رئیس سلامت محیط کار وزارت بهداشت نیز در گفت‌وگو با همشهری ضمن آن‌که از تدوین برنامه ارتقای سلامت در محیط کار در سال‌جاری خبر می‌دهد، تاکید می‌کند که بیشترین خطر متوجه سلامت کارگران در کارگاه‌های کوچک (زیر ۵۰ نفر) است چراکه نظارت وزارت بهداشت بر آنها کاملا حداقلی است.
دکتر مصطفی غفاری، رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت ودرمان با بیان اینکه مسئولیت اولیه بهداشت کار و ارائه خدمات بهداشت حرفه‌ای به‌عهده کارفرماست، می‌گوید: چالش جدی نظام سلامت در بحث کارگران، نظارت بر کارگاه‌های کوچک است که به‌دلیل زیاد بودن تعداد آنها، پراکندگی و همچنین ثابت نبودن نیروی کار، نظارت بر آنها مشکل است و کارگران شاغل در این کارگاه‌ها بعضا با بیماری‌های شغلی مواجه‌اند اما بسیاری از آنها به‌دلیل ترس از دست دادن شغلشان هیچ گونه اعتراضی به کارفرمای خود ندارند، لذا اولویت برنامه‌های مراقبتی ما بیشتر روی این کارگاه‌های کوچک است.
به گفته رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت، در بحث کارگران، بخش ایمنی محیط کار مربوط به وزارت کار و بخش بهداشت حرفه‌ای مربوط به وزارت بهداشت است و به این ترتیب کارفرما موظف است تجهیزات محیط کار و مواد را در حد ایمن و بدون داشتن خطر تامین کند.
کارشناسان می‌گویند در محیط کار عوامل زیان آور به ۴ گروه تقسیم می‌شوند: عوامل فیزیکی یا شیمیایی شامل صدا، ارتعاش، گرماو سرما، نور، فشار و نیز آلاینده‌های شیمیایی، گازها، گردو غبار؛ عوامل بیولوژیکی شامل پاتوژن‌ها و بیماری‌زاهای میکروبی، باکتریایی، ویروسی، قارچ‌ها و انگل ها؛ عوامل ارگونومیکی شامل ناهنجاری‌های اسکلتی و عضلانی و دسته آخر، عوامل روانی و اجتماعی شامل استرس‌های کاری.
دکتر غفاری معتقد است که بهداشت حرفه‌ای به هر عاملی که سلامت نیروی کار را تهدید کند، توجه دارد و فقط محدود به صنایع و معادن نیست، بلکه تمامی افرادی را که به گونه‌ای در بخش تولید یا خدمات اشتغال دارند، در برمی‌گیرد و عدم توجه به آن در سطوح مختلف می‌تواند موجب تأثیرات سوء بر محیط و سلامت و رفاه کارگران شود.
غفاری می‌گوید: طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت ، بهداشت حرفه‌اى عبارت است از علم و هنر تامین بالاترین حد سلامت براى کارگران، تطبیق کار با مقتضیات روحى و جسمی کارگران، حفظ سرمایه از طریق ایجاد محیط کار سالم، انتخاب کارگر مناسب براى هر کار، پیشگیرى از حوادث و بیماری هاى شغلى و غیرشغلى و آموزش بهداشت شخصى، تشخیص زودرس و درمان بیماری‌ها و توجه به مسائل کارگران و افراد وابسته به آنان تا هر کارگر بتواند با برخوردارى از حداکثر سلامتى و رفاه، فردى مؤثر براى اجتماع باشد.
با توجه به این تعریف، طرح سازمان جهانى بهداشت در مورد سلامت کارگران، برنامه جدیدى است که در راستاى استراتژى جهانى «بهداشت حرفه‌اى براى همه» صورت گرفته است و با این دید، امنیت شغلى، میزان درآمد، سواد، میزان مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، رفتارها، سنت‌ها و آداب و رسوم همه و همه از جمله موضوعاتى است که در بهداشت حرفه‌اى به‌عنوان علم ناظر بر سلامت نیروى کار مطرح است.
با این اوصاف، امروزه بسیارى از افراد، بیش از یک سوم زندگى خود را در محیط هاى کار مى‌گذرانند. دکتر غفاری معتقد است به همین دلیل باید فرهنگ بهداشت حرفه‌اى و سلامت شغلى در سازمان‌ها، اداره‌ها، واحدهاى دولتى و خصوصى و کلیه کارگاه‌ها و کارخانه‌ها مورد توجه جدى قرار گیرد.
در حال حاضر تنها فعالیتی که در زمینه طب کار برای کارگران کشور انجام می‌گیرد، محدود به معاینات ادواری است که از سوی پزشکان عمومی تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کارخانه‌ها و صنایع بالای ۵۰ کارگر انجام می‌گیرد و حجم وسیعی از کارگران که در کارگاه‌های کوچک مشغول به کار هستند، از این معاینه ناچیز نیز بی‌نصیب هستند.
براساس قانون، هر کارگر براساس مخاطرات گروه شغلی که با آن روبه‌روست، باید مورد معاینات ادواری قرار گیرد. اما در مورد اینکه نتایج معاینات آنالیز شود و مشکلات کارگران کارخانه‌های خاص بررسی شود، وظیفه‌ای بر عهده کارفرما گذاشته نشده است.
بیماری‌های محیط های کارگری
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده سالانه دست کم ۲۰۰هزار نفر در اثر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با محیط کاری جان خود را از دست می‌دهند. سرطان‌هایی که شایع‌ترین علت اصلی شناخته شده آنها، استنشاق الیاف آزبست و همچنین دود سیگار اطرافیان در محیط کار است.
آزبست که ترکیباتی معدنی متشکل از منیزیوم، سیلیسیوم و آهن است، در فارسی به نام‌های پنبه کوهی یا پنبه نسوز نیز خوانده می‌شود.
این ماده اگر به‌صورت مداوم تنفس شود، مانند شرایطی که کارگران تجربه می‌کنند، باعث آسیب برگشت ناپذیر بافت ریه و نیز سرطانی شدن سلول‌های آن می‌شود. خطر بروز اینگونه آسیب‌ها، با اضافه شدن دود سیگار به آلودگی‌های محیطی مضاعف می‌شود و احتمال بروز اینگونه بیماری‌ها به شدت بالا می‌رود.
همچنین بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد کسانی که در محیط کار در معرض دود سیگار قرار دارند دو برابر بیشتر از کسانی که در محیط عاری از دود سیگار کار می‌کنند به سرطان ریه مبتلا می‌شوند.
دکتر غفاری می‌گوید: علت صدها هزار مرگ و میر ناشی از سرطان، قرار گرفتن در معرض این مواد است و از این‌رو سازمان جهانی بهداشت از دولت‌ها و صنایع خواسته است استانداردهای ایمنی را برای تضمین عدم‌تماس کارگران با مواد سرطان‌زا بالاتر ببرند.
وی معتقد است که اگر اجرای اینگونه تغییرات فنی و زیربنایی در ساختار صنعتی کشورها به آسانی امکانپذیر نباشد، یک نکته شایان توجه است و آن این که با آموزش و آگاه کردن کارگران از زیان‌ها و خطرهای استعمال دخانیات، با صرف هزینه‌ای اندک، می‌توان یک عامل مهم تشدیدکننده آسیب‌های شغلی را از محیط کار آنان حذف کرد.
گام بعدی، ممنوعیت استعمال دخانیات در محیط های کاری است که باز می‌تواند از صدها هزار مرگ قابل پیشگیری جلوگیری کند.
همزمان با همه این اقدامات، البته باید تحول بنیادین در شیوه‌های تولید و مواد صنعتی مورد استفاده در کارگاه‌ها نیز مورد توجه و عزم جدی مسئولان قرار گیرد.
پیش به سوی بازنشستگی سالم
۹ اردیبهشت ماه مصادف با ۲۸ آوریل ۲۰۰۸ میلادی، روز جهانی بهداشت حرفه‌ای است که امسال با شعار سازمان بین‌المللی کار (ILO) «زندگی من، کار من، کار ایمن من» برگزار می‌شود.
به گفته دکتر غفاری، در حال حاضر مسئولیت نظارت و اجرای برنامه‌ها و طرح های بهداشت حرفه‌ای در کشور به‌عهده مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی است و به همین مناسبت در این روز همایشی در بیمارستان حضرت رسول اکرم با حضور کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و ارگان‌های بین بخشی برگزار می‌شود.
رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت می‌گوید: امیدواریم در سال ۸۷ بتوانیم حوادث و بیماری‌های شغلی که منجر به ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی کارگران می‌شود راکاهش دهیم و تلاش کنیم تا بتوانیم کارگران را سالم‌تر به سن بازنشستگی برسانیم، چرا که عدم‌رعایت بهداشت حرفه‌ای موجب می‌شود در درازمدت افراد سلامت خود را از دست بدهند و در نتیجه بهره وری آنها نیز کاهش یابد، چرا که توسعه پایدار هر جامعه‌ای مرهون نیروی کار و نیروی کار آن نیز مدیون سلامتش است و تازمانی که بازوهای جامعه نیروهای سالمی نباشند توسعه نیز محقق نخواهد شد.
