار با سايرين را در تمام سطوح مختلف داشته باشد. اعمال اين نظر به ايجاد انگيزش در كاركنان منجر مي شود.
در خاتمه بايد گفت توصيه كارشناسان در مورد انتخاب مديران مدارس، به اين صورت است كه بهتر است مديران واحدهاي آموزشي از ميان معلمان شاغل، به قيد سنجش استعداد و معلومات و ويژگي هاي شغلي انتخاب شوند. چرا كه معلمان پس از چند سال تدريس، امور جاري محيط آموزشي را شناخته و به هدف هاي تربيتي آشنا شده اند. علاوه بر آن در هر سطحي از مديريت قرار گيرند، ديواري بين امور اداري و آموزشي ايجاد نخواهند كرد.
به كارگيري مديريت صحيح، مرهون آگاهي هاي لازم از اين علم است. بنابراين، انسان هاي برخوردار از علم مديريت، بهتر مي توانند سازمان ها را از نابساماني  نجات دهند.
بنابر اين به نظر مي رسد كه مديريت به عنوان يك علم و تخصص مطرح بوده و افزايش سن تقويمي و صرف گذر زمان و كبر سن، نمي تواند موجبات دانش افزايي و پختگي فرد را فراهم نمايد. همچنين بهتر است قانونگذاران و يا مجريان قانون، نسبت به ساير توانايي هاي فرد نيز توجه داشته باشند تا در صورتي كه فردي با ادامه تحصيل و تلاش فراوان و كوشش در جمع آوري اطلاعات، قبل از سن سي سالگي به رشد مورد انتظار رسيد (مانند زمان حال)، مورد بي مهري قرار نگيرند.

آموزشگاه هاي غيرمجاز را تبليغ نكنيد
مدير آموزشگاه هاي آزاد سازمان فني و حرفه اي كشور از مطبوعات خواست از چاپ آگهي هاي تبليغي آموزشگاه هاي بدون مجوز فني و حرفه اي خودداري كنند.
بالاخره آش آن قدر شور شده كه آشپز هم صداش درآمده است. امروزه در وديوار شهر را كه نگاه كني هزار و يك تابلوي رنگي آموزشگاه هاي خصوصي در عرصه هاي فني - حرفه اي علم شده است. البته ما با اصل مسئله آموزش سروكار نداريم ولي با اين حال نمي دانيم نوجوانان و جوانان علاقمند به رشته هاي فني - حرفه اي چگونه مي توانند از استاندارد بودن شيوه آموزشي يا ارايه مدارك فني آن مطمئن شوند.
بهتر است در چنين مواردي متوليان آموزش فني - حرفه اي قبل از آنكه دفتر و دستك چنين آموزشگاه هايي برپا شود و خلايق ناآشنا هزينه توجيبي خود را به صندوق هاي آن واريز كنند، بند و بساط اين گونه آموزشگاه هاي غيرحرفه اي را برچيند. گفتني است هم اينك دهها هزار نفر فارغ التحصيل رشته هاي فني - حرفه اي آموزشگاه هاي با مجوز همچنان بيكار هستند حال متقاضيان آموزشگاه هاي غيرمجاز چه اميدي به اشتغال بسته اند خدا مي داند!
يك ميليون بيسواد و كم سواد در تهران
معاون هماهنگي سازمان آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران در دومين همايش آموزشي كوتاه مدت كتابخواني كتابخانه هاي سيار گفت:  حدود يك ميليون نفر در سطح اين استان بيسواد و كم سواد هستند.
حال اگر ميزان جمعيت تهران را در طول شب ۷ ميليون نفر محاسبه كنيم بي گمان از هر تهراني يك نفر بي سواد يا كم سواد است، البته شايد برخي از مسئولان آموزشي ميزان جمعيت افاغنه در تهران، كارگران فصلي و يا مهاجران حاشيه نشين تهراني را هم در اين آمار لحاظ كرده اند، وگرنه باوجود اين همه مدرسه، دانشگاه و آموزشگاه هاي غيرانتفاعي چطور امكان دارد كه يك هفتم تهراني ها را افراد بي سواد و كم سواد تشكيل دهند.
اگر تا ديروز دغدغه مسئولان آموزشي، كاهش شيفت هاي آموزشي بود منبعد بايد درپي يافتن بيسوادان و كم سوادان باشند. البته شايد اغلب بي سوادان وقتي با بيكاري باسوادان متخصص مواجه شدند از خير سواددارشدن گذشتند. به باور آنها آدم وقتي سواد داشته باشد اما كار نداشته باشد پس نتيجه مي گيريم سوادداشتن آن قدرها هم چيز خوبي نيست!
۶۰۰ آموزشگاه فني - حرفه اي در آستانه تعطيلي
بنابر گزارش سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور، به دليل عدم انعقاد قراردادهاي آموزش مهارتي دانش آموزان كاردانش، ۶۰۰ آموزشگاه فني و حرفه اي بخش خصوصي در آستانه تعطيلي قرار گرفته است.
البته همين مسئولان آموزش فني و حرفه اي كشور به رسانه ها تاكيد كرده بودند كه از تبليغ آموزشگاه هاي غيرمجاز به خاطر افت كيفيت آموزش جلوگيري كنند. بالاخره معلوم نشد آموزشگاه هاي استاندارد و مجاز داراي چه مجوزهايي هستند؟ علاوه بر آن چگونه مي توان از كيفيت آموزشگاه هاي مجوزدار هم اطمينان حاصل كرد؟
هنوز معلوم نيست علت عدم انعقاد قرارداد سازمان آموزش و پرورش تهران با آموزشگاه هاي آزاد فني و حرفه اي چه بوده است؟ ولي مي توان حدس زد شايد يكي از دلايل اين مسئله نبود كيفيت مناسب آموزشي در چنين آموزشگاه هايي باشد يا اينكه هنوز اعتبارات لازم براي چنين آموزشگاه هاي خصوصي ابلاغ نشده است.
البته انتظار مي رود كه با كاهش حجم جمعيت دانش آموزي و كسري بودجه ۸۹۰ ميليارد توماني در سامانه آموزشي، در آينده اي نه چندان دور، اتفاقات جالبي دراين حوزه صورت گيرد.
۷ سانتي متر فضاي ورزشي دختران
به گفته مسئولان تربيت بدني سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، سرانه فضاي ورزشي دانش آموزان دختر در پايتخت ۷ سانتي متر و براي پسران ۲۴ سانتي متر است. به باور كارشناسان - كمبود فضاهاي سرپوشيده ورزشي در مدارس،  كم تحركي دانش آموزان را به دنبال دارد.
نبايد فراموش كرد كه در طول اين سال ها باور غلط مسئولان آموزشي در مدارس مانع از انجام فعاليت هاي ورزشي دختران مي شد بنابراين در طول روزهاي ازدست رفته هيچ يك از متوليان تربيت بدني براي دختران گام مثبتي برنداشتند.
امروزه در كنار تجهيز فضاهاي مناسب براي ورزش دختران، طرح استتار مدارس هم يك گزينه ديگر است ولي از سوي منتقدان طرح استتار، نبود نور آفتاب،  خفگي محيط آموزشي و در نهايت حبس كردن دانش آموزان دختر در يك فضاي بسته ازجمله انتقادات مطرح شده است.
علي رغم اين مشكلات اگر با يك مديريت درست از فضاهاي آموزشي و ورزشي مناسب براي ورزش دختران، به صورت بهينه استفاده كنيم مطمئنا اين ۷ سانتي متر افزايش مي يابد ولي شايد در برخي پست هاي تربيت بدني دختران اين نگاه هم وجود داشته باشد كه مي گويند: دختران را چه به ورزش كردن!

جهان كتاب
اين ماهنامه كه جنبه خبري، آموزشي و اطلاع رساني دارد، توسط مؤسسه فرهنگي - هنري جهان كتاب منتشر مي شود. برخي از عنوان هاي مقالات چاپ شده در اين شماره از جهان كتاب عبارتند از: سردرگمي آگاهانه، ديرينه ولي همچنان بديع، پايين تر از سقوط، خزران در سايه روشن تاريخ، ميرزا تورمون زاده: زندگي و قهرماني و...
اين شماره از مجله بيشتر حال و هواي آسياي ميانه و سمرقند و بخارا را دارد. مطالبي كه از تورج اتابكي، كاوه بيات، محسن جعفري مذهب، فرخ اميريار، رحيم مسلمانيان قبادياني ارائه شده، بيشتر به اين حوزه فرهنگي مربوط است. براي ارتباط با جهان كتاب مي توانيد با پست الكترونيكي اين مجله jahaneketab@mohajernet.com تماس بگيريد.
آدرس جهان كتاب در اينترنت نيز www.tehranavenae.com/ws-book.htm است.

پايش
نشريه پايش مجله اي علمي - پژوهشي، وابسته به پژوهشكده علوم بهداشتي جهاد دانشگاهي است. اين نشريه در قالب فصلنامه منتشر مي شود و دربرگيرنده مقالات مرتبط با شاخه هاي مختلف علوم بهداشتي است. خشونت فيزيكي در دوران بارداري و عواقب مادري و نوزادي آن، تعيين جايگاه مطالب تغذيه اي در مطبوعات ايران، بررسي رويدادهاي زندگي و ارتباط آن با افسردگي در دستياران پزشكي، از جمله مقاله هاي چاپ شده در اين شماره از فصلنامه پايش است.
آدرس اينترنتي پايش، http://www.ihsr.ac.ir است.

نحو زبان تركي آذري
در كتاب هايي كه تاكنون در مورد گرامر زبان تركي در ايران چاپ شده، كمتر به بحث نحو پرداخته شده است و بيشتر مباحث صرف و اصوات در زبان تركي مورد بررسي قرار گرفته است. كتاب «آذربايجان توركجه سي نين نحوي» تأليف اميد نيايش كه به زبان تركي آذري نوشته شده، از معدود كتاب هاي گرامر تركي است كه به طور اختصاصي به اين موضوع مي پردازد.
مؤلف در اين كتاب كوشيده است كه مباحث نحو زبان تركي را به طور كلي و سرفصل وار، در قالب جزوه اي كوچك ارائه كند.نحو زبان تركي آذري در ۶۸ صفحه و در شمارگان هزارنسخه اي منتشر شده است.

خانوم معلم
چه كسي مي گويد در آموزش و پرورش خلاقيت وجود ندارد؟ هر زمان كه مسئولان محترم در چيزي كم مي آورند، چيز ديگري رو مي كنند. يك زمان دوره آيين نامه و دستورالعمل نوشتن بود، بعد طرح و برنامه  نوشتن رواج گرفت و حالا كار به سندزدن و منشور نويسي رسيده است. خلاصه:
هر دم از اين باغ بري مي رسد
تازه تر از تازه تري مي رسد
بالاخره كار از محكم كاري عيب نمي كند. وقتي ديگران نوشتند و تصويب كردند، اما بعدي ها بدون توجه به آن نوشته ها و مصوبه ها، راه خود را رفتند و دوباره به هواي دل خود نوشتند و تصويب كردند و الخ؛ عده اي به اين نتيجه رسيدند كه سند بزنند و منشور بنويسند تا كسي جرات تغيير آنها را نداشته باشد، اگرچه به نظر نمي رسد؛ اين هم راهكار مطمئني باشد و براي حك و اصلاح سند و منشور هم كلي راه مي توان پيدا كرد.
اما چه مي شود، اين هم دلخوشي عده اي است كه به خيال خود، روي سند و منشور حساب باز مي كنند، سوژه بدي هم نيست و تا مدتي عده اي را سرگرم مي كند، براي همين هم روز به روز مشتري بيشتر مي شود:
- سند اصلاحات در آموزش و پرورش تدوين مي شود.
- سند برنامه «آموزش براي همه» تدوين مي شود.
- پيش نويس منشور حقوق دانش آموز منتشر مي شود.
- و...
پيشرفت و مهارتي كه آموزش و پرورش در سندزني و منشورنويسي پيدا كرده، اين حسن را دارد كه مي توانيم براي سايرين اعم از بخش هاي دولتي و خصوصي هم اين خدمات را ارايه كنيم، به خصوص سندزدن كه نان و آب خوبي هم دارد. خدا را چه ديده ايد، شايد بتوانيم آن قدر سند بزنيم كه مشكلات مالي آموزش و پرورش مرتفع شود. پس ما نتيجه مي گيريم كه سند چيز خوبي است و مي تواند نان و آب داشته باشد. منشور هم بدك نيست هم اسم قشنگي دارد و هم براي تمرين انشاء و كسب مهارت نوشتن مفيد است.
اين بود انشاي من درباره سند.