تولید نخستین نای مصنوعی،‌دستاورد دانشمندان ایرانی است

جلال‌الدین غنوی، مبتکر این طرح نوین پزشکی با اعتراض نسبت به کپی این طرح ایرانی در اروپا در گفت‌وگو با همشهری گفت: اخیراً غربی‌ها این طرح را بعد از حدود یکسال از ثبت آن در ایران، به نام یک فرد اسپانیایی معرفی کرده‌  و تبلیغات رسانه‌ای گسترده‌ای را به‌خصوص از طریق تایمز، رویترز، سی ان ان و شبکه خبری بلومبرگ آغاز کرده‌اند تا این دستاورد علمی را که می‌تواند مهندسی بافت‌های انسان را در دنیا متحول کند به نام خود کنند.

وی گفت: ساختار مهندسی بافت و ساخت نای مصنوعی به‌طور قطع برای اولین بار در ایران انجام شده است و آنچه در کشور اسپانیا پس از ساخت تراشه اولیه نای در ایتالیا و اتمام آن توسط یک فرد اسپانیایی معرفی شده است یک کپی ناقص از طرح ابداعی ایران است که مهر ماه 86 مالکیت معنوی آن در ایران به نام بنده به ثبت رسیده است.

وی گفت: حتی بعد از ثبت این دستاورد بزرگ علمی که تئوری آن می‌تواند مهندسی بافت دنیا را متحول کند طی صحبتی که با دکتر واعظ‌زاده معاون علمی ریاست‌جمهوری داشتیم قرار شد این نوآوری علمی از طریق کنفرانس کشورهای اسلامی، ثبت بین‌المللی شود اما با توجه به اعتبار مالکیت معنوی ایران، ثبت آن در مجامع غربی از جمع WIPO را ضروری ندیدیم تا این دستاورد علمی به نام ایران و در ایران ثبت شده بماند.

وی افزود: در تمام دنیا نیز معرفی یک دستاورد علمی از یک رسانه عام در یک کشور به معنای این است که مالکیت معنوی این دستاورد به نام فردی که آن را معرفی کرده می‌ماند همان طور که برای اولین‌بار ویروس ایدز توسط یک محقق انگلیسی در یک کنفرانس خبری معرفی شد و بعد از آن بدون اینکه نیازی به ثبت آن در یک مرجع خاص باشد، مالکیت معنوی شناسایی ویروس ایدز به نام وی رقم خورد.

غنوی گفت:‌ کشورهایی مانند ژاپن و آلمان نیز نظام ثبت مالکیت معنوی خاص خود را دارند و نوآوری‌های علمی خود را فقط در مراجع داخلی ثبت می‌کنند و بدون اینکه نیازی به ثبت آن در مراجع بین‌المللی از جمله WIPO باشد همه جا به ثبت این کشورها ارجاع می‌شود.

وی تاکید کرد: به‌علت اعتبار سیستم ثبت مالکیت معنوی ایران بود که ما اعتبار 100میلیون تومانی را که دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برای ثبت این دستاورد در WIPO به بنده داد برای خرید دستگاه‌های جدید و پیشبرد طرح هزینه کردم.

وی افزود: از مسئولان عالی رتبه کشور می‌خواهم برای دفاع از حقوق مالکیت معنوی این دستاورد بزرگ علمی ایران در مجامع بین‌المللی دفاع کنند و شرایطی را فراهم کنند که ثبت مالکیت معنوی یک نوآوری در ایران اعتباری جهانی داشته باشد و زمینه برای سرقت نوآوری‌های علمی محققان ایرانی و کپی کردن آن در کشورهای دیگر فراهم نشود به‌خصوص اینکه غرب با در اختیار داشتن رسانه‌های بزرگ، امکان تبلیغات گسترده‌تری در این زمینه دارد.

در این روش، قالبی شبیه به نای با عاریه گرفتن از بافت‌های دیگربدن بیمار و از بین بردن سلول آن ساخته می‌شود. به این معنا که سلول‌های غضروفی، از گوش، بینی و یا نای آسیب‌دیده شخص به قالب تزریق می‌شود و نای مصنوعی پس از 6 ماه شکل می‌گیرد. سلول‌های غضروفی باید از خود شخص باشد تا مشکل پس زدن نای مصنوعی به عضو پیوندی به‌وجود نیاید.

این قالب در کیسه‌ای که درکنار پرده صفاق در شکم بیمار ایجاد شده برای کاشت قرار می‌گیرد و سلول‌های غضروفی در این قالب شروع به رشد و تکامل می‌کنند و پس از 6‌ماه، نای مصنوعی به طول 10 سانتی متر رشد می‌یابد و پس از شکل‌گیری از بدن بیمار خارج و به همان شخص پیوند زده می‌شود.

این طرح برای افرادی که دچار بیماری‌های مختلف تنفسی هستند، جانبازان شیمیایی زمان جنگ وکسانی که مدتی در ICUبستری بوده‌اند و ضایعات وسیع نای برایشان به واسطه لوله تراشه ایجاد شده کاربرد مناسبی دارد چرا که در تمام موارد یاد شده، عروق اطراف نای آسیب می‌بینند.

محمدرضا مسجدی، دبیر کل اتحادیه جهانی سل و بیماری‌های تنفسی نیز در این خصوص گفت: مراجع دولتی متولی ثبت ابتکارات و اختراعات در ایران باید از حقوق معنوی مبتکران ایرانی از جمله مبتکر نای مصنوعی در جهان دفاع کنند.

مسجدی در گفت‌و‌گو با فارس، افزود: دکتر غنوی، مبتکر نای مصنوعی در ایران، ابتکار خود را در اداره ثبت اختراعات و اکتشافات سازمان ثبت اسناد کشور به ثبت رسانده است و اکنون که نمونه مشابه کار وی در کشورهای اروپایی معرفی شده است باید این مرجع از حقوق معنوی وی دفاع کند.

وی گفت: من نمی‌دانم که متولی پیگیری این امور در کشور چه مرجعی است، وزارت علوم، معاونت علمی ریاست‌جمهوری یا سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اما هر مرجعی که در این زمینه مسئولیت دارد باید از حقوق مبتکران کشور در دنیا دفاع کند تا امکان کپی‌برداری و ثبت این نوآوری‌ها توسط دیگران وجود نداشته‌ باشد.

مسجدی تاکید کرد: البته قبل از این کار باید دقت شود که کار محقق اسپانیایی آیا تفاوتی با طرح نای مصنوعی دکتر غنوی دارد یا عیناً کپی برداری در طرح ابتکاری اوست.

وی افزود: متولی حمایت ازحقوق معنوی مبتکران ایرانی باید آگاهی لازم را به این افراد بدهند که برای ثبت اختراع و اکتشاف خود در مراجع معتبر جهانی به موقع اقدام کنند تا زمینه برای کپی برداری افراد دیگر فراهم نشود.

عملکرد نای مصنوعی

دکترولایتی، رئیس بیمارستان مسیح دانشوری دراین خصوص گفت:‌ در این مرکز پیوند نای هم انجام می‌شود اما برای پیدا‌کردن نای مناسب اول باید دید که نای‌دهنده با گیرنده سنخیت دارد یا نه و حتی اگر چنین باشد باز هم گیرنده نای باید تا آخر عمر دارو مصرف کند تا پیوند پس نزند اما اگر موفق می‌شدیم نای مصنوعی را با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد بسازیم در این صورت این مشکل برطرف می‌شد و این فکر اولیه دستیابی به این نوآوری جدید علمی بود.

وی افزود:‌ نای، مجرای تنفس است که 12سانتی متر طول دارد و گر چه طول آن کم است اما حیاتی‌ترین نقش را در انتقال هوا به ریه‌ها دارد.

در کشور ما علاوه بر افرادی که دچار بیمارهای مختلف تنفسی هستند، جانبازان شیمیایی زمان جنگ نیز هستند که گاهی مجبوریم برای آنها لوله تراشه به جای نای بگذاریم اما این لوله‌ها نیز بعد از مدتی دچار تنگی می‌شوند و به عروق اطراف آسیب می‌رسانند که این تنگی نفس ثانویه نیز نیازمند عمل جراحی مجدد است.

رئیس بیمارستان مسیح دانشوری  اظهار داشت: در زمان حاضر برای باز کردن نای از لیزر استفاده می‌شود اما گاهی این درمان هم جواب نمی‌دهد و چاره‌ای جز تعویض نای نیست.

وی  تصریح کرد: نوآوری‌ای که دکتر غنوی و همکاران او در این مرکز انجام داده‌اند این است که توانستند برای اولین بار در دنیا، تراشه و ساختار نای مصنوعی را با استفاده از پلیمرهای شبیه غضروف اصلی نای بسازند و بعد روی این اسکلت اصلی که فاقد سلول‌های مجرای نای است، سلول‌های بنیادی را کشت کنند.

وی ادامه داد: پس از کشت سلول‌های بنیادی که از اعضای خود فرد گرفته می‌شود، آن را در شکم خود فرد درون پرده صفاقی می‌کارند تا سلول‌ها رشد کنند و پس از 6 ماه یک نای کامل با سلول‌های خود فرد به دست می‌آید که آن را بر می‌دارند و به جای نای از بین‌رفته خود بیمار پیوند می‌زنند.

رئیس پژوهشکده سل و بیماری‌های ریوی  تأکید کرد: نای مصنوعی ساخته شده با استفاده از تکنیک مهندسی بافت برای بیمارانی که در طول جنگ تحمیلی در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته‌اند و دچار تخریب، آسیب دیدگی و در نتیجه گرفتاری تنگی نای شده‌اند و یا آن دسته از بیمارانی که از تنگی نای ناشی از لوله‌های تنفسی رنج می‌برند کاربردی و بسیار مفید و حیاتبخش است.

دکتر ولایتی  اضافه کرد: در روش ساخت نای مصنوعی با استفاده از تکنیک مهندسی بافت، بافت‌های غضروفی با استفاده از سلول‌های گرفته شده از خود شخص ساخته می‌شود و نای تولید شده همان بافت نای طبیعی را دارد و  هیچگونه سلول اضافی‌ای در آن دیده  نمی‌شود.