عید فطر بزرگترین عید مشترک جهان اسلام است که بیش از یک میلیارد مسلمان جهان این عید بزرگ را در شرایط متفاوتی جشن می‌گیرند.
روز اول ماه شوال را به این دلیل عید فطر خوانده‌اند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته و اجازه داده شد که مؤمنان در این روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند. فطر و فطور به معنای خوردن و آشامیدن، ابتدای خوردن و آشامیدن است و همچنین گفته شده است که به معنی آغاز خوردن و آشامیدن پس از مدتی از نخوردن و نیاشامیدن است.
ابتدای خوردن و آشامیدن را افطار می‌نامند و از این‌رو است که پس از اتمام روز و هنگامی که مغرب شرعی در روزهای ماه رمضان، شروع می‌شود انسان افطار می‌کند؛ یعنی اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده می‌شود.
عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است، به همین دلیل روزهایی را که مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می‌شود و به پیروزی‌ها و راحتی‌های نخستین باز می‌گردند، عید می‌نامند؛ مانند عید فطر و قربان.
به مناسبت این که در پرتو اطاعت یک ماهه رمضان یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان، باز می‌گردد و آلودگی‌هایی که بر خلاف فطرت است، از میان می‌رود.
عید فطر یکی از 2 عید بزرگ مسلمانان است. مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را روزه گرفته‌اند و از خوردن، آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر امتناع ورزیده‌اند، پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند طلب می کنند، اجر و پاداشی که خداوند، خود به آنان وعده داده است.
عید فطر روز نماز و دعا
مستحب است که انسان در روز عید فطر زیاد دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلی نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد.
مناسبت‌های مختلف اسلامی، زمینه توجه به خدای متعال و زنده‌کننده یاد او در زندگی و فکر مسلمانان است و برای بسیاری از این مناسبت‌ها، اعمال و دعاهای ویژه‌ای مانند نماز بیان شده است.
امام رضا(ع) در حدیثی در باره روز عید فطر فرموده‌اند: خداوند، روز فطر را به‌این سبب عید فطر قرار داد تا مسلمانان، اجتماع و مجمعی داشته باشند که در آن روز، گرد هم آیند و در برابر خداوند، به خاطر منت‌ها و نعمت‌هایش، به تمجید و تعظیم بپردازند، پس آن روز، روز عید و تجمع، روز زکات و رغبت و روز نیایش است.
پاداش الهی
عمده‌ترین چیزی که در نماز عید فطر، از خدا خواسته می‌شود، آمرزش و مغفرت الهی و مبارک ساختن این عید، با قبولی طاعات است و این، بهترین پاداشی است که خداوند به نمازگزاران روزه دار، عطا می کند.
امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) روایت فرمودند: هرگاه روز اول ماه شوال(عید فطر) فرا می رسد، منادی از سوی خداوند ندا می‌دهد که ای مومنین: بشتابید به سوی پاداش‌‌هایتان.آنگاه امام باقر(ع)رو به جابر کرده و فرمودند: ای جابر! جوایز خدا، مثل جایزه های این پادشاهان نیست!
فضیلت شب عید فطر
در فضیلت و ثواب عبادت و احیای شب عید فطر احادیث بسیار وارد شده و روایت شده است که آن شب کمتراز شب قدر نیست. برای درک این شب انجام اعمالی به این شرح از ائمه (ع) سفارش شده است:
1 -در هنگام غروب آفتاب غسل انجام شود.
2 -آن شب با نماز، دعا، استغفار، درخواست از حق تعالی و بیتوته در مسجد احیاشود.
3 -بعد از نماز مغرب و عشاء، نماز صبح و نمازعید فطر با ذکر‌الله اکبر‌الله اکبر، لا اله الاالله والله اکبر‌الله اکبر و لله الحمد الحمد لله علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا گفته شود.
4 - بعد از نماز مغرب و نافله آن، دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرده و بگوید: یا ذالمن و الطول یا ذالجود یا مصطفی محمد و ناصره صل علی محمد و آل محمد و اغفرلی کل ذنب احصیته وهو عندک فی کتاب مبین. پس به سجده برود و 100 مرتبه در سجده بگوید: اتوب الی‌الله پس هر حاجت که دارد از حق تعالی بخواهد که انشاء‌الله بر آورده خواهد شد.
5 - زیارت امام حسین(ع) که فضیلت بسیار دارد.
6 - ذکر یا دائم الفضل علی البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل علی محمد و آله خیرالوری سجیة واغفرلنا یا ذالعلی فی هذه العشیة، که از اعمال شب جمعه است، 10 مرتبه گفته شود.
7 - 10 رکعت نماز در شب آخر ماه رمضان اقامه می‌شود که به صورت 5 نماز 2 رکعتی، در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید 10 بار خوانده شود و در رکوع و سجود 10 مرتبه ذکر سبحان‌الله والحمدلله ولا اله الاالله والله اکبر، گفته شود. پس از نماز هزار مرتبه استغفار کند و بعد از آن سر به سجده گذارد و بگوید: یا حی یا قیوم یا ذالجلال و الاکرام یا رحمان الدنیا والاخرة و رحیمهما یا ارحم الراحمین یا اله الاولین والآخرین اغفرلنا ذنوبنا و تقبل منا صلواتنا و صیامنا و قیامنا.
8 - بعد از نماز مغرب و نافله آن 2 رکعت نماز به جا آورد، در رکعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، یک مرتبه توحید بخواند. بعد از سلام سر به سجده بگذارد و 100 مرتبه ذکر اتوب الی‌الله گفته شود. پس از آن بگوید: یا ذالمن والجود یا ذالمن والطول یا مصطفی محمد صلی‌الله علیه وآله صل علی محمد وآله و افعل بی‌کذا و کذا و به جای کذا حاجات خود را بطلبد و روایت است که حضرت امیرالمؤمنین (ع)این2 رکعت را به این کیفیت به جا میآورد پس سر از سجده برمیداشت و میفرمود به حق آن خداوندی که جانم به دست قدرت او است هر که این نماز را بخواند، هر حاجتی از خدا بطلبد البته عطا کند و اگر به عدد ریگ‌های بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد و در روایت دیگر به جای هزار مرتبه توحید 100 مرتبه وارد شده است.
9 - 14 رکعت نماز اقامه کند. بعد از هر 2 رکعت سلام دهد و در هر رکعت بعد از حمد، یک بار آیةالکرسی و 3 مرتبه توحید خوانده شود. برای هر رکعت، ثواب عبادت 40 سال وعبادت هر که در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده اعطا می‌شود.
به راستی چه عیدی شیرین تر و چه پیروزیای شکوهمندتر از بازگشت به خویشتن و پیروزی بر طاغوت نفس اماره؟ که فطرت را زیر پای سهمگین خود منکوب کرده است.
اللهم انی اسئلـک خیر ماسئلـک به عباد ک الصالحون و اعوذبـک مما استعاذ منه عبادک المخلصون.
