او از همين بافت كوچك و آرام در جنوب بيابان لوت برخاست و آوازه‌اش از همين بافت به مجامع جهاني فسيل، موزه‌ها و مراكز علمي جهان رسيد.
جمهوري، معلم بازنشسته است. وقتي يك دانش‌آموز پايه چهارم ابتدايي كه حالا كارمند فرمانداري خراسان جنوبي است، در كلاس علوم، قطعه سنگي با ساختاري عجيب به او نشان داد و پرسيد اين سنگ چيست؟ محمد جمهوري، نگاهي به آن قطعه انداخت و چون جوابش را نمي‌دانست به دانش‌آموزش گفت: «در موردش تحقيق مي‌كنم و پاسخ سؤالت را مي‌دهم». معلم پايه چهارم ابتدايي به وعده‌اش عمل كرد و دانست آن قطعه سنگ يك فسيل چندميليون ساله از يك موجود خارپوست است. پرسش همان دانش‌آموز در سال 60 از محمد جمهوري، فردي ساخت كه حدود40سال بي‌وقفه براي يافتن فسيل‌هاي مختلف در كوه‌ها و بيابان‌هاي ايران تلاش كرد و حالا تبديل به يكي از مهم‌ترين مجموعه‌داران فسيل جهان شده است.
محمد جمهوري را در خانه تاريخي فروتني در بافت تاريخي بيرجند، در حالي ملاقات كرديم كه انبوهي از فسيل‌هاي چندين‌ميليون ساله را روي ميز كار خود قرار داده بود. او در حال بررسي قدمت آنها و گونه‌هاي فسيل‌شده بود. قديمي‌ترين فسيل در مجموعه فسيل‌هايش، يك خرچنگ 680ميليون ساله است. او پيش‌تر اين فسيل‌ها را در خانه شخصي خود نگهداري مي‌كرد و حالا كه اداره ميراث فرهنگي بيرجند يك خانه قاجاري را در بافت تاريخي اين شهر به او تحويل داده موزه تاريخ طبيعي و فسيل شهر بيرجند را در آن راه‌اندازي كرده است.
ميكروفسيل‌هاي چندميليون ساله در ويترين‌هاي شيشه‌اي و طاقچه‌هاي خانه قاجاري به نمايش گذاشته شده است. 800قطعه فسيل در اين موزه براي تماشا چيده شده و جمهوري مي‌گويد: «شرايط نگهداري‌شان چندان خوب نيست و ويترين‌هايي كه براي نمايش فسيل‌ها درنظر گرفته شده تناسبي با اصول نگهداري و حفاظت از آنها ندارد. فسيل را نبايد در ويترين نگه داشت بلكه بايد شرايط به‌گونه‌اي مي بود كه فسيل‌ها در ديواره‌هاي موزه قرار بگيرند.»
فسيل حلزون‌هاي غول پيكر، فسيل اسب ماهي‌هاي آبزي بزرگ‌جثه به‌همراه فسيل آمونيت‌هاي ارزشمند كه ده‌ها ميليون سال قدمت دارند و از شاخصه‌هاي اصلي اكتشاف نفت هستند، همگي در مجموعه موزه‌اي محمد جمهوري به نمايش گذاشته شده است. اما اين مجموعه‌دار بزرگ فسيل در ايران كه حالا آوازه جهاني دارد، به همشهري مي‌گويد: «اگرچه بناي قاجاري كه موزه فسيل‌ها را در آن احداث كرده‌ام ساختمان تاريخي زيبا و خوبي است، ولي موزه فسيل بايد معماري‌اش به‌گونه‌اي باشد كه بازديدكننده از بدو ورود بتواند از شروع پيدايش گونه‌ها تا عصر حاضر را با سناريوي خوب و دقيق مشاهده كند.»
جمهوري، انبوه فسيل‌هاي روي ميز كار خود را جابه‌جا مي‌كند و ناگهان قطعه فسيلي را در دست مي‌گيرد و مي‌گويد: «نگاه كنيد، عدد 8لاتين را در اين فسيل مي‌بينيد؟». يك عدد 8لاتين با فونت ريز بر گوشه‌اي از قطعه سنگي كه او در دست دارد حك شده است. اين قطعه سنگ با اين نشان يكي از ناياب‌ترين فسيل‌هاي جهان است كه محمد جمهوري در ايران يافته اما برخلاف تصور ما كه فقط يك قطعه سنگ در دست‌هاي او مي‌بينيم، مي‌گويد: «اين فسيل يك كرم همزيست با مرجان است كه ثابت مي‌كند قطعه‌اي كه در دست گرفته‌ايد يك مرجان 70ميليون ساله است.
فسيل‌هاي مرجاني در دنيا ناياب هستند و يك مجموعه فسيل را در جهان بي‌نظير مي‌كنند». درست به همين دليل، وقتي يك روز در منزلش نشسته بود، درخواست تلفني بازديد 2ايتاليايي از فسيل‌هاي او مطرح شد،مي‌گويد: «ايتاليايي‌ها آمدند. آنها شناخت كاملي از فسيل‌ها داشتند. اصرار زيادي كردند كه فسيل‌هاي گران‌قيمت آمونيت را خريداري كنند. براي من عجيب بود كه چرا آنها درخواست خريد فسيل‌ها را مطرح كردند. بلافاصله به تحقيق در مورد آمونيت‌ها و چرايي درخواست ايتاليايي‌ها پرداختم. آمونيت‌ها داراي كربن 14هستند و در شيمي‌درماني كاربرد دارند. متوجه شدم در ايتاليا اين فسيل‌ها را به‌صورت عمودي برش مي‌دهند و از آنها گردنبند و گوشواره مي‌سازند تا اشعه‌هاي زيانبار دفع شوند، چون خاصيت درماني بالايي دارند.»
كربن 14براي تعيين طول عمر فسيل‌ها و آثار تاريخي كاربرد دارد. پوسته جانوراني كه فسيل شده‌اند داراي مقداري كربن 14است و فسيلي كه چندين ميليون سال قدمت دارد، تاكنون مقداري از كربن 14موجود در پوسته خود را در طبيعت از دست داده است. به همين دليل وقتي در آزمايشگاه چند واحد مشخص كربن 14به فسيل‌ها يا اشياي باستاني مي‌تابانند تا سن واقعي را تشخيص بدهند، آن شيء يا فسيل مقدار ازدست رفته خود را جذب مي‌كند و حجم كاسته‌شده از بازتاب اشعه مشخص مي‌كند سن فسيل يا اثر چقدر است.
محمد جمهوري، حدود40سال از عمر خود را در نيمه شرقي كشور( از شمال بجنورد تا زابل) تمامي خراسان بزرگ، مراغه و يزد و خوش ييلاق در حد فاصل سمنان و گلستان، خوسف و سربيشه تا كوه‌هاي ماخونيك ودر مرز افغانستان تا كوه‌ها و دشت‌هاي اسپانيا براي يافتن فسيل‌ها گذرانده و با مجموعه‌اي كه جمع آوري كرده در مجامع فسيل جهان شناخته شده است.
او مي‌گويد: «مهم‌ترين فسيلي كه دارم، كلوني كرم‌هاست كه در رشته‌كوه‌هاي باقران در منطقه سربيشه خراسان جنوبي يافتم. يك روز كه براي كار به كوه رفته بودم ، در ارتفاع ناگهان زير پايم خالي شد و سقوط كردم. پاي راستم آسيب ديد. كاري نمي‌توانستم انجام بدهم. همانجا نشستم و شروع به‌كار كردم. ديدم قسمتي از زمين مثل ديگر نقاط نيست. بافتش فرق داشت. به يك ستون سنگي رسيدم كه ساختاري عجيب داشت. قطعه را در كوله‌پشتي‌ام گذاشتم و تصوير آن‌را در سايت فسيل قرار دادم و نظرخواهي كردم.
در اعلام اول هيچ‌كس قبول نكرد اين كرم‌ها فسيل هستند چون موجودات نرم‌تن له مي‌شوند. اما كلوني كرم‌ها فسيل شده بودند و اين نخستين نمونه فسيل كرم در جهان است كه در ايران يافت شده است. فسيل را براي تأييد به لندن فرستاده بودم. تأييد شد و به نام خودم در سايت جهاني فسيل نامگذاري شد. اما زماني خوشحالي‌ام بيشتر شد كه دكتر رئيس‌السادات براي دوره تكميلي دكتري شيمي فسيل به موزه ترامول لندن رفت. اين نمونه را در آن موزه ديده بود و گفت همان نمونه‌اي است كه در شهر بيرجند به‌دست آمده است.»
جمهوري حالا در بافت بكر و آرام قاجاري شهر بيرجند در خانه‌اي تاريخي و ثبت ملي شده در بخش جنوبي بيابان لوت، در حال اثبات نظريه تشابه فسيل‌هاي چندين ميليون ساله با نمونه‌هاي امروزين در گونه صدف‌ها و حلزون‌هاست. مي‌گويد: «اگر بتوانم تشابه‌گونه‌ها را اثبات كنم، نخستين‌بار در جهان است كه ايران به اين موفقيت دست مي‌يابد. چون برخي فسيل‌ها نمونه امروزي ندارند و نسل‌شان منقرض شده است.»
او پيشنهادهاي زيادي براي همكاري با مراكز علمي جهان داشته كه هيچ‌كدام از آنها را نپذيرفته است. آنطور كه به همشهري گفته است، دانشگاه ميشيگان حاضر شده سالانه 2هزار دلار بدون آنكه از او نمونه‌هاي فسيل را بخواهد، به وي پرداخت كند تا فقط او، آن دانشگاه را از نتيجه مطالعاتش مطلع كند.
مهم‌ترين مجموعه‌دار فسيل ايران حالا نيازمند يك آزمايشگاه فسيل‌شناسي، جايي در حاشيه جنوبي بيابان ثبت جهاني شده لوت در شهر بيرجند است. جمهوري مي‌گويد: «براي شست‌وشوي فسيل‌ها و تركيب اسيدها براي پاكسازي نياز به آزمايشگاه دارم. چون حالا اين كارها را در خانه انجام مي‌دهم و آنقدر اسيد روي فرش‌هاي خانه‌ام ريخته است كه تا همين حالا حدود 10 فرش را سوراخ سوراخ كرده و سوزانده‌ام.»
سال 60 ،سوال يك كودك دبستاني از مردي كه دوازدهمين سال از دوران خدمت خود در آموزش و پرورش را مي‌گذراند، موجب شد كه محمد جمهوري تبديل به يك فسيل‌شناس تجربي برجسته شود. او قطعاتي از فسيل‌هاي ناياب را در ايران يافته است كه شگفتي مجامع جهاني فسيل و فسيل شناسي از وجود اين قطعات در ايران را موجب شد. فسيل‌هايي يافته كه تنها يك نمونه از آنها در نيمكره شمالي در لهستان يافت شده است.
به جايي رسيده كه فسيل‌شناس‌هاي جهان حتي در حال كار در صحراي اوهايو در آمريكاي شمالي نيز فعاليت‌هاي او در ايران را رصد‌مي كنند. او حالا سلطان فسيل ايران است؛ مردي كه فسيل‌هايش در موزه‌هاي فسيل پايتخت و شهرهاي ديگر كشور و حتي موزه هاي اسپانيا و انگلستان به نام او و شهر بيرجند به نمايش گذاشته شده‌اند. جرقه همه اين موفقيت‌ها از سوال يك كودك دبستاني كه فسيل يك خارپوست را يافته بود و از معلمش پرسيد، اين قطعه عجيب چيست؟ زده شد و تلاش‌هاي او و بيابانگردي‌هايش موجب شد كه محمد جمهوري از بخش جنوبي كوير لوت در شهر بيرجند به چهره جهاني فسيل در ايران تبديل شود؛ مردي كه حالا سلطان فسيل ايران است.
نظر شما