معرفی کتاب خانوادة مسلمان و فضای مجازی

در قرن گذشته، خانواده و ساختار، عملكرد و الگوهاي آن با تغييراتي مواجه شده است، به‌‌‌طوری‌‌‌که مشاهده می‌‌‌شود در دهۀ 1960 و 1970، الگوی ‌‌‌خانوادۀ هسته‌‌‌ای‌‌‌ به‌‌‌عنوان الگوی خانوادۀ مدرن، در برابر الگوی ‌‌‌خانوادۀ گسترده‌‌‌ موردتوجه قرار گرفت. در ادامه نیز، از دهۀ 1990، به‌‌‌ویژه در کشورهای غربی، مفهوم ‌‌‌تنوع خانواده‌‌‌ تبدیل به موضوع مهمی در جامعه‌‌‌شناسی و مباحث خانواده شد که حرکت مداوم از خانوادۀ هسته‌‌‌ای به‌‌‌سمت دیگر اشکال خانواده مانند ‌‌‌خانوادۀ تک‌‌‌نفره‌‌‌ و یا ‌‌‌خانوادۀ تک‌‌‌والدی‌‌‌ را نشان می‌‌‌دهد.

امروزه با ظهور فضاي مجازي به موازات فضاي واقعي و ‌‌‌دو فضایی شدن جهان‌‌‌ (عاملی، 1382الف،ب،ج؛ عاملی، 1390الف،ب)، مي‌توان الگوي ‌‌‌خانوادة دوفضايي‌‌‌ را به‌‌‌عنوان الگوي جديد نهاد خانواده موردتوجه قرار داد كه ساختار، كاركرد و سبك زندگي جديدي را ایجاد کرده است.

كتاب خانوادة مسلمان و فضاي مجازي‌‌‌ را مي‌توان ازجمله مطالعات صورت گرفته در حوزة فضای مجازی خانوادۀ مسلمان دانست كه با تكيه بر رويكرد ارزشي-بومي در جهان دوفضايي شدة معاصر، به مطالعة تغيير در روندها و الگوهاي خانواده و عملكرد و ساختار آن مي‌پردازد و بر شناخت‌ فرصت‌ها و مسائل جديدي كه در نهاد خانوادة دوفضايي و به‌ويژه در نظام ارزشي آن به‌وجود آمده است، تمركز دارد. از سوي ديگر، با توجه به اينكه ظرفيت‌هاي فضاي مجازي، فرصت‌‌‌هایی را برای رفع خلأهای جهان واقعی و خانواده در فضای واقعی و يا تكميل آنها به‌وجود آورده، لذا در اين كتاب به شناخت خصوصيات و خدمات مجازي كه فضاي مجازي براي نهاد خانواده تأمين مي‌كند، پرداخته شده است.

• معرفي كتاب

كتاب خانوادة مسلمان و فضاي مجازي‌‌‌ با هدف بازتعريف فضاي فضاي مجازي مفيد، مؤثر و سالم و پويا براي خانوادة مسلمان نگارش شده است تا در پرتوي اين مباحث، هم آموزشي براي چگونگي استفاده از اين فضا ترسيم شود و هم خانواده‌ها با ظرفيت‌ها و خطرات و آسيب‌هاي فضاي مجازي براي اعضاء خانواده در گروه‌هاي سني و جنسي متفاوت آشنا شوند و درنهايت زمينه‌اي به منظور معماري پرتال بزرگي براي خانوادة مسلمان فراهم آورد. اين كتاب در 347 صفحه تنظيم شده و داراي فهرست، مقدمة مؤلف، فرهنگ معاني و نمايه است.

اين كتاب را مي‌توان يكي از آثار برجسته در حوزة فضاي مجازي خانوادة مسلمان در كشور دانست كه بر اساس رويكردي جامع‌نگر، ابعاد مختلف اين حوزة مطالعاتي را مورد توجه قرار داده و لذا مي‌تواند به عنوان كتابي مرجع، مورد استفادة حوزة سياست‌گذاري فرهنگي، توليدكنندگان خدمات مجازي خانواده، خانواده‌ها و سطح آكادميك و دانشگاهي قرار گيرد.

كتاب ‌‌‌خانوادة مسلمان و فضاي مجازي در ده فصل تنظيم شده است.

در فصل اول باعنوان ‌‌‌مطالعة مفهومي خانواده در گفتمان فکری و اجتماعی غرب‌‌‌، مفهوم خانواده در جامعۀ غرب و همچنین انواع خانواده و الگوهاي آن در جامعة غربي مطالعه می‌‌‌شود.

فصل دوم باعنوان خانواده و ویژگی‌‌‌های آن در اسلام‌‌‌ به موضوعات مفهوم خانواده در تعالیم اسلامی، کارکردهای خانواده در اسلام، مؤلفه‌‌‌های اساسی خانوادۀ مسلمان و رويكردهاي نظري خانواده در اسلام می‌‌‌پردازد.

در فصل سوم باعنوان ‌‌‌سبك زندگي اسلامي-ايراني و الگوي خانوادة مطلوب‌‌‌، ابتدا روندشناسي سبك زندگي و همين‌طور مفهوم سبك زندگي مطالعه مي‌شود و سپس سبك زندگي اسلامي-ايراني، خانوادة مسلمان و سبك زندگي الهي و همين‌طور الگوي خانوادة مطلوب اسلامي-ايراني موردتوجه قرار مي‌گيرد.

در فصل چهارم باعنوان ‌‌‌روندهای تغییر خانواده در جهان‌‌‌، تغييرات جمعيت‌شناختي و ساختاري خانواده در جهان، روندهاي آيندة خانواده در جهان و سناريوهاي آن و همين‌طور فناوری‌‌‌های فضای مجازی در فضای زندگی و انواع نوظهور خانه مطالعه مي‌شود.

فصل پنجم باعنوان روندهای تغییر خانواده در ایران‌‌‌، بر خانواده در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران، خانواده در ديدگاه رهبري، تغييرات جمعيت‌شناختي و ساختاري خانواده در ايران، رسانه‌هاي جمعي و فناوري‌هاي فضاي مجازي در خانوادة ايراني، رسانه‌اي شدن خانواده و خانوادة مطلوب رسانه‌اي، تغییرالگوی مصرف رسانه به‌ واسطة روندهای جدید خانواده و همچنين روند آیندۀ تغییرات ساختاری خانواده در ايران تمرکز دارد.

در فصل ششم باعنوان خانوادۀ دوفضایی‌‌‌، ابتدا دوفضايي شدن جهان و الگوي خانوادة دوفضايي مطالعه مي‌شود و سپس هستي‌شناسي خانوادة دوفضايي، فضاي بومي-جهاني و قدرت و بي‌قدرتي خانوادة مسلمان و همچنين فرصت‌ها، تهديدات، قوت‌ها و ضعف‌هاي فضاي مجازي براي خانوادة مسلمان موردتوجه قرار مي‌گيرد.

در فصل هفتم باعنوان سواد مجازی (اینترنتی) خانواده‌‌‌، مفهوم سواد و بازتعریف آن در دورۀ معاصر، دوفضايي شدن جهان و سواد دوفضايي، سواد خانواده و سطوح چندگانة سواد مجازي (اينترنتي) خانوادة مسلمان مطالعه می‌‌‌شود.

در فصل هشتم باعنوان ‌‌‌خدمات مجازی برای خانواده در سطح ملي و بين‌المللي‌‌‌، خدمات خانواده در وب‌‌‌گاه‌‌‌ها و پرتال‌‌‌های خانواده در برخي از كشورهاي غيرمسلمان بر اساس محورهای خدمات خانواده تحلیل می‌شود.

فصل نهم باعنوان ‌‌‌خدمات مجازی خانواده در جهان اسلام‌‌‌، به تحلیل خدمات ارائه شده در برخی از وب‌‌‌گاه‌‌‌ها و پرتال‌‌‌های کشورهای مسلمان و همچنین جمهوری اسلامی ایران می‌‌‌پردازد. در فصل دهم از این کتاب نیز، راهبردهایی برای ارتقاء خانوادۀ مسلمان در پیوند با فضای مجازی ارائه شده است.

کتاب خانواده مسلمان و فضای مجازی، جدیدترین اثر دکتر سعیدرضا عاملی است که در شهریور 1396 توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است. این کتاب در 347 صفحه و با تیراژ 500 نسخه منتشر شده است.