چنان‌که محصولات مختلفی مثل دستمال کاغذی، پوشک، لاستیک و خیلی چیزهای دیگر از این التهابات مصون نبوده و در روزهای گذشته به تناوب به‌دلیل افزایش قیمت یا حتی کمیاب‌شدن سر زبان‌ها افتاده‌اند. در این بحبوحه، مهر هم از راه رسید تا سبد خرید مردم متناسب با بازگشایی مدارس، از کالاهای جدیدی هم میزبانی کند.
بازار لوازم‌التحریر ازجمله بازارهایی بود که اثرات شرایط جدید اقتصادی کشور را حس کرد، به‌طوری که رئیس اتحادیه صنف فروشندگان نوشت‌افزار از گرانی 60تا 70درصدی لوازم‌التحریر به‌دلیل گرانی مواد اولیه خبر داده است. به گفته موسی فرزانیان، 60درصد بازار نوشت‌افزار در کشور وارداتی و 40درصد تولید داخل است که در هر دو بخش شاهد تأثیر مسائل ارزی اخیر در قیمت‌ها بوده‌ایم؛
قیمت‌هایی که کار خرید لوازم‌التحریر را برای طبقه کم‌درآمد و ضعیف کشور سخت‌تر از هر سال کرده است. شاید همین مسائل سبب شد که پویش‌های مردمی برای اهدای لوازم‌التحریر به دانش‌آموزان خانواده‌های کم‌درآمد، امسال پررنگ‌تر از همیشه و خصوصا در روستاها و مناطق محروم کشور چشمگیر شود. در این میان همزمانی بازگشایی مدارس با روزهای سوگواری محرم که به شکل سنتی، از دیرباز با فرهنگ «نذر» ممزوج است، سبب گسترش سنت حسنه «نذر لوازم‌التحریر» هم شد و پویش‌های مردمی اهدای لوازم‌التحریر را قوت بیشتری بخشید.
- پویش‌های خودجوش از دل جامعه
البته این نخستین سالی نیست که چنین حرکتی برای تامین لوازم‌التحریر دانش‌آموزان در مناطق محروم به راه می‌افتد. در سال‌های گذشته نیز بسیاری از تشکل‌ها و نهادهای مردمی معروف مانند جمعیت امام علی(ع) چنین برنامه‌هایی را اجرا کرده بودند، اما امسال به‌دلیل گرانی لوازم مدرسه و بروز دشواری برای اقشار کم‌درآمد در تأمین این لوازم، تعداد این خیریه‌ها بیشتر و فعالیت‌شان پررونق‌تر بود و البته شبکه‌های اجتماعی هم آتش این موضوع را بسیار تندتر کرده و به حمایت‌های مردمی بسیار کمک کردند.
رضا مسلمی، فعال حوزه کودکان و نوجوانان در این‌باره به همشهری گفت: «هر سال همزمان با شروع سال تحصیلی، تعداد زیادی از انجمن‌ها و نهادهای خیریه اقدام به جمع‌آوری و خرید لوازم‌التحریر برای دانش‌آموزان کم‌بضاعت می‌کردند اما امسال این حرکت در مقیاس وسیع‌تری در کل کشور صورت گرفت؛ درحالی‌که هیچ رسانه و دستگاه دولتی در این‌باره تبلیغ خاصی انجام نداده بود. ریشه این اقدامات تنها در نوعدوستی و مهرورزی مردم ایران است که در شرایط بحرانی میزان همدردی و مشارکت‌شان نه‌تنها کم نشده بلکه پررنگ‌تر هم می‌شود.»
او با توضیح اینکه شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی تأثیر بسزایی برای شکل‌گیری و ادامه چنین جریان‌هایی دارد، اظهار داشت: «اغلب اوقات افراد در سطوح گوناگون جامعه در مذمت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌کنند اما واقعیت این است که این فضا به‌خوبی توانسته در همگانی‌شدن چنین پویش‌هایی کمک کند و مهم‌ترین رسانه فعالیت‌های خیریه باشد.»
- توزیع لوازم‌التحریر از حاشیه تهران تا جازموریان
رصدی در فضای مجازی نشان می‌دهد که دامنه فعالیت این انجمن‌ها و نهادهای خیریه برای تأمین لوازم‌التحریر دانش‌آموزان بسیار بالا و متنوع است؛ از مناطق حاشیه‌ای اطراف تهران گرفته تا روستاهای دور‌افتاده کهگیلویه و بویر احمد، کرمان، خوزستان و سیستان و بلوچستان. مناطقی که بیشترین آمار ترک‌تحصیل دانش‌آموزان را به واسطه فقر و نبود امکانات به همراه دارد.
زینب نبوی، از فعالان همین حوزه است که در یکی از شبکه‌های مجازی تلاش می‌کند کمک‌های مردمی را جمع‌آوری و توزیع کند. او به همراه عده‌ای از جوانان خیر دیگر کمک‌های متنوعی را در مناطق زلزله‌زده، سردسیر و فاقد امکانات آموزشی جمع‌آوری و توزیع کرده‌اند. او درباره لزوم شکل‌گیری پویش توزیع لوازم‌التحریر بین دانش‌آموزان مناطق محروم به همشهری می‌گوید:
«بارها به بهانه شناسایی مشکلات و ارسال کمک، به مناطق محروم روستایی رفته‌ایم و در این بازدیدها متوجه شدیم که نبود امکانات آموزشی چقدر باعث ترک تحصیل کودکان و نوجوانان شده است؛ بنابراین تصمیم گرفتیم تأمین و توزیع این امکانات مهم را هم به فعالیت‌های خودمان اضافه کنیم. سال گذشته به شکل محدودی در برخی روستاهای خراسان رضوی بین دانش‌آموزان لوازم‌التحریر توزیع کردیم و امسال آن را به شکل گسترده در زابل، هیرمند، زاهدان، ایرانشهر، جازموریان، دزفول، بهبهان و دهدشت دنبال کردیم.»
کمک‌های این گروه شامل 1700پاکت پارچه‌ای شامل لوازم‌التحریر است که برای هر کدام 25هزار تومان هزینه شده است. «هیچ وسیله‌ای در شهر و کوچه توزیع نمی‌شود و حتما آنها را با محور مدرسه و معلم پخش می‌کنیم، این نکته طلایی و کلیدی ماست و باعث می‌شود که بچه‌ها برای آمدن به مدرسه ترغیب شوند.»
- کمک‌های بی‌سرو‌سامان
اما فعالان حوزه کودک و نوجوان نسبت به نوع کمک‌ها و بی‌برنامگی در آن انتقادهایی هم دارند؛ آنها معتقدند که اگر این کمک‌ها هدفمند و متمرکز باشد، قطعا می‌تواند بار زیادی را از روی دوش آموزش و پرورش بردارد و به بهبود وضعیت آموزش در مناطق محروم کمک کند.
رضا مسلمی در این‌باره می‌گوید: «ما این مشکل را در زمان وقوع زلزله هم داریم، حجم عظیم کمک‌های مردمی معمولا درست و هدفمند تهیه و توزیع نمی‌شود و متأسفانه شاهدیم که خیلی موقع‌ها این کمک‌ها حیف و میل می‌شود. درباره کمک به دانش‌آموزان هم اگر فضا به‌درستی مدیریت نشود، واقعا مشخص نیست که این کمک‌ها درست و بهینه توزیع شود یا نه. آیا اصلا این کمک‌ها براساس نیازهای واقعی خریداری می‌شوند؟ واقعیت این است که مثلا گاهی اوقات، ساخت یک توالت در مدرسه ضروری‌تر از خرید جامدادی‌های فانتزی برای بچه‌هاست یا بخاری استاندارد واجب‌تر از کوله‌های مارک‌دار است.»
مسلمی معتقد است که باید کمک‌ها از کانال آموزش و پرورش و با ساماندهی دقیق در مناطق محروم توزیع شود تا شاهد تکرار کمک‌ها در یک منطقه و بی‌نصیب ماندن دانش‌آموزان در نقطه دیگر نباشیم. «مثلا در سال گذشته خیرین 3 بار در یکی از روستاهای محروم و معروف بلوچستان برای بچه‌ها لوازم‌التحریر بردند اما در فاصله 100کیلومتری از آن منطقه، خیلی از دانش‌آموزان حتی یک دفتر 40برگ هم برای نوشتن تکالیف‌شان نداشتند. همین مورد ساده نشان می‌دهد که باید برای ساماندهی دقیق کمک‌ها فکری کرد.»
اما نهادهای مردمی و انجمن‌های خیریه نظر دیگری دارند، آنها معتقدند که اگر کمک‌ها را به آموزش و پرورش و نهادهای دولتی بسپارند، مستقیم در اختیار دانش‌آموزان محروم قرار نمی‌گیرد و صرف هزینه‌های دیگری می‌شود. زینب نبوی در این‌باره می‌گوید: «این درست نیست که بگوییم فعالیت نهادهای خیریه در حوزه مدارس صرفا محدود به خرید مداد و خودکار و دفتر است، مثلا ما برای مدرسه‌ای که در کنار دره بود و وضعیت خطرناکی داشت،
فنس‌کشی انجام دادیم یا با پول خیرین برای یک مدرسه آبخوری ساخته شد اما واقعیت این است که تأثیر توزیع لوازم‌التحریر در بین دانش‌آموزان بسیار بالاترست و بچه‌ها را بیشتر برای حضور در مدرسه ترغیب می‌کند. به‌طور نمونه، معلم یکی از مدارس تحت پوشش می‌گفت که به واسطه توزیع همین لوازم‌التحریر و لباس در سال گذشته، تعداد ثبت‌نامی‌ها در مدارس‌شان امسال 30نفر افزایش داشته است.»
- چطور باید کمک‌های مردمی را هدایت کرد
اما چاره چیست و چه باید کرد که کمک‌های مردمی ساماندهی و به کانال‌های مطمئن هدایت شود، اما در عین حال، نتیجه کار طوری نشود که با ایجاد بدبینی، حجم کمک‌های مردمی و انگیزه‌ها برای کمک کم‌رنگ‌تر نشود.
منصور مجاوری، مشاور اقتصادی وزیر آموزش و پرورش راه‌حل این ماجرا را رجوع به انجمن خیرین مدرسه‌ساز و انجمن اولیا و مربیان در هر استان می‌داند. او به همشهری می‌گوید: «سال‌هاست که انجمن خیرین مدرسه‌ساز در کل مناطق آموزش‌وپرورش کشور فعال هستند و به کمک آموزش و پرورش آمده‌اند، اخیرا در این انجمن که کاملا مردمی است، تصمیم گرفته‌اند در کنار خیرین مدرسه‌ساز، واحد خیرین مدرسه‌یاری را هم ایجاد کنند تا افرادی که قصد دارند به مدرسه و دانش‌آموزان کمک کنند، بتوانند از این کانال اقدام کنند.»
مشاور اقتصادی وزیر آموزش و پرورش توضیح داد: «این انجمن به واسطه رابطه عمیقی که با بدنه آموزش و پرورش از قدیم دارد، به همه مسائل، مشکلات و کمبودها در مناطق، روستاها و مدارس واقف است و می‌تواند کانال درست و دقیقی برای خرید و توزیع این کمک‌ها باشد تا همه دانش‌آموزان مناطق محروم درست و عادلانه از این کمک‌ها بهره‌مند شوند.
انجمن‌های اولیا و مربیان هم یکی دیگر از راه‌های ارتباطی خیرین با این دسته از دانش‌آموزان است، اعضای این انجمن هم نقشه رصد دقیقی دارند و مسیر خوبی برای رسیدن کمک‌ها به نیازمندان واقعی است.»
مهرماه آغاز شده و هر روز عکس‌های فراوانی در فضای مجازی از دانش‌آموزانی که با ذوق‌وشوق کیف و کوله مدرسه، کفش‌های نو و دفترهای فانتزی پر از شخصیت‌های کارتونی در دست دارند، منتشر می‌شود؛ لوازمی که از تداوم جوشش چشمه مهربانی در این دیار حکایت دارند و نشانه احساس مسئولیت مردمی هستند که از قدیم به مشکلات هموطنان‌شان بی‌تفاوت نبوده و نیستند. کمک‌هایی که بوی مهر و محبت می‌دهند و شعر «بنی آدم اعضای یکدیگرند» را برای دانش‌آموزان به‌طور واقعی معنا می‌کنند.
- مکث
- نیازها فراتر از دفتر مشق است
رضا مسلمی، فعال حوزه کودک و نوجوان: تمرکز صد‌درصدی کمک‌های خیرین به دانش‌آموزان ابتدایی و خرید لوازم‌التحریر فانتزی و اقلام مورد نیاز آنها نشان از یک حرکت سرتاسر احساسی و بدون پشتوانه مطالعاتی و منطقی است چرا که در وهله اول شاهد غفلت در شناخت و توجه به نیازهای دانش‌آموزان در مقطع راهنمایی و متوسطه هستیم.
آیا نباید به نیاز این دانش‌آموزان هم توجه شود؟ آیا نباید به دغدغه‌های نوجوانان در این مناطق که در معرض انواع خطرها و آسیب‌ها هستند هم توجه کرد؟ این پویش دچار یک غفلت ناآگاهانه در این حوزه است که باید هرچه سریع‌تر خود انجمن‌ها و نهادهای خیرین آن را حل کنند. از سویی، مدارس در مناطق محروم از آسیب‌های جدی‌تری نیز رنج می‌برند؛
مشکلاتی مانند نبود بخاری‌های استاندارد که در فصل سرما به‌شدت خطرزا هستند یا نبود آبخوری و توالت تمیز که سلامت دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، نداشتن سرویس مدرسه و فرسودگی کلاس‌ها همگی از مواردی هستند که می‌توان با بهینه‌سازی کمک‌های مردمی آنها را تا حد زیادی رفع کرد. مشکلاتی که آموزش و پرورش به‌تنهایی از پس حل آن بر نیامده و واقعیت این است که تنها با کمک مردم می‌توان آنها را حل کرد.
نظر شما