گیاهان فردا

تا این میراث گران‌بها به سلامت به دست آیندگان برسد و انسان‌هایی که قرار است سال‌ها بعد از ما روی تنها کره خاکی قابل سکونت زندگی کنند، بتوانند از آن بهره ببرند.

سال‌هاست که دانشمندان زیادی درباره خطرهایی که شهرنشینی، آلودگی، افزایش جمعیت و گرم شدن کره زمین برای انسان‌ها ایجاد کرده است، هشدار می دهند. این که مصرف بی‌رویه منابع طبیعی و توجه‌نکردن به موجودات زنده چه خطرهایی در پی خواهد داشت و در آینده چه مشکل‌هایی را برای انسان‌ها به وجود خواهد آورد، از مسائلی است که این روزها در جهان بسیار شنیده می‌شود.

در شهر نیویورک مرکز تحقیقاتی بزرگی وجود دارد که به همین منظور تأسیس شده و گیاه‌شناسان زیادی در آن کار می‌کنند. آنها بذر گیاهان مختلف را از سراسر دنیا جمع و به این بانک گیاهان منتقل می‌کنند تا آنها را از خطر نابودی و انقراض نجات دهند. روشی که متخصصان از آن برای نگهداری دانه‌ها استفاده می‌کنند «تعلیق کارکردهای حیاتی» نام دارد. به این معنا که بذرها در حالت خواب قرار می‌گیرند تا هر وقت که نیاز بود بیدار شوند و به رشد و نمو ادامه دهند. گل‌ها و درخت‌هایی در دنیا وجود دارند که فقط در آب و هوا و شرایط خاصی رشد می‌کنند و بی‌توجهی به آنها باعث شده که نسلشان در معرض انقراض قرار گیرد. کارشناس‌ها می‌گویند نسل گیاهان زیادی بر اثر بی‌توجهی در 500 ساله گذشته از بین رفته است و این مسئله نشان می‌دهد که چه‌قدر باید در جمع‌آوری سریع گیاهان تلاش گسترده کرد. مثلاً در شهری مثل نیویورک هزار گونه گیاهی شناسایی شده است که نبود هر یک آنها علاوه بر تأثیرهایی که بر روی آب و هوا و پوشش حیوانی منطقه خواهد گذاشت،‌ در درمان بسیاری از بیماری‌ها هم داروسازان را با مشکل مواجه خواهد کرد، چرا که بخش مهمی از گیاهان جنبه درمانی و دارویی دارند و به عنوان ماده اولیه بسیاری از داروها استفاده می‌شوند. استفاده بی‌رویه از این گیاهان در کشورهایی مثل هند و چین و برخی کشورهای افریقایی و صادرات آنها به غرب، باعث شده خطر نابودی گیاهان در این کشورها بیشتر دیده شود.

مهم‌ترین نکته در جمع‌آوری بذرها این است که باید در زمان مناسب انبار شوند. یعنی در زمانی که دانه‌ها در آغاز جوانه زدن هستند، آنها را باید در ظرف‌های مخصوصی در دمای 15 درجه سانتی گراد نگهداری کرد. حرارت و میزان رطوبت بسیار مهم است چرا که هرگونه تغییر باعث خشک شدن و از بین رفتن دانه‌ها می‌شود. تا این مرحله دانه‌ها خشک می‌شوند. بعد از آن باید آنها را در دمای منهای 20 درجه سانتی‌گراد انبار کرد.

اما سؤال دیگری که مطرح می‌شود این است که با این روش دانه‌ها تا چه زمانی زنده می‌مانند و در حالت تعلیق کارکردهای حیاتی یا خواب باقی می‌مانند. در جواب به این پرسش باید گفت که هر گیاه بنا به ویژگی‌های ذاتی خودش مدت زمان ویژه‌ای زنده خواهد ماند. بعضی از آنها تنها 30 سال دوام می‌آورند و برخی دیگر تا 10 هزار سال هم می‌توانند زنده بمانند و به بیان دیگر، توانایی تبدیل شدن به گیاه را در خود حفظ کنند. مدیرهای این پروژه جهانی تا به حال توانسته‌اند یک چهارم زمین‌های امریکا را بررسی و بذرهای موجود در آنجا را جمع‌آوری کنند. آنها در مدت نُه سال توانسته‌اند دشت‌ها، کویرها و کوه‌های زیادی را بررسی و 480 هزار دسته مختلف از گیاهان را شناسایی و جمع‌آوری کنند. البته این مرکز تنها بانک بذرهای گیاهان نیست و در اروپا و آسیا هم کارشناسان در تلاش هستند تا دانه گیاهان بومی را جمع‌آوری کنند و قدم سبزی در راستای حفاظت از آنها بردارند.