خون، برای روز مبادا

سمپوزیوم یک روزه «سلول های بند ناف، پتانسیل ها و چشم انداز» به همت پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی جمعه 14 اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود.

ذخیره‌سازی خون بند ناف، روشی است که امکان آن در کشور ما هم فراهم شده و با آن می‌توان پیوند مغز استخوان را به سهولت انجام داد. آیا تا به حال فکر می‌کردید خون بند ناف فرزند شما به یک بیمار سرطانی و یا یک بیمار با دیگر بیماریهای خونی امید زندگی دوباره بدهد؟

هر ساله صدها بیمار با بیماری‌های تهدید کننده حیات تشخیص داده می‌شوند که با بازسازی سیستم خونساز بدن با انجام پیوند مغز استخوان درمان می‌شوند. در این روش درمان سلولهای خونساز باید از یک دهنده مناسب به بیمار تزریق شود.

سلول‌های خونساز درمان‌کننده این بیماری‌ها می‌توانند از مغز استخوان یا خون محیطی یا خون بند ناف گرفته شوند، ولی گرفتن سلول از مغز استخوان یک روش تهاجمی برای دهنده است که باید طی بی‌هوشی عمومی انجام شود.

از طرفی نزدیک به 75 درصد بیماران، دهنده مناسب را نمی‌توانند بیابند. اینجاست که خون بند ناف فرزند شما به عنوان یک منبع غنی از سلولهای خونی می‌تواند امیدبخش درمان این بیماران باشد.

در پیوندهای مغز استخوان هر چه شباهت بافتی بین سلولهای خونساز فرد دهنده با بیمار بیشتر باشد احتمال پس زدن پیوند کمتر می‌شود. در نتیجه برای پیدا کردن یک دهنده مناسب و مطابق برای بیمار باید ابتدا در بین افراد خانواده بیمار و سپس افراد هم نژاد و هم قومیت باید جستجو کرد.

برای مثال پیدا کردن سلول‌های خونساز مناسب و مطابق برای یک بیمار ایرانی در میان نژادهای آسیایی نسبت به پیدا کردن یک دهنده مناسب در بین نژادهای اروپایی راحت تر و بیشتر به نفع بیمار است.

با وجود 25درصد احتمال پیدا کردن دهنده مناسب در میان افراد خانواده، نیاز به وجود طیف وسیعی از دهنده‌ها هست تا بتوان از بین آنها دهنده مناسب را برای یک بیمار پیدا کرد. همین امر منجر به تاسیس بانکهای خون بند ناف گردید که مادران با ردار با مراجعه به این مکانها تقاضای نگهداری خون بندناف فرزند خود را می‌کنند.

 مزایای اهدای خون بند ناف

• اهدای خون بند ناف از لحاظ طبی بی‌خطر است. خون بند ناف بعد از اینکه نوزاد متولد شد از خون بند ناف جمع آوری می‌شود.
• اهدا هیچ تغییری در پروسه تولد ایجاد نمی‌کند.
• بند ناف و جفت معمولاً بعد از تولد نوزاد دور انداخته می‌شوند.
• اهدا خون بند ناف کاملاً داوطلبانه است و اطلاعات آن به طور کاملاً محرمانه نگهداری می‌شود.

چگونه خون بند ناف فرزند خود را اهدا کنیم؟

خون بند ناف و جفت منحصر به فرد است زیرا تعداد زیادی از سلولهای خونساز را در خود دارد. سلول‌های خون‌ساز بند ناف به کمک روشهای تحقیقاتی به عنوان سلول‌های جدید برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های تهدید کننده حیات استفاده می‌شوند.

هر زنی که حداقل 18 سال و در بعضی مناطق حداقل 16 سال را داشته باشد و دارای سلامت کامل و شرایط بهداشتی خوب باشد و در مکانی زندگی کند که بانک خون بند ناف در دسترس است قادر خواهد بود که خون بند ناف فرزندش را اهدا کند. شما معمولا این مراحل را قبل از تولد نوزادتان انجام می‌دهید.

بعد از تولد نوزاد خون بند ناف جمع آوری می‌شود و خون بند ناف اهدا شده فریز شده و در بانک خون بند ناف برای استفاده آینده جمع آوری می‌شود . پزشکان سرتاسر دنیا با جستجو در سایت اینترنتی بانک خون بند ناف، واحدهای خون بند ناف مطابق با بیمارشان را می‌یابند و این نمونه به بیمار پیوند زده می‌شود.

 اهدای خون بند ناف از اهدا شخصی خون بند ناف متفاوت است.

- وقتی شما خون بند ناف فرزند خودتان را اهدا می‌کنید برای هر بیماری خون بند ناف فرزند شما در دسترس می‌باشد.

- اگر این خون شرایط لازم برای پیوند را نداشته باشد ممکن است توسط محققان در زمینه‌های تحقیقات و برای استفاده‌های جدید و موثرتر پزشکی استفاده شود.

 اهدای خون بند ناف کاملا داوطلبانه است و بانکهای خون بند ناف عمومی‌هزینه مراحل آماده سازی و نگهداری خون بند ناف فرزند شما را می‌پردازند.

همچنین بانکهای خون بند ناف خصوصی وجود دارند که خون بند ناف فرزند شما را برای استفاده خصوصی و شخصی خانواده شما نگهداری می‌کنند . اگر شما انتخاب کنید که خون بند ناف فرزندتان برای استفاده افراد خانواده‌تان باشد بانکهای خون بند ناف خصوصی ممکن است هزینه‌ای را بابت این خدمات از شما مطالبه کنند. پس قبل از اینکه تصمیم به نگهداری خون بند ناف فرزند خود داشته باشید در مورد چگونگی نگهداری آن کمی بیشتر فکر کنید.

 مراحل اهدای خون بند ناف

 وقتی یک مادر تصمیم گرفت که خون بند ناف فرزندش را اهدا کند باید:

1- یک بانک خون بند ناف در کشور خود بیابد.

2- بانک خون بند ناف از مادر می‌خواهد تا فرم رضایتنامه و پرسشنامه سابقه پزشکی خانوادگی را پر کند و یک نمونه کوچک خون از مادر گرفته می‌شود و سپس خون بند ناف بعد از تولد نوزاد جمع‌آوری می‌شود.

3- پزشکان در سایت اینترنتی بانک خون بند ناف واحدهای خون بند ناف را برای یافتن دهنده مناسب جستجو می‌کنند در صورتیکه واحد خون بند ناف مناسب انتخاب شد این واحد به بیمار پیوند می‌شود.

جمع‌آوری خون بند ناف

جمع آوری خون بند ناف مادر یا جنین را با هیچ خطری روبرو نمی‌کند. خون بند ناف بعد از تولد جمع می‌شود این خونی است که در حالت عادی دور ریخته می‌شود خون بند ناف فقط با امضاء رضایتنامه توسط مادر جمع‌آوری می‌شود در صورتیکه هر نوع عارضه ای در خلال زایمان رخ دهد پروسه جمع آوری انجام نمی‌شود.

بعد از تولد نوزاد، ارتباط بین نوزاد و جفت بریده می‌شود و سپس یک پرستار ماهر خون را از بند ناف و جفت می‌کشد. روشهای جمع‌آوری در بیمارستانهای مختلف متفاوت است. خون معمولا با استفاده از یک سوزن به داخل کیف خون کشیده می‌شود. مرحله جمع آوری معمولا 10 دقیقه یا کمتر طول می‌کشد.

مقدار خون جمع آوری شده به طور متوسط تقریبا 3 تا 5 اونس مایع از خون بند ناف می‌باشد اگر میزان خون جمع آوری شده خیلی کم باشد سلولهای خونساز به اندازه کافی برای پیوند وجود ندارند و این واحد خون بند ناف ذخیره نخواهد شد. واحدهای خون بند ناف که معیارهای لازم برای پیوند را ندارند ممکن است به وسیله محققان برای تحقیقات و استفاده‌های پزشکی موثر و جدید برای سلولهای خون بند ناف استفاده شود.

ذخیره واحد خون بند ناف

خون بند ناف جمع‌آوری شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود، جایی‌که آزمایش می‌شود و مراحل دیگر آن انجام می‌شود.

 1 - خون اهدا شده باید برای بررسی از نظر علائم عفونت یا دیگر مشکلات ممکن آزمایش شود.

2 - خون برای تعیین آنتی ژنهای روی بافتها آزمایش می‌شود و در سایت اینترنتی در قسمت ثبت نام دهنده‌ها با کد مخصوص دهنده ثبت می‌شود.

3 - اغلب گلبولهای قرمز خون و پلاسما که برای پیوند مورد نیاز نیستند جدا می‌شوند تا حجم ذخیره کمتری را در بر بگیرد.

اگر واحدهای خون بند ناف استانداردهای لازم را داشته باشد در یک کیف پلاستیکی در یک فریزر نیتروژنی مایع نگهداری می‌شود. این خون برای مدت طولانی می‌تواند نگهداری شود. مطالعات استفاده بهینه تا 10 سال پس از ذخیره این واحدهای خون بند ناف را نشان داده‌اند و مطالعات هنوز برای تعیین این مدت زمان ادامه دارد.

بانک خون بند ناف همیشه قبل از ذخیره خون بند ناف رضایتنامه کتبی از مادر می‌گیرد. از مادر خواسته می‌شود تا نمونه خونی را به بانک خون بدهد تا آزمایش‌های بیماری‌های عفونی بر روی آن انجام شود و همچنین فرم تاریخچه پزشکی را پر کند.

تمام اطلاعات مادر و جنین به طور محرمانه در بانک خون بند ناف نگهداری می‌شوند. در صورتیکه تستهایی که در نمونه خون مادر انجام می‌شود که نتایج آن برای سلامتی مادر و فرزندش مهم است به مادر اطلاع داده می‌شود.

توصیه‌ها

دستور‌العمل‌هایی برای حمایت از سلامتی گیرندگان این سلولهای خون بند ناف برای اهدا کنندگان در نظر گرفته شده است:

1- سن: دهنده معمولا باید 18 سال و بالاتر را داشته باشد. بعضی از بانکهای خون بند ناف اهدا از زنان 16 سال به بالا را هم می‌پذیرند.

2- کانسر: به جز زنانی که مبتلا به سرطان پوستی موضعی و سرطان گردن رحم در جا می‌باشند بقیه خانم‌های مبتلا به انواع سرطانها شرایط اهدای خون بند ناف فرزندشان را ندارند.

3- دیابت: خانم مبتلا به دیابت نمی‌تواند دهنده باشد ولی دیابت حاملگی ممانعتی از اهدا خون بند ناف نیست.

4- هپاتیت: بیمار مبتلا به هپاتیت Bو C نمی تواند دهنده باشد و سابقه انواع هپاتیتها توسط بانک خون بند ناف ارزیابی می‌شود.

5- مالاریا: در صورتی که بیش از 3 سال فاصله از ابتلا به مالاریا تا اهدای خون باشد اهدای خون قابل قبول است و اگر دهنده یک دوره کامل از داروهای ضد مالاریا را بیش از 6 ماه قبل تمام کرده است می‌تواند دهنده باشد.

6- پیوند ارگان یا بافت: گیرندگان قلب،ریه، کلیه و مغز استخوان یا دیگر ارگانها یا بافتها نمی‌توانند دهنده باشند.

7- ایدز: اگر خانمی ایدز دارد و یا در معرض خطر برای ابتلا به ایدز می‌باشد نمی‌تواند دهنده خون بند ناف باشد.

8- بیماری‌های منتقله از راه جنسی: هر تاریخچه از سابقه بیماری‌های جنسی باید توسط بانک خون بند ناف ارزیابی شود.

9 - تاتو یا خراش‌های پوستی و بدنی: در صورتیکه تاتو مادر در 12 ماه اخیر انجام شده باشد نمی‌تواند دهنده باشد. سوراخ کردن گوش و خراش‌های پوستی و بدن باید توسط بانک خون بند ناف ارزیابی شوند.

کلیه اطلاعات مربوط به مادر و نوزاد به صورت محرمانه در بانک خون بند ناف نگهداری می‌شود.