بیش از 20هکتار از اراضی جنگل‌های شرقی لویزان قرار است تا چندی دیگر در آوای پرندگان غرق شود و روحی تازه به پایتخت و شهروندانش بدمد. باغ پرندگان تحسین بسیاری از کارشناسان طراحی شهری و زیست‌محیطی را برانگیخته است؛ اتفاقی که به تعبیر آنها، می‌تواند به توسعه اقلیم فراموش شده این شهر دراندشت بینجامد.
سرمایه شهرها فضاهای جذاب است نه پول
ایجاد فضاهای طبیعی در شهرها به‌گونه‌ای که شهروندان را با طبیعت آشتی بدهد سرمایه امروز شهرهاست. بدین معنا که مکان‌های جذاب مبتنی بر عناصر طبیعی از سرمایه‌های ماندگار در شهرهای بزرگ محسوب می‌شوند که شهروندان نیز از آنها استقبال می‌کنند. نیاز شهروندان به ایجاد فضاهای طبیعی در شهرها و نیاز به طبیعت به‌ویژه در روزهای تعطیل که شهروندان از شهر فرار می‌کنند به‌شدت احساس می‌شود. شهروندان در روزهای تعطیل از شهر بزرگی چون تهران فرار می‌کنند چون فضاهای طبیعی در شهر وجود ندارد و آلودگی نفس همه را بریده است. به همین دلیل است که گفته می‌شود سرمایه امروز شهرها به میزان پول در گردش آنها نیست بلکه به جاذبه‌هایی است که مدیریت شهری در فضاهای طبیعی شهر ایجاد می‌کند. نمونه بارز چنین جاذبه‌هایی شهر اصفهان است که جذابیت‌های آن نه تنها برای خارجی‌هایی که به ایران سفر می‌کنند زیاد است بلکه هموطنان ایرانی نیز برای بازدید از جاذبه‌های این شهر آن را به‌عنوان مقصد سفر برمی‌گزینند.هر اندازه عناصر جذاب در یک شهر بیشتر باشد جمعیت زیادی نیز ماندگاری در آن شهر را انتخاب می‌کنند. امروزه حتی معماری نیز در ردیف ایجاد فضاهای جذاب شهری قرار می‌گیرد. نمونه کامل این موضوع را در شهر بیلبائو اسپانیا می‌توان دید که با وجود فاصله 400کیلومتری از مادرید و بارسلون باز هم گردشگران تنها برای دیدن ساختمان موزه‌ای این شهر حاضر به پیمودن مسافتی دور برای رسیدن به این شهر تاریخی هستند. بنابراین تنها عناصر جذاب یک شهر هستند که می‌توانند آن شهر را به یک مقصد تبدیل کنند و شهروندان نیز از درآمدهای ناشی از آن بهره‌مند شوند.ایجاد فضاهای طبیعی در شهرها شبیه باغ پرندگان لویزان تأثیر زیادی در تلطیف فضاهای شهری دارد. تهران دارای هشت روددره است. حفظ این روددره‌ها همچنین موجب تولید ثروت می‌شود و با ایجاد فضاهای تجاری در کنار این روددره‌ها می‌توان از این امکانات ایجاد درآمد کرد.بنابراین اگر شهرداری و مجموعه مدیریت شهری فضاهایی ایجاد کنند که امکان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و حتی مدیریت شهری و جذب سرمایه در آنها وجود داشته باشد، مانند آنچه در باغ پرندگان لویزان وجود دارد، عوارض زندگی در کلانشهر شلوغی همچون تهران برای شهروندان کاهش می‌یابد و حتی برای مدیریت شهری نیز دارای مزیت است.
پیروز حناچی، شهرساز و طراح شهری
کلکسیون جاذبه‌های طبیعی
باغ پرندگان تهران در لویزان گل‌سرسبد باغ‌های جهان خواهد شد. به شهادت بازدیدهای متعددی که از باغ‌های پرندگان جهان داشته‌ام اعلام می‌کنم که اگر باغ پرندگان تهران با استانداردهای پیش‌بینی‌شده به انجام برسد، کلکسیونی از نعمت‌ها و جاذبه‌های طبیعی ایران به روی مردم جهان گشوده می‌شود.
سال گذشته بود که از وجود 125گونه پرنده در تهران گزارش دادم و امروز می‌گویم که این تعداد به 126گونه افزایش یافته است. همین دو سال پیش بود که بنای باغ پرندگان با ۱۴۵گونه پرنده گذاشته شد و دو روز بعد نیز یک گونه دیگر به تعداد گونه‌های این باغ افزوده شد تا جایی که اکنون ۱۴۶ گونه پرنده در باغ پرندگان تهران وجود دارد. البته باید توجه داشت که این تعداد پرنده در تهران در مقایسه با شهر زوریخ سوئیس ناچیز است.
شهر زوریخ با وجود دارا بودن مساحتی به میزان یک‌دهم وسعت شهر تهران به‌دلیل برخورداری از فضای سبز، محیط مناسبی برای زندگی پرندگان فراهم کرده است.
باغ پرندگان شهر تهران براساس استانداردهای تعیین شده تبدیل به جاذبه‌ای زیبا برای گردشگران شهر تهران خواهد شد.
باید توجه داشت که ایران به هیچ وجه عاری از جمعیت پرنده نیست. شهروندان کشور در گذشته براساس سنت رایج، سفره‌های خود را برای پرندگان خالی می‌کردند که متأسفانه این سنت امروز از میان رفته است. با همین نگاه زمانی که شهروندان درهای قلب خود را به روی پرندگان باز کنند، پرنده‌ها نیز احساس امنیت و آرامش می‌کنند.این در حالی است که از سال‌ها پیش با توجه به عدم‌احساس امنیت پرندگان در تهران یک نسل انسانی طول می‌کشد تا دوباره این شهر بتواند احساس آرامش را در پرندگان ایجاد کند. ایجاد باغ پرندگان نیز ازنگاه تعلیمی و آموزشی فضای مناسبی برای تعلیم کودکان در خوش‌رفتاری با پرندگان است.
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست
باغ پرندگان؛ فرصت آشتی شهروندان با طبیعت
کاربری‌های باغ جدید پرندگان در داخل شهرهای بزرگ اصولا باید به‌گونه‌ای باشد که شهروندان را با طبیعت آشنا کند و آنها را با طبیعت آشتی بدهد.
در حال حاضر در بیشتر نقاط جهان طراحی مجموعه باغ‌های شهری به‌گونه‌ای است که گرایش به طبیعت در آنها بسیار وجود دارد؛ چون دیگر نگاه به باغ‌های شهری به‌معنای ایجاد فضایی برای نشستن و تفریح و گذران اوقات فراغت نیست بلکه در طراحی باغ‌های شهری به موضوع جدی دیگری نیز علاوه بر جنبه فراغت و تفریح پرداخته شده و آن موضوع آموزش است.
باغ‌های شهری باید علاوه بر کاربری‌های تفریحی، کاربری ویژه‌آموزشی خود را نیز داشته باشند و باغ پرندگان اساسا این فرصت را ایجاد می‌کند. این مجموعه بهترین فرصت را در شرق تهران ایجاد می‌کند. زندگی شهری امروزه نیازمند ایجاد فضاهایی است که علاوه بر ایجاد نشاط، جنبه آموزش و نزدیکی شهروند به طبیعت را داشته باشد.
در این نگاه ایجاد و طراحی باغ پرندگان بهترین فرصت را برای شهروندان ایجاد می‌کند تا با استفاده از چنین فضایی بیش از گذشته با طبیعت و به‌ویژه پرندگان آشنا شوند. این باغ همچنین موجب آشنایی شهروندان با نحوه تغذیه پرندگان و شیوه زندگی آنهاست. باغ پرندگان همچنین جذابیت زیادی برای شهروندان و حتی جنبه نمایشگاهی نیز می‌تواند داشته باشد.
باغ پرندگان دو کارکرد عمده دارد. این نوع باغ‌ها یا جنبه ذخیره‌ای گونه‌های پرندگان را دارند ویا شکل نمایشگاهی به‌خود می‌گیرند که البته بهترین شکل ایجاد باغ پرندگان درنظر گرفتن کارکرد دوگانه برای آن است؛ یعنی همان اندازه که باغ پرندگان دارای کارکرد ایجاد زیبایی است به همان اندازه نیز کارکرد تحقیقاتی داشته باشد.
در این نگاه جنگل های لویزان به‌عنوان مجموعه‌ای که باغ پرندگان در آن در حال ایجاد است به‌عنوان فضای ذخیره‌گاهی نیز باید مورد توجه باشد. تهران نیازمند داشتن چنین مجموعه‌های طبیعی‌ای است. از آنجا که تهران شهری از‌هم‌گسیخته بود و هـمـچـنان نـیز این ازهم‌گسیختگی را در خود دارد و ازسوی دیگر این شهر آن اندازه شکل شهری خود را توسعه داده و چنان عوامل مصنوعی خود را پراکنده است که شکل طبیعی خود را از دست داده، به‌گونه‌ای که ساکنان تهران نیز به‌شدت دچار شهرنشینی شده‌اند بنابراین ایجاد باغ پرندگان در گام نخست به‌معنای آشتی‌دادن شهروندان با طبیعت است.
جنگل‌های لویزان ازجمله مجموعه‌هایی است که قابلیت زیادی در ایجاد باغ پرندگان داشت و ایجاد این باغ برای این مجموعه نیز بهترین کاربری ممکن برای این بخش از تهران است.
ایجاد باغ پرندگان تهران نباید به‌عنوان آخرین اقدام مطرح باشد بلکه در آینده باید شاهد تغییر کاربری بسیاری از اراضی دیگر به‌عنوان مجموعه‌های طبیعی با هدف نزدیک‌کردن شهروندان به طبیعت باشیم.
نکته دیگر این است که در مجموعه باغ پرندگان باید در اندیشه ایجاد ارتباطات بین‌المللی با سایت‌ها و مجموعه‌های دیگر بود که بدین‌ترتیب امکان تبادل گونه‌های دیگرکشورها با باغ پرندگان تهران فراهم شود تا هم بتوان از آن به‌عنوان امکانی برای تبادل گونه‌ها و ایجاد ذخیره‌گاه استفاده کرد و هم آنکه ترتیبی داد تا با ایجاد چنین ظرفیتی موضوع تنوع این پارک را افزایش داد که شهروندان بدانند با هر بار مراجعه به این مجموعه قادر به مشاهده گونه‌های جدید و متنوع‌تر بیشتر هستند.
نکته مهم دیگر درخصوص این مجموعه این است که باغ پرندگان نباید به‌گونه‌ای طراحی شود که تبدیل به باغ‌وحش شود و شهروندان با مشاهده قفس‌ها احساس کنند به دیدن باغ‌وحش رفته‌اند بلکه باید طراحی آن به‌گونه کاملا طبیعی باشد و پرندگان در فضایی باز به‌سر ببرند که امید است در طراحی مجموعه باغ پرندگان تهران این موارد مورد توجه قرار گرفته باشد.
مهرداد مال‌عزیزی، مدیرعامل شرکت چغازنبیل و طراح
