باد در موزه‌هايي
فرهادي مرتضي دكتر با گفت‌وگو
رضوي مسعود سيد :از گفت‌وگو
از پس سالهاي در ،"باد در موزه‌هايي" كتاب انتشار :درآمد
فرهنگي فرد به منحصر رويداد يك ايران ، اسلامي انقلاب
تاريخ درباره اثري سالها ، از پس واقع ، در.مي‌شود محسوب
جهت هر از كه گرديد منتشر سرزمين اين باستاني هنر و
تاريخ باستان‌شناسي ، در اول درجه منابع از يكي مي‌تواند
محسوب خاورميانه و ايران هنر تاريخ و مردمشناسي باستاني ،
در" كتاب ذكر ، قابل اثر تنها شايد اين از پيششود
در كه است ذكر قابل اسكندري ايرج اثر "هزاره‌ها تاريكي
.گرديد طبع تجديد تهران در قبل سال چند و شد منتشر پاريس
و يافته‌ها مبتني‌بر تحليلي و گردآمده اسكندري ، كتاب اما
اثري خود جاي به البته و بود مغربزمين در موجود آثار
،"باد در موزه‌هايي" آنكه حال مي‌شود ، تلقي ارزشمند
منابعي و فرد به منحصر پژوهشهاي بر مبتني تازه ، كتابي
و نگاره‌ها سنگ از خام
مركز با همجوار و ايران غرب در منطقه‌اي باستاني نقش‌هاي
حكاكيهاي و نگاره‌ها مجموعه."تيمره" كهن نام به ايران
شناسي باستان و مردمشناسي و هنر اثرتاريخ اين موضوع
عقب بود شده تحقيق آنچه از قبل سال هزار چهل را ايران
مورد بيشتر چه اثرهر اين كه دارد جا رو اين از.مي‌برد
و كم درك براي مسائل ، همين به توجه با.گيرد قرار توجه
اين در مطروحه مسائل و موضوعات ابعاد و پژوهش اين كيف
انجام آن مولف فرهادي ، مرتضي دكتر با گفت‌وگويي اثر ،
دكتر.مي‌رسد ارجمند خوانندگان نظر به كه داده‌ايم
دانشگاه تعاون گروه عضو و جامعه‌شناسي استاد فرهادي
منتشر آثاري ايران مردمشناسي زمينه در طباطبايي ، علامه
"ايران در ياريگري فرهنگ" كتاب آنها مهمترين كه ساخته
مقاله دهها وي.است...و "كمره نامه" و (سال 1373 كتاب)
ايران اجتماعي مسائل و آيين‌ها فرهنگ ، شناخت در نيز
.مي‌گردد محسوب مغتنم و مهم منابع از جملگي كه نگاشته
آغاز شما شده منتشر اثر آخرين از را خود گفت‌وگوي *
كتاب ارزش و اهميت به توجه با است ، ممكن اگرميكنيم
آشنا كتاب مطالب و محتوا با را ما ،"باد در موزه‌هايي"
در هم قبلا اثر ، اين در مندرج موضوعات آيابفرماييد
براي انگيزه‌هايي چه همچنين ، خير؟ يا است آمده شما آثار
داشته‌ايد؟ مهم تحقيق اين
بايد كتاب كلي محتواي درباره.الرحيم الرحمن بسم‌الله -
عظيمي مجموعه گزارش درواقع ، كتاب اين كه كنم عرض خدمتتان
.است ايران تاريخي ماقبل غالبا غارهاي و صخره‌اي نقوش از
به است ، شده كار كم بسيار قضيه اين درباره ايران ، در
مقاله دو توانسته‌ام فقط من گذشته ، سال در 5 كه طوري
دست به لرستان ، درباره هم آن قضيه ، اين به راجع مستقل
يك حد در ديگر ، كتابهاي يا مقالات در هم گاهيبياورم
كه است اين.ديده‌ام مطلب جمله ، و پاراگراف و اشاره
خارجي باستان‌شناسان اغلب.است بديع و نو كاملا مسئله
تصور كرده‌اند ، كار ايران مسائل درباره كه هم معروفي
به ولي نمي‌شود ، يافت نقوشي چنين ايران در كه مي‌كردند
است كشوري ايران كه داد نشان مجموعه اين حال ، هر
و ايران در موجود مسائل درباره قضاوت هنوز و ناشناخته
فرسنگ‌ها تا گاهي عظيم مجموعه اين.است زود آن يادگارهاي
تا 60 طول 50 به را آنها يعني مي‌كند ، پيدا ادامه
پيدا "تيمره" منطقه در مستقيم ، خط صورت به كيلومتري ،
كه است منطقه‌اي تاريخي نام قديم‌ترين تيمره.كرده‌ايم
لرستان و مركزي اصفهان ، استان‌هاي از بخش‌هايي شامل
گلپايگان و اليگودرز و خمين شهرهاي نيز ، و مي‌شود كنوني
را جاهايي بتوانيم ما آينده در است ممكن.دربرمي‌گيرد را
.بشناسيم مجموعه اين جزو هم محلات در
بيش من كه موقعي كه بود صورت اين به كتاب شكل‌گيري اما
روستاهاي افتاده‌ترين دور از يكي در پيش ، سال از 30
رفتن براي مي‌بايستي بودم ، معلم -سرباز اليگودرز شهرستان
.مي‌كردم طي پياده را فرسنگي نيم و يك مسيري روستا ، به
نمونه‌هاي و نقوش تا مي‌داد دست فرصتي مسير ، اين در
.ببينم را تيمره صخره‌اي نقوش اوليه
در خودم مهارت -جواني ، 2 غرور -واقع ، 1 در بود ، كه چيزي
اينكه جالب و كنم دقت مسائل اين در مي‌شد باعث نقاشي ،
مي‌ديدم ، طرحهارا اين وقت هر من.بود نونما طرحها اين
خيلي مثلا يا و پيش ماه يك پيش ، شب يك مي‌كردم ، فكر
روي لحظاتي چيني ، علوفه يك يا چوپاني پيش ، ماه دورتر ، 6
بودن نونما.است كرده رسم را خاصي شكل ديگر سنگي با سنگي
فرضيه اين اگر شايد.مي‌گرفت ازشان را ذهنم كه بود اينها
.بودم پرداخته قضيه اين به اينها از زودتر من نبود ، آخري
بود؟ چه نقوش بودن نونما علت *
يك.داشتم ذهنم در من كه بود فرض‌هايي پيش علتش -
يكي:دارد فرضيه نوع دو پژوهشگر:مي‌گويد جامعه‌شناس
از منتج فرضيه‌هاي هم يكي و است آشكار و مسلم فرضيه‌هاي
آگاهي آنها از چندان هم خودش كه است سرش پشت زمينه‌هاي
واقع ، درهستند پژوهشگر خاموش همكاران آنها ولي ندارد ،
سنگ‌ها اين مي‌كردم فكر كه بود اين من قبلي فرض‌هاي پيش
در شود ، كنده آنها روي عمق اين با نقشي اگر كه است طوري
اين.مي‌رود بين از باران و باد اثر در سال ، دو يكي عرض
اين چون كنم تصور مي‌شد باعث من درذهن پنهان نادرست فكر
را آنها تازه كه است اين مانند مي‌زنند ، سفيدي به سنگ‌ها
.باشند تراشيده ديگري سنگ با يا باشند زده ديگري سنگ به
تازه و نو هم را اينها قديم‌ترين من كه مي‌شد باعث اينها
سال صد به متعلق كه كنم فكر بتوانم حتي و بياورم حساب به
و نقاشي را عمرم از سال تا 25 من 20 البته.هستند پيش
روي من طرح‌هاي از برخي انقلاب ، از قبل.كرده‌ام طراحي
و نقاشي تئوري‌هاي.مي‌شد چاپ مجلات و كتابها برخي جلد
باعث اينها از هيچكدام ولي مي‌خواندم هم را هنر تاريخ
.دريابم را نقوش اين اهميت من كه نشد
داشتم هوشمندي دانشجوي دانشكده اين در من پيش ، سال چند
مباني" درس در كه گلپايگان ، از حسيني ، پريا خانم به‌نام
عنوان با ميداني ، عملي كار عنوان به كاري ،"مردمشناسي
پدر را ايشان.دادم ايشان به "منطقه مقدس درختان"
و پهلوي كتيبه يك خانم اين.مي‌كردند كمك هم فرهيخته‌شان
ضميمه به گلپايگان ، دره‌هاي از يكي از را عربي كتيبه چند
رشته در متخصص اساتيد به را كتيبه من.آورد برايم كارش
از تا رفتم منطقه به خودم و بخوانند تا دادم پهلوي زبان
آنجا به خيلي قبلا اينكه با چون ;ببينم را دره نزديك
بودم ، گشته را كوهستانهايش و داشتم هم مطالعه بودم‌و رفته
من.بودم نشده روبه‌رو مسئله‌اي چنين با موقع آن تا
كه ديدم ، سنگ اين كنار در را نقوشي بازديد اين در و رفتم
ثانويه اتفاق يك اينجا در.مي‌ديدم پيش سال همان 30 در
يك اينشود جلب نقوش اين به كاملا من ذهن كه شد باعث
نقوش اين روي ما ساله پنج كار شروع اين.بود فكري ضربه
از پس كه است طوري منطقه آن سنگ‌هاي كه مي‌داد نشان و شد
فقط آنها ، نخودي به مايل سفيد رنگ سال ، هزاران گذشت
كوتاه ساله ، زمان 1500 گذشت يعني است ، كرده تغيير اندكي
اين اين ، از بيش مي‌توانند سنگ‌ها اين و است بوده اندك و
كتيبه ويك عربي كتيبه‌هاي.دارند نگه خود در را نقوش
اين كه كرد ثابت كرديم ، پيدا آنجا در كه نگار تاريخ
كمك با بار چند را منطقه كه شد باعث اينچنينند سنگ‌ها
سال طي 5.ببينم بومي اشخاص و اقوام دانشجويان ، دوستان ،
در كه را سنگ‌هايي چنين كردم سعي زمينه ، اين در كار
آنها نوشته‌هاي و ببينم بودند ، شده پيدا هم ديگري جاهاي
ابرقو لبين و يزد تفت‌در و هرنان به مثلا.بخوانم را
داشت را حسن اين مشاهده اين.ديدم را آنجا نقوش و رفتم
حالي در است ، نقش نقوش ، 400350 آن كل ديدم آنجا در كه
مي‌شد باعث كه دارد وجود نقش‌ها اين از دريايي اينجا كه
براي.شود بيشتر منطقه در كردن كار براي انگيزه‌ام
كتابخانه‌اي ، مطالعه بر علاوه كار ، بيشتر كردن تطبيقي
.كنم جستجو هم كشور مناطق ديگر در را اينها كه كردم سعي
شش موضوع ، اين زمينه در من سال 75 ، (نوروز عيد)بهار در
من كه است اين جالب.كردم پيدا كرمان استان در را منطقه
و مي‌كنم پژوهشي كار كرمان منطقه در كه است سال 25
به تازه‌اي ديد جديد قضيه اين اما گشته‌ام ، را كوههايش
انجام بودم نتوانسته گذشته در 25سال كه كاري تا داد من
كشف نقاط باز.بدهم انجام عيد تعطيلات روز در 15 دهم ،
چون كرد ، روشن برايم بيشتر را منطقه آن عظمت آنجا در شده
محتوا نظر از تازه‌تري نقش داراي و كوچك محوطه‌هاي اينها
كه بود آنچه از كمتر مراتب به وتعدادشان بودند مفهوم و
گذشته سال در 5 كه بود اين.بودم ديده قبلي منطقه در من
منطقه به وعكاسان ودوستان اقوام همراه بارها و بارها
كار من با عكاس ديدم 22 من شد ، كامل كتاب وقتي و رفتيم
صبح ساعت 8 از روز يك.بود سختي كار هم چقدر و كرده‌اند
و جوانمان عكاس با وگرسنه ، تشنه بعدازظهر ، تا 6
بعدازظهر ساعت 7 حال ، هر بهبوديم كوه‌ها در راهنمايان
تپه بعدازظهر ، تا 7 فردا صبح از 8 و شديم گلپايگان وارد
بسيار ، سختي‌هاي وجود با.گشتم را اطراف ماهورهاي
فرانسه در نقوش اين هزارم يك اگر.رفت جلو كار الحمدالله
قضايا آنچنان مطبوعات مي‌شد ، پيدا دنيا ديگر جاي هر يا
جذب را انديشه‌مندان و وتوريست‌ها مي‌كردند منعكس را
من.بود بيشتر هم نفت چاه صد از آن عايدي كه مي‌كردند
نقوش اين از عدد الي 30000 اينجا 25000 در مي‌زنم تخمين
چندين فاصله‌هاي در كه هست اينجا در نمونه‌هايي.باشد
خط نوعي است ممكن نمونه‌ها اينميشوند تكرار كيلومتري
اين اگر واقع ، در يعنيباشند هيروگليف ماقبل عبارتي
ايران دانشمندان بتوانند و شوند معرفي خوبي به نقوش
و علوم از بسياري بر كنند ، جلب خودشان به را وجهان
قطعا تاثيرش نخستين و مي‌گذارد اثر موجودجهان تاريخ‌هاي
ايران ، هنر تاريخ‌هاي در ;است ايران هنردر تاريخ در
مرزبان آقاي هم اخيرا.مستشرقان بقيه و گيرشمن نوشته
برجسته‌ترين از نفر كوشش 18 به كه را "هنرايران" كتاب
كرده‌اند ، ترجمه شده ، تهيه جهان ايران‌شناسان و هنرشناسان
كتاب ، اين در.است زمينه اين در كتاب نوترين و آخرين كه
هم وآن شده نوشته ايران نقوش به راجع ونيم سطر يك
در ايران هنر.گذشته‌اند كنارش واز شده تلقي بي‌اهميت
خوب ، مي‌شود شروع ايران سفالينه‌هاي نقوش از كتاب ، اين
واقع ، در پس است ، پيش سال به 5000 مربوط سفالينه‌ها اين
مي‌شود ، شروع پيش سال از 5000 كتابها اين در ايران هنر
زمان‌سنجي -بشوند زمان‌سنجي نقوش اين اگر كه حالي در
روزهاي نخستين در كه مي‌شود معلوم -است مشكل بسيار آنها
قاجاريه زمان تا كار اين و شده‌اند رسم آدمي هنرورزي
هم روي بار يا 4 بار طرحها 3 گاهياست داشته ادامه
و رفته بين از يا شده كمرنگ قبلي نقوش يعني شده ، كشيده
هر به اما.كرده‌اند پررنگ و كشيده‌اند دوباره را آنها
اگر بگيريم ، نظر در كه صورتي هر به را نقوش اين حال ،
عقب به پيش سال هزار چهل تا را ما هنر تاريخ كه نگوييم
كمي كار ببرد ، عقبتر هم سال هزار پنج اگر حتي مي‌برد ،
هنرشناسان ، مثل كساني براي قضيه اين نتيجه ، در.نيست
زبان‌شناسان ، هنر ، تاريخ‌هاي نويسندگان
و اكولوژيست‌ها همچنين و مردم‌شناسان بسا چه و شناسان خط
تصاوير اين در را جانوراني كه چرا ;است مهم جغرافيدانان ،
منطقه اين در ديگر كه است سال هزاران و صدها كه مي‌بينيم
تشخيص اوقات گاهي متاسفانه ، گورخر و شير مثل نيستند ،
گربه ميان در مثلا است ، مشكل بسيار يكديگر از اينها
نقوش.است مشكلي كار ببر و يوزپلنگ از پلنگ تشخيص سانان ،
در روزي اينها مي‌دهدكه نشان هست ، اينجا در كه متنوعي
.هست پلنگ فقط منطقه در امروز ولي بوده‌اند ، اينجا
نسلشان كه باشند بوده هم حيوانات از انواعي است ممكن *
ناشناخته؟ و ناياب انواع يعني باشد ، شده منقرض
كه است جانوري از تصويري كه ديديم آنجا در ما نمونه‌اي -
كه است جانور يك از تصوير دو يعني است ، شده هم تكرار
با و مي‌رسد نظر به زره‌پوش وبدنش است سم سه پاهاي داراي
تفاوت مي‌شناسيم ، ايران در وحتي درمنطقه ما كه جانوراني
كتابهاي در بعدها من البته ، .نمي‌كند مطابقت و دارد
سم سه جانور ما كه ديدم مي‌كردم ، مطالعه كه جانورشناسي
.است شده پذيرفته علمي نظر از قضيه‌اي چنين و داريم
را آنها الان كه جانوراني به متعلق كه هست نقوشي همچنين ،
.قبيل اين از و ميمون مثل نمي‌بينيم ، منطقه در
دارد ادامه
|
