در هفته گذشته نیز زلزله‌ای در شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی و برخی استان های دیگر به وقوع پیوسته است. پیش‌لرزه، زمین‌لرزه‌ای است که پیش از لرزه شدیدتر اصلی روی می‌دهد و از نظر زمانی و مکانی به لرزه اصلی مرتبط است.
تشخیص اینکه یک زمین‌لرزه، پیش‌لرزه است یا لرزه اصلی یا پس‌لرزه، تنها پس از رخ دادنش امکان‌پذیر است.با توجه به اینکه زلزله در استان خراسان در پی یک پیش لرزه خفیف به وقوع پیوسته بود و در استان‌های دیگر نیز زمین لرزه‌های خفیف زیادی در طول سال رخ می‌دهد در گفت و گوی ما با دکتر محمد تارتار، رئیس پژوهشکده زلزله‌شناسی و دانشیار و عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تفاوت‌های میان زمین لرزه و پیش‌لرزه بررسی شده است.
دکتر تارتار در مورد چگونگی به‌وجودآمدن پیش لرزه‌ها و خردزمین لرزه‌ها و تفاوت‌های این دو گفت: زمین‌لرزه‌های کوچک یا خرد زمین‌لرزه‌ها که به‌طور مرتب در مناطق فعال و لرزه‌خیز روی می‌دهند، درواقع واکنش شکستگی‌های از قبل موجود در سنگ‌ها و رسوبات که همان گسل‌های لرزه‌زا هستند به نیروها یا به‌عبارتی تنش‌های تکتونیکی وارد بر منطقه بوده و مادامی که با تغییرآهنگ شدید همراه نباشند، پدیده‌ای طبیعی محسوب می‌شوند.
وقوع زمین‌لرزه‌های کوچک تا متوسط فراوان در شرق تهران روی بخش میانی گسل مشا که زیر شهرهایی چون بومهن، رودهن و دماوند قرار می‌گیرد از این نوع لرزه خیزی محسوب می‌شود. در مقابل پیش لرزه‌ها به‌طورمستقیم با فرایند گسیختگی در مجاورت زمین لرزه اصلی مرتبط بوده و در اثر آزاد شدن مقادیر جزئی استرس در بخش‌های مستحکم واقع روی سطح گسیختگی (گسل) حاصل می‌شوند. اعتقاد بر این است که آزاد شدن استرس‌های ناشی از وقوع پیش‌لرزه‌ها، منجر به تغییر تنش استاتیک روی سطح گسل شده و موجب وقوع زمین لرزه اصلی می‌شود.
رئیس پژوهشکده زلزله‌شناسی در ادامه، در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان پیش لرزه‌ها را از خردزمین لرزه‌ها که در مناطق فعال تکتونیکی روی می‌دهند تفکیک کرد، افزود: تشخیص پیش لرزه از خرد لرزه خیزی، امری دشوار و در بعضی موارد غیرممکن است که نه‌تنها مردم بلکه حتی متخصصان زلزله‌شناسی نیز به راحتی قادر به تفکیک این دو از یکدیگر نیستند. درصورت وجود داده‌های کافی از پیش‌لرزه‌ها و لرزه‌خیزی زمینه که توسط شبکه‌های لرزه نگاری محلی و با دقت بالا ثبت شده باشند، در سایه انجام پردازش‌های پیشرفته آماری و تحلیل‌های طیفی، امکان تفکیک خرد زمین لرزه‌های تکتونیکی از پیش لرزه‌ها وجود دارد، اگرچه درصد موفقیت کماکان بسیار کم است.
این کارشناس زلزله در ادامه توضیحاتی درباره امکان وقوع زلزله پس از یک پیش لرزه ارائه داد و افزود: اگرچه پیش لرزه‌ها به‌عنوان یکی از نشانگرهای وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ معرفی شده‌اند، اما دشواری تفکیک پیش لرزه‌ها از لرزه‌خیزی زمینه یا همان خرد زمین‌لرزه‌ها، عملاً استفاده از پیش‌لرزه‌ها را جهت پیش‌بینی زمین‌لرزه‌های بزرگ غیرکارآمد ساخته است. بنابراین وقوع هر زمین لرزه کوچک یا متوسط نمی‌تواند به‌عنوان پیش لرزه تلقی و موجب نگرانی شود. دکتر تارتار با بیان اینکه که وقوع یک زمین‌لرزه، احتمال وقوع زمین‌لرزه‌های بعدی را افزایش می‌دهد، افزود:
شرط احتیاط حکم می‌کند که پس از وقوع یک زمین لرزه، درصورت امکان ساعاتی را در خارج از محیط مسکونی سپری کنیم. بدیهی است با تعیین محل وقوع زمین لرزه و انجام یکسری مطالعات تخصصی توسط مراکزی چون مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک‌دانشگاه تهران و شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، درصورت مشاهده تغییر قابل توجه در آهنگ لرزه خیزی منطقه در برگیرنده زمین لرزه روی داده و افزایش احتمال وقوع زمین لرزه‌ای دیگر، اطلاع‌رسانی لازم صورت خواهد گرفت.
