همایون هاشمی در شهریور سال90 سکان سازمان بهزیستی کشور را در دست گرفت. او معتقد است که سازمان بهزیستی در واقع اورژانس اجتماعی کشور است و از این‌رو فعالیت‌های این سازمان نقش مؤثری در پیشگیری و کنترل آسیب‌های اجتماعی کشور دارد. گفت‌وگوی همشهری با هاشمی را بخوانید.
- بهزیستی یک سازمان خدماتی دولتی است، درواقع سازمانی است که خدمات حمایتی دولتی به مردم ارائه می‌کند؛ جایگاه این سازمان به‌نظر شما کجاست؟
به‌نظر من اگر بخواهیم یک تعریف کامل از بهزیستی داشته باشیم باید بگوییم بهزیستی اورژانس اجتماعی کشور است. عمده خدمات اجتماعی که در کشور ارائه می‌شود یا حداقل در بحث پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مداخلات اجتماعی یکی از ارکان اساسی سازمان بهزیستی است. در حوزه توانبخشی نیز تنها ارائه‌کننده خدمات ما هستیم. این عرصه، رسمی است و کارکردهای خاص خودش را دارد. در بخش توانبخشی نیز خدماتی که ما ارائه می‌دهیم صفر تا 100 است؛ بیماردار هستیم، ارتقا دهنده کیفیت زندگی معلولان هستیم، خدمات توانبخشی درمانی، نگهداری، توانمند‌سازی و بحث‌های معیشتی و همه و همه را سازمان بهزیستی انجام می‌دهد. در حوزه پیشگیری هم بنا بر قانون،کار وسیع‌تر، ارزشمند‌تر و سخت‌تری بر عهده داریم.
می‌دانید که پیشگیری را ما در سازمان بهزیستی راه‌انداختیم و برندش به نام این گروه صادر شده است. شخصا به پیشگیری اعتقاد دارم و قانون هم این اجازه را به ما داده است. در بخش پیشگیری خبرهای زیادی در آینده نزدیک خواهید شنید. در موضوع پیشگیری سازمان بهزیستی دو رسالت عمده دارد؛یکی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به نوعی که نرخ رشد آسیب‌های اجتماعی را بتوانیم پایین بیاوریم، یکی هم پیشگیری از بروز معلولیت‌ها به نوعی که بروز معلولیت‌ها در افق 1404حداقل به نصف برسد. کار سختی است اما با امید به خداوند این کار انجام شدنی است. الان نرخ بروز معلولیت در کشور حدود 2/4 است و سعی داریم این عدد را به 1/2 برسانیم. برای انجام این کار برنامه دقیقی طراحی کرده‌ایم و کارگروه ویژه‌ای تشکیل داده‌ایم. در بخش اجتماعی، اورژانس کشور هستیم، در بخش توانبخشی تنها ارائه‌دهنده خدمات هستیم. در حوزه پیشگیری آگاه‌سازی عمومی را با دو محور گفته‌شده انجام می‌دهیم.به‌نظر می‌رسد که در بحث آسیب‌ها اگر خوب برنامه‌ریزی کنیم بروز آسیب‌ها کاهش زیادی خواهد داشت. در حال حاضر اورژانس اجتماعی در 240نقطه کشور حضور دارد که تا پایان سال به 400نقطه خواهد رسید. خط تلفن 148 خط مشاوره است. مشاوره‌های سازمان تشکیل شده از مشاوره حضوری، اینترنتی و تلفنی و رویکردمان در بخش مشاوره اسلامی است. ما در متون و مباحث دینی خودمان غنای زیادی در بحث مشاوره داریم. اصلا دین ما در حوزه انسانی دین مشاوره‌محوری است. نگاه به خرد‌جمعی خیلی قوی است.
- همچنان بیشتر اتکای سازمان بهزیستی به بودجه دولت است؟
در حال حاضر قسمت زیادی از اتکای ما به منابع دولتی است. رویکردمان این است که به‌مرور از اتکا به این بخش کاسته شود وبرنامه‌های توسعه را براساس مشارکت مالی و معنوی مردم به پیش ببریم و از حضور مردم و گروه‌های خیر و سمن‌ها در فعالیت‌های سازمان بیشتر استفاده کنیم که به این ترتیب حضور مردم هم پررنگ‌تر می‌شود و به نوعی سهم زیادی در این کار خواهند داشت اما به هر حال انجام این کار به زمان نیاز دارد ولی ما امیدواریم که نشانه‌های اجرای این کار را به زودی در فعالیت‌های سازمان ببینیم.
- اداره کل‌فرهنگی در زمان ریاست شما در سازمان بهزیستی افتتاح شد، مسئولیت این اداره چیست؟
به‌نظر می‌رسد 154 نوع فعالیت سازمان بهزیستی می‌تواند فرهنگی تلقی شود. در این راستا اداره کل فرهنگی دایر شد و بسته‌ای به اسم طرح آفتاب که خلاصه شده آموزش فرهنگی و توانمند‌سازی اجتماعی بهزیستی است که 25عنوان فعالیت در قالب این طرح انجام می‌شود که این فعالیت‌ها تخصصی فرهنگی هستند و یکی از مهم‌ترین کارها حضور مسئولین سازمان بهزیستی در میان مددجویان است. این فعالیت به نام طرحی برای بهتر زیستن نامگذاری شده است که این گردهمایی‌‌ها با حضور خانواه معلولان است و تلاش می‌کنیم که در همان ملاقات که یک روز طول می‌کشد مشکلات عمده خانواده‌ها را برطرف کنیم. سال گذشته پنج هزارنفر را با هزینه سازمان به کربلا فرستادیم. امسال در فاز نخست 11هزار و 800نفر و بعد از‌ماه مبارک هم 20هزار نفر را عازم مشهدالرضا خواهیم کرد. برگزاری این سفرهای زیارتی تأثیر خوبی بر روحیه افراد دارد و نتایج آن کاملا ملموس است. در همین راستا 18عنوان جشنواره ملی در حوزه‌های مختلف مانند قرآن، رسانه، هنر و... داریم.
نگاه ویژه رئیس‌جمهور به نیازمندان باعث شده که تمام هدایای شخصی‌شان را به سازمان هدیه کنند که محل درآمد خوبی برای ما بود. فاز دوم فروش این هدایا در‌ماه رمضان خواهد بود. امسال با حمایت‌های انجام‌شده از سوی رئیس‌جمهور و دکتر شیخ‌الاسلام، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی، بودجه سازمان نسبت به 33سال گذشته افزایش31 درصدی داشته است.
- این افزایش 31درصدی به کدام حوزه‌ها تزریق شد؟
یارانه مراکز20درصد رشد کرده است، مستمری مددجویان 20درصد افزایش داشته، قسمت زیادی از این بودجه به حوزه درمان و پیشگیری از اعتیاد تزریق شده به نوعی که امسال در بحث‌های پیشگیری و درمان اعتیاد ما با رشد 400درصد روبه‌رو بوده‌ایم؛ یعنی به جهت اهمیت این موضوع، بودجه این بخش چهار برابر رشد داشته است. در سایر بخش‌ها هم به تناسب نیاز و امکانات افزایش بودجه داشته‌ایم.
- تا 25تیرماه سال آینده ما شاهد چه اتفاق‌های مهمی در سازمان بهزیستی خواهیم بود؟
حدود اواخر سال گذشته شبکه بانک جامع ایرانیان را رونمایی کردیم. امسال پیرو تکمیل این کار تا پایان سال شبکه جامع خدمات اجتماعی ایرانیان را که مجموعه‌ای از خدمات ساماندهی‌شده حوزه مددجویی و نیازمندان است تقدیم مردم خواهیم کرد. این شبکه در سطوح مختلف طراحی شده است. هدف از این کار هم تولید و عرضه مناسب خدمات به افراد است. خدمات سازمان نیاز به این شبکه دارد تا از این طریق هم بهره‌وری را بالا ببریم و هم زمان ارائه خدمت به افراد را به کمترین میزان کاهش دهیم.
- برخی خدمات در میان سازمان‌های مختلف همپوشانی دارند، مثلا در بحث زنان سرپرست خانوار سازمان بهزیستی و کمیته امداد فعال هستند، در ترک اعتیاد سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت کار می‌کنند و... برای رفع این همپوشانی‌ها چکار باید کرد؟
این همپوشانی‌ها در سطح اجرا نگران‌کننده نیستند. به‌عنوان مثال ما یک گروه ایتام را تحت پوشش داریم یک گروه دیگر را هم کمیته امداد خدمات دهی می‌کند که خب هرگروه، خدماتی دریافت می‌کنند، اما در سطح سیاستگذاری، همپوشانی‌ها می‌تواند محل آسیب و نگران‌کننده باشد. به‌نظر می‌رسد که قانون شفاف عمل کرده است. الان در حوزه سالمندان دبیر شورای‌عالی سالمندان سازمان بهزیستی است رئیس‌این شورا هم وزیر رفاه است اما بعضی از نهادها و سازمان‌ها برحسب شرایط یا ذائقه‌شان فعالیت‌هایی در زمینه سالمندان انجام می‌دهند که این فعالیت‌ها حتما باید با هماهنگی شورای‌عالی سالمندان انجام شود. در بحث قانون جامع حمایت از معلولان هم بهزیستی به‌عنوان متولی و رصد‌کننده این قانون است. به این ترتیب بقیه دستگاه‌ها که عامل اجرا هستند باید بیایند هماهنگ بشوند چرا که پراکندگی این فعالیت‌ها شاید مشکلاتی ایجاد کند. نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌هایی که در این زمینه‌ها فعالیت می‌کنند باید همکاری لازم را انجام دهند چون قانون به‌صورت شفاف مشخص کرده است که وظیفه هرنهاد چیست بنابراین باید طبق قوانین کارها را پیش ببریم.
- با درخواست‌های غیرواقعی یا غیرقانونی که از بهزیستی می‌شود چه برخوردی می‌کنید؛ مثلا یکی از مقامات دولتی گفته که بهزیستی باید مراکز ترک اعتیاد غیرمجاز را شناسایی کند یا مثلا گروهی بهزیستی را مسئول گدایان و کودکان کار و خیابانی که در سطح شهر هستند می‌دانند حتی حضور معتادان در شهر نیز گاهی به‌حساب کم‌کاری بهزیستی گذاشته می‌شود. شما همه این مسئولیت‌ها را می‌پذیرید؟
گاهی وقت‌ها درخواست‌هایی از ما می‌شود که در صلاحیت سازمان ما قرار ندارد. ما با این درخواست‌ها معمولا به دو روش برخورد می‌کنیم؛ بخشی از درخواست‌ها از سوی گروهی از مسئولین یا کارشناسان است که قوانین حاکم بر سازمان را به‌درستی نمی‌شناسند؛ برای این گروه باید توضیح داده شود که سازمان محدودیت‌ها و مسئولیت‌های مشخصی دارد که در همان حیطه وظایفش فعالیت خواهد کرد، اما گروهی از مسئولین بخشی از فعالیت‌هایی را که خودشان یا سازمان متبوعشان باید انجام بدهند به بهزیستی ارجاع می‌دهند. قانون اعلام کرده که در زمینه کمپ‌های غیرمجاز سازمان بهزیستی مکلف به شناسایی است، همانطور که یکی از بزرگواران دوهفته قبل اعلام کرد 200کمپ غیرمجاز در تهران وجود دارد. همین که تعداد این کمپ‌ها اعلام می‌شود یعنی عملیات شناسایی انجام شده و سازمان بهزیستی فعالیتش را انجام داده است و فهرست این کمپ‌ها هم نزد دوستان هست که بتوانند نسبت به تعطیلی این کمپ‌ها اقدام کنند. در مورد متکدیان یک مصوبه و ابلاغیه‌ای داریم که به استانداران اختیار داده شده است که متکدیان و کودکان کار و خیابان را ساماندهی کنند. ما در حوزه متکدیان نه اختیاری داریم و نه برنامه‌ای، اصلا ظرفیت انجام این کار را هم نداریم اما در مورد کودکان کار و خیابان یکسری قوانین مرتبط داریم که می‌توانیم مداخله کنیم. تمام استان‌ها، مراکز نگهداری دارند که به این کودکان سرویس‌های مورد نیاز را ارائه می‌دهند اما به هرحال کار خیلی زیادی است که باید بقیه دستگاه‌ها نیز در این زمینه همکاری لازم را با بهزیستی داشته باشند. برای کودکان کار و خیابان برنامه آموزشی داریم که درصورت امکان آنها را به دامان خانواده برمی‌گردانیم و اگر بدسرپرست باشند در مراکز سازمان نگهداری می‌شوند.
- نوع آسیب‌های اجتماعی پی‌درپی در حال تغییر است. در واقع آسیب‌ها نیز به‌روزرسانی می‌شوند. شما فکر می‌کنید که دانش کارکنان بهزیستی هم به همین نسبت به‌روز شده و کارآمد است؟
یکی از برنامه‌های مهمی که سازمان بهزیستی در دست اجرا دارد ارتقای دانش کارکنان است که با برگزاری دوره‌ها تخصصی و بازآموزی این کار انجام می‌شود. هم‌اکنون با برخی دانشگاه‌ها وارد مذاکره شده‌ایم تا برای کارکنان سازمان بهزیستی دوره‌های تخصصی روزآمد برگزار کنند. در این میان می‌توان به دانشگاه تهران اشاره کرد که همکاری خوبی در این زمینه انجام داده است. به‌هر‌حال باتوجه به دگرگونی ایجاد‌شده در نوع زندگی مردم، کارکنان و مددکاران سازمان بهزیستی نیز باید در جریان آخرین نتایج منتشر‌شده در زمینه آسیب‌های اجتماعی قرار بگیرند.
