توليد و زمين واگذاري برسياست‌هاي نقدي
ايران در مسكن
صالح‌آبادي علي مهندس
هفتمين برگزيده مقالات جمله از مي‌آيد ، درپي كه مطلبي
سياستهاي نقد به كه است ايران در مسكن توسعه همايش
خاصه 20 گذشته ، دهه چهار در مسكن ساخت و زمين واگذاري
عنوان با امسال مهرماه همايش اين.است پرداخته اخير سال
جهاني هفته با همزمان و "مسكن و ساختمان صنعت در فراوري"
.شد برگزار تهران در "بشر اسكان"
* * *
فروردين 1342 در 8 مسكن و آباداني وزارت تاسيس از قبل -1
ساختمان امر در نظارت و كنترل سياستگذاري ، به مربوط امور
"سازي خانه سازمان" نام به كوچكي سازمان به‌عهده ايران در
را سال 1342 در "مسكن و آباداني وزارت" تاسيس.بود
نگاه و ايران در سياستگذاري امر در عطفي نقطه مي‌توان
امر در دولت دخالت آن محور كه كرد ، ارزيابي آن به جديدي
بهينه مسكن و ساختمان توليد انگيزه و هدف با ساخت‌وساز
رعايت با ساز و ساخت به توجه اراده ايران ، در.بود
حفظ آن از قبل سال صد كه گرفت قوت استانداردهازماني
رعايت بادوام ، مصالح از استفاده قديمي ، و رومي معماري
اروپا در ساخت‌وساز امر بر نظارت و كنترل استانداردها ،
.مي‌شد عمل آن به ساختمان اجراي در و رايج
يك با ايران در مسكن توليد مقوله به جدي نگاه واقع در
امر در سياستگذاري گذشته سال در 37 و شد آغاز تاخير قرن
دو در تغييرات اين است ، بوده سينوسي نوسانات دچار مسكن
.مي‌شود ارزيابي انقلاب از بعد و قبل دوره
به مربوط مسائل تمركز هدف با "مسكن و آباداني وزارت"
عمران شهرسازي ، امور ساختماني ، طرحهاي اجراي و تهيه
صنعتي توليد منظور به تكنولوژي از استفاده نيز و روستاها
به سال 1353 در مذكور وزارت.شد تاسيس غيره و ساختمان
تحقيقات مركز".يافت نام تغيير "شهرسازي و مسكن وزارت"
در آوري نو و تحقيقات به پرداختن هدف با "مسكن و ساختمان
سال در وسيع و مدرن نسبتا تجهيزات با مناسب فضاي و زمين
وظايفش انجام در بعدها مركز اين چند هر.شد تاسيس 1355
مربوط آن ناكارآمدي و بود درست كار اصل ولي شد ناكارآمد
به دهه 50 در مذكور وزارت.سياستگذاريهاست و مديريتها به
از استفاده ساز و ساخت امر در كه پي‌برد واقعيت اين
شهرك ساخت فكر اين محصول.است ضروري و لازم تكنولوژي
مسكوني واحد هزار با 15 تهران غرب در آپادانا و اكباتان
در موفقي تجربه مي‌توان را ايران در اقدام اين.بود
گرفته به‌كار تكنولوژي و دانست ساختمان كردن صنعتي زمينه
دو اين كنار در.بود قبول قابل و مناسب خودش زمان در شده
ساخته پيش كارخانه چندين ورود به مي‌توان مثبت اقدام
.كرد اشاره شده‌اند كشور قبل‌وارد سال چهل از كه نامناسب
و هستند خارج رده از و چندم دست اغلب كارخانه‌ها اين
توليد براي صرفا و نبوده‌است درست آنها انتخاب
قبل سال چند مسكن وزارت.دارند كاربرد سنگين ساختمانهاي
زمينه نبود علت به ولي كرد واگذار خصوصي بخش به را آنها
.درآمد دولت تملك به مذكور كارخانه‌هاي مجددا كار ،
مشكلات و مسائل به توجه بدون عده‌اي انقلاب از پس -2
بوجود جمعيت ازدحام و ازدياد كه خطراتي و عواقب و شهري
به تشويق را مردم نخست ناآگاهانه يا آگاهانه مي‌آورد
در خانه و زمين دادن وعده سپس و كردند بيشتر نسل توليد
.دادند قرار خود شعارهاي سرلوحه را شهرها ساير و تهران
لغايت سال 1335 از تهران جمعيت به آماري و علمي توجه
بر دليل ايران آمار مركز سالنامه از شده استخراج 1357
بدون زمين و خانه دادن و بيشتر نسل توليد تئوري نادرستي
طرحهاي محدوده از خارج) شهرسازي مقررات و ضوابط رعايت
بيشتر توضيح به نياز و است متقاضيان به (تفصيلي و جامع
.نيست
بر ناهنجاري آثار آن‌چنان سال از 10 كمتر در سياستها اين
سادگي به تنها نه كه گذاشت برجاي ايران شهري جامعه
كه آينده سال در 5 بايد بلكه كرد مقابله آن با نمي‌توان
مسكن و مي‌رسند سالگي سن 25 به بعد به سالهاي 57 متولدين
سياستها اين بازخورد انتظار در آنهاست اصلي خواست شغل و
حال در.باشيم اجتماعي و سياسي احتمالي بحرانهاي صورت به
از 7 بيش آن اقماري شهرهاي احتساب بدون تهران جمعيت حاضر
رو همچنان كلان‌شهر اين در جمعيت نرخ و است نفر ميليون
.است تزايد به
در مسكن و زمين واگذاري روند لغايت 60 سالهاي 58 در -3
را مردم فوج فوج و گرفت فزوني متعدد ارگانهاي توسط تهران
براي.كرد بزرگ شهرهاي و پايتخت راهي شدن خانه‌دار براي
وقت "مسكن بنياد" توسط كه واگذاري‌هايي به مي‌توان نمونه
كرد اشاره مي‌گرفت انجام "تهران شهرداري شرع حاكم" نيز و
سايه تهران شهر بر هم هنوز آن تبعي و فني حقوقي ، آثار كه
.دارد
كرد تصويب قانوني ماه 1358 تير تاريخ 5 در انقلاب شوراي
سال در.شد لغو شهري باير زمين‌هاي مالكيت آن براساس كه
بر حاكم روح كه را شهري باير زمين‌هاي قانون مجلس ، 1360
اين پيام.كرد تصويب بود انقلاب شوراي مصوبه همان آن
مقابله هدف با و است ارزش فاقد زمين كه بود اين مصوبات
تدوين مسكن بدون افراد شدن خانه‌دار و زمين بازي بورس با
شد ، زيادي عده شدن خانه‌دار سبب سياست اين هرچند.بود شده
جاي بر خود از بزرگ شهرهاي و تهران در مشكلاتي ولي
حل به نسبت نمي‌توان نزديك آينده در و سادگي به كه گذاشت
.كرد اقدام آنها
اراضي عمومي مالكيت پايه بر قوانين اين" ديگر عبارت به
بلااستفاده صورت در عمومي مالكيت به زمين بازگشت و موات
قوانين بودن ناموفق علت به اما ".بود استوار آن بودن
از پس و شد آنها جايگزين ديگري قوانين عمل ، در مذكور
با.يافت افزايش آن قيمت دفعتا زمين ، قيمت شديد ركود
سال 1360 در شهرسازي و مسكن وقت وزير پيگيري و تلاش
قانون ، اين شد ، تصويب (شهري اراضي قانون) زمين جديد قانون
از به‌غير حقوقي و حقيقي اشخاص سوي از زمين واگذاري
شهرسازي و مسكن وقت وزير حال درعين.مي‌كرد منع را دولت
غيردولتي ارگانهاي توسط مسكن و زمين واگذاري روند كه
ومقررات ضوابط مغاير را تهران شهرداري شرع حاكم بويژه
.داد استعفا خود سمت از مي‌دانست شهري
با را آن دولت و دارد افزوده ارزش كه است كالايي زمين -4
واگذاري و مي‌كرد واگذار افراد به ارزان و ناچيز قيمت
تلاش خانوارها بود ، بيشتر فرزند داشتن به منوط زمين
زمين صاحب بتوانند تا باشند داشته بيشتري فرزندان كردند
توليد براي مردم ترغيب و تشويق كنار در سياست اين.شوند
.برسد درصد به 7/3 دهه 60 در جمعيت رشد نرخ شد سبب نسل
و داده افزايش برابر دو به را ايران جمعيت سياستها اين
ازدحام علت به كه آورد بوجود را فضايي شهرها كلان در
كلان و بزرگ شهرهاي محدوده در واقع باغات تخريب و جمعيت
اين ساكنين براي را كردن حركت و كشيدن نفس تهران ، شهر
دهه 60 تجارب از استفاده با.كرد دشوار و سخت شهرها قبيل
بر يارانه و شد جدي‌تر دولت كنترلي سياستهاي دهه 70 در
سه داراي حداكثر كه مي‌گيرد تعلق كساني به قبل دهه خلاف
فرزند تعداد اين از بيش كه خانوارهايي و باشند فرزند
وتامين حمايتي چتر زير نفر سه بر مازاد باشند داشته
.نمي‌گيرند قرار اجتماعي
كيلومتر آن 22 عرض و تهران 35 شهر كلان طول حاضر حال در
دو حدود تهران شهر در.است مربع كيلومتر آن 780 وسعت و
مسافرت ميليون روزانه 13 و مي‌كنند تردد خودرو ميليون
.مي‌شود شهري‌انجام درون
سمي گاز ميزان يابد افزايش خودروها تعداد ميزان هر به
براساس.مي‌يابد افزايش آن با متناسب (CO)كربن منوكسيد
فضاي در گاز اين از تن حدود 187 روزانه موجود آمارهاي
يا باشند توقف حال در خودروها چه هر.مي‌شود منتشر تهران
آلاينده توليدگازهاي ميزان باشند ، داشته كمتري سرعت
سبب ديگر موثر عوامل برخي و سمي گازهايميشود بيشتر
مشابه شهرهاي با مقايسه در تهران در مير و مرگ درصد شده
.باشد بيشتر بسيار
هرم به نگاه و دقت طريق از مي‌توان را كشور هر جمعيت
جمعيتي هرم بررسي.داد قرار بررسي و توجه مورد آن جمعيتي
:است ذيل شرح به ايران
.است گرفته انجام هرم كف در جمعيت گسترش 601358(الف
(1)شماره نمودار
در بدنه در ولي يافته كاهش كف در جمعيت گستره 701360(ب
(2)شماره نمودار.است شدن بزرگ حال
.مي‌شود منتقل هرم مياني قسمت به جمعيت تراكم ج801370
(3)شماره نمودار
راس به فعلي جوان جمعيت مي‌شود پيش‌بيني 14001380(د
نسبت پيران تعداد آينده سال يا 30 در 20.شود هدايت هرم
و معيشتي مشكلات بيشترين و مي‌يابد افزايش جوانان به
.داد خواهد نشان رخ ايام آن در سالمندان براي غيره
(4)شماره نمودار
در بنا وساخت زمين واگذاري‌هاي در كه اساسي‌تري اشكال
واحدي تك ساخت كه بود ضوابطي نبود داشت ، وجود دهه 60
اجراي و توصيه تشويق ، را سازي انبوه و محدود را مسكن
و تاكيد را شهري مختلف مناطق در مناسب شهري نقشه‌هاي
مهندسين كنترل و نظارت با ساخت دوره اين در كند ، تاييد
شهر كلان اينكه جاي به بنابراين نمي‌گرفت انجام ذيصلاح
به‌صورت يابند توسعه ارتفاع در بزرگ شهرهاي وساير تهران
در زيرا است ، شهرسازي نوع بدترين كه يافتند افزايش افقي
و روبنايي و زيربنايي نيازهاي تامين شهرهايي چنين
زندگي در مردم و مي‌گردد اختلال دچار شهري خدمات‌رساني
مشكل با و متضرر شهري درون حمل‌ونقل در بويژه روزمره
.مي‌شوند مواجه
ونوسازي تخريب شهرها ساير و تهران در امروز كه بناهايي
طبقه دو يا يك در دهه 60 در كه است بناهايي مي‌شوند
تخريب سال از 20 كمتر عمر با اكنون و شده‌اند ساخته
.مي‌شود ساخته طبقه يا 6 بناهايي 4 آنها جاي به و مي‌شوند
مصالح با و استانداردها رعايت با بنا ساخت كه صورتي در
افزايش قرن يك تا مي‌توان را بنا عمر شود ، انجام مناسب
منابع ريال ميلياردها بي‌رويه ساز و ساخت پروسه در.داد
را زيست محيط آلودگي زمينه و مي‌شود ريخته دور به مالي
نمي‌شد داده اجازه گذشته در چنانچه.مي‌كند فراهم نيز
تعيين سال 1347 در كه تهران شهر ساله محدوده 25 از مردم
حفظ شهر اطراف باغات هم كنند ، عبور به‌راحتي بود گرديده
بفروشها و بساز بيشتر و مردم زمان همان در هم و مي‌شد
ارتفاع در طبيعي به‌طور شهر.برمي‌گزيدند را فعلي روش
منابع اتلاف از طريق اين از و سطح در نه مي‌يافت گسترش
به جلوگيري مي‌شود انجام تخريب سپس و ساخت هنگام در كه
از آسان‌تر و سهل شهري مديريت صورت دراين.مي‌آمد عمل
نگراني و بود است ، ساخته نگران را همگان كه فعلي شرايط
.مي‌يافت كاهش فعلي محيطي زيست
سال 1374 در ساختمان اجراي و مهندسي نظام قانون تصويب -5
دادن با كوچك‌سازي سمت به ساختمان مصرف الگوي دادن سوق و
مهندسي حرفه ساماندهي امر در مثبت نكات جمله از يارانه
.است دهه 70 اول نيمه
كشور 142 شهري مناطق در سال 1355 در زيربنا سطح متوسط
-1372)كشور توسعه اول برنامه در رقم اين.بود مربع متر
.رسيد مربع متر به 140 نداشت توفيقي مسكن بخش در كه (1368
بنا ، ساخت بودن گران ونيز كوچك‌سازي از حمايت سياست
كاهش مربع متر به 123 سال 1376 در را زيربنا سطح متوسط
بخش در توسعه سوم برنامه در وحمايتهايي پيش‌بيني‌ها.داد
زيربنا متوسط آنها اجراي و اعمال كه است شده ديده مسكن
سياست.داد خواهد كاهش مربع متر به 100 را شهري مناطق در
سياست نمي‌توان را مي‌شد اجرا سال 76 تا كه زمين حمايتي
هزينه‌هاي مي‌بايد دولت سياست اين در زيرا دانست ، موفقي
با را آن تا مي‌داد انجام زمين آماده‌سازي جهت فراواني
سياست اين نتيجه.دهد قرار متقاضيان اختيار در نازل قيمت
.كرد تحميل دولت به هزينه و بدهي ريال ميلياردها
و مهندسي نظام قانون تصويب مثبت سياست دو دركنار -6
سياستهاي مي‌توان موردبحث دوره در ازكوچك‌سازي حمايت
در تراكم فروش طريق از درآمد كسب خصوص در تهران شهرداري
كه دانست سياستي را اداري و تجاري واحدهاي افزايش و فضا
حاضر حال در كه زد هم به گونه‌اي به را تهران شهري بافت
اين مي‌باشد ، شده تعريف و مشخص معماري فاقد تهران شهر
.بود پايتخت شهري هويت به ضربه‌اي سياست
اتخاذ سال 77 از حمايتي زمين جاي به حمايتي مسكن سياست
آن محل از و فروخته روز قيمت به زمين روش اين درشد
خواري رانت سياست ، اين مي‌شود ساخته استيجاري واحدهاي
صاحب به مي‌تواند آن بسط و تداومداد تقليل را زمين روي
.كند كمك جامعه آسيبپذير اقشار شدن خانه
محل و بوده ضعيف اجاره‌اي مسكوني واحدهاي احداث عملكرد
ولي نيست ممكن فعلي شرايط در آن دقيق تحليل و است بحث
و مسكن وزارت دوباره رويكرد و نگاه.است درست آن اصل
انبوه‌سازي ، از حمايت فناوري ، به جديد دوره در شهرسازي
از مي‌توان را اجاره‌اي خانه‌هاي احداث و كوچك‌سازي
.كرد ارزيابي دوره اين مثبت سياستهاي
راهكارها
برآورد مي‌توانند شهرداريها و شهرسازي و مسكن وزارت -
تهران در بنا مربع متر شده تمام قيمت از دقيقي و درست
قيمت طريق اين از و باشند داشته دست در شهري مناطق وساير
و رساند مردم اطلاع به ماه هر 6 يا و سال هر در را واقعي
.كرد مقابله غيرواقعي قيمتهاي با
آن كارآمدي راستاي در شهرسازي و مسكن وزارت كوچك‌سازي -
خصوصي‌سازي به توجه و
معماري و شهرسازي تيپ نقشه‌هاي از استفاده كردن اجباري -
بزرگ شهرهاي وساير تهران شهري مناطق در
نوسانات دچار را مسكن بخش برنامه كه روشهايي اعمال -
نكند گذشته مشابه
مسكن در فرابخشي و ملي تصميم‌گيري سمت به حركت -
مسكن بخش به دولت توسط كاربردي تسهيلات ارائه -
ذيصلاح مجريان توسط ساختمان اجراي -
سرمايه‌گذاري تمركز و خارجي سرمايه‌گذاري جذب و جلب -
فني دانش انتقال هدف با انبوه‌سازي سمت به حركت-
فناوري توسعه و ساخت تغيير -
ملي معماري هويت به وتوجه دوام كيفيت ، ارتقاء -
با وغيره سنگ پشم يونوليت ، نظير عايق مواد از استفاده
نيم از عمل اين كه ساختمان اجراي در انرژي مصرف كاهش هدف
.است شده آغاز اروپا در قبل قرن
|
