چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۰۵:۱۸
۰ نفر

سید رضا صائمی: حتی اگر مثل من اهل ورزش و فوتبال و پیگیری اخبار و حوادث آن نباشید بازهم احتمالا برنامه نود و عادل فردوسی‌پور بر ایتان جذاب است و فارغ از هر عیب و ضعفی که این برنامه ممکن است داشته باشد همین شهره شهر بودن، خود موفقیتی بزرگ برای یک برنامه تلویزیونی به حساب می‌آید. از منظر علم ارتباطات جذب مخاطبان گسترده، نخستین و مهم‌ترین گام در ساخت و تولید برنامه‌های تلویزیونی است.

برنامه نود

با این حساب این برنامه پرمخاطب، 10سال نیز ادامه پیدا کرده، بدون اینکه دچار ریزش مخاطب شود. نه‌فقط این برنامه که
هر برنامه رسانه‌ای اگر بتواند تا یک دهه به عمر خود ادامه داده و همچنان مخاطب داشته باشد، شایسته تقدیر و تامل است. در این یادداشت قصد نداریم که برنامه نود را از حیث ورزشی دستمایه نقد و بررسی قرار دهیم بلکه منظور نگاه به رمز و راز ماندگاری نود به‌عنوان یک برنامه تلویزیونی از منظر رسانه‌ای است.

واقعیت این است که برخی به این برنامه انتقاد داشته و عملکرد آن را موجب تخریب و تضعیف فوتبال کشور می‌دانند اما برخی دیگر نیز نود را به‌عنوان یک برنامه شفاف، منتقدانه و جریان‌ساز در عرصه فوتبال کشور دانسته‌اند که به رشد و توسعه آن کمک می‌کند. این نظرات دوگانه و به ظاهر متضاد در یک چیز اشتراک نظر دارند و آن هم تأثیر‌گذار بودن این برنامه است؛ حالا چه مثبت چه منفی؛ ضمن اینکه برنامه‌های اجتماعی- فرهنگی دیگری در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا براساس الگوی موفق نود تولید شوند و این گواه دیگری است بر اینکه برنامه نود به‌عنوان یک الگوی رسانه‌ای و برنامه تلویزیونی نه صرفا برنامه ورزشی موفق و تأثیر‌گذار بوده است؛ هرچند که موفقیت برنامه نود بی‌ارتباط با ماهیت فوتبال و مناسبات اجتماعی و صنفی آن نیست و نباید آن را دست کم گرفت. یعنی اگر چنین برنامه‌ای در رشته‌های ورزشی دیگر هم ساخته می‌شد نمی‌توانست به موقعیت نود دست پیدا کند؛ حتی کشتی که بعد از فوتبال نزد ایرانیان محبوبیت دارد.

لذا گزافه نیست که بگوییم نخستین شرط موفقیت برنامه نود به سوژه آن برمی‌گردد. فوتبال در کشور ما در بین اقشار و سنین مختلفی طرفدار داشته و محدود به یک طیف سنی و اجتماعی خاصی نمی‌شود. مثلا از یک نوجوان 12ساله گرفته تا پیرمرد 80ساله ممکن است تماشاگر فوتبال باشند، یا مدرک تحصیلی و میزان تحصیلات نیز چندان در آن مؤثر نیست و از استاد دانشگاه گرفته تا یک فرد بی‌سواد ممکن است در این طیف بگنجند. مهم‌ترین دلیل هم عادل فردوسی‌پور است که مدرک کارشناسی ارشد مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی شریف داشته و مدرس دانشگاه است. جالب اینکه خط‌کشی جنسیتی درباره فوتبال نیز کمرنگ شده و در میان دختران و زنان به‌ویژه نسل جوان‌تر نیز شاهد علاقه‌مندان به این ورزش هستیم، لذا خود این سوژه ذاتا واجد ظرفیت‌های بالایی در جذب مخاطب و جذابیت برنامه است.

یکی از عوامل مؤثر دیگر در جذابیت برنامه نود که بازهم به ماهیت فوتبال برمی‌گردد سویه رقابتی و هیجان ناشی از آن است. ضمن اینکه این علاقه‌مندان صرفاً یک تماشاگر خنثی و بی‌طرف نیستند و درواقع با مخاطبانی روبه‌رو هستیم که هوادار برخی تیم‌ها یا بازیکنان هستند و به‌اصطلاح روی آنها تعصب دارند. لذا این علقه‌های عاطفی و هیجانی نسبت به سوژه یک برنامه بدون شک موجب داغ‌تر‌شدن آن خواهد شد. این دو ویژگی شاید دلیل محکمی است تا مثلا به مقایسه نود با برنامه هفت بپردازیم که نتوانست و در واقع نمی‌تواند به یک نود سینمایی بدل شود؛ یکی به این دلیل که طیف مخاطبان علاقه‌مند جدی به سینما نسبت به فوتبال فاقد کمیت و تنوعی است که در میان طرفداران فوتبال وجود دارد و دوم اینکه سینما دست‌کم در کشور ما فاقد آن وجوه رقابتی است.

به این عوامل باید مناسبات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر ورزش فوتبال را نیز اضافه کرد که بیشترین پتانسل سوژه‌سازی‌ و حاشیه‌های جذاب برنامه نود از آن ناشی می‌شود. سرمایه‌ها و پول‌هایی که در مناسبات اقتصادی ورزش فوتبال رد و بدل می‌شود و سویه‌های ژورنالیستی این رخدادها به‌قدری گسترده و البته پیچیده است که بازنمایی آن در یک برنامه تلویزیونی به تنهایی می‌تواند موجب جذابیت آن شود. اتفاقا برجسته کردن این حواشی و مسائل پشت پرده برگ برنده برنامه نود نسبت به برنامه‌های ورزشی مشابه است.

در بین عوامل متعددی که بر جذابیت و ماندگاری برنامه نود تأثیر گذاشته، بیش از همه رویکرد انتقادی و عملکرد مجری آن است. بدون شک برنامه نود را بدون عادل فردوسی‌پور نمی‌توان تصور کرد. درست است که خود فوتبال به‌عنوان موضوع این برنامه واجد جذابیت‌های بالایی است، اما تبدیل نود به یک برنامه پرطرفدار بیش از هرچیز به نحوه اجرای فردوسی‌پور برمی‌گردد وگرنه قبل از نود نیز برنامه‌هایی که به فوتبال بپردازند در شبکه‌های مختلف تلویزیونی وجود داشت. فردوسی‌پور به واسطه علاقه شدیدی که به ورزش فوتبال داشته و اطلاعات و دانش نظری خوبی که در این زمینه دارد موفق شده تا رنگ و بوی بیشتری به این برنامه ببخشد و مهارت‌های ژورنالیستی وی نیز در مدیریت و اجرای برنامه به کمک او آمده تا از مجموعه این توانمندی‌ها در جهت پویایی و تحرک بیشتر برنامه استفاده کند.

هیجان تماشای برنامه نود کمتر از دیدن یک مسابقه حساس فوتبال نیست. فردوسی‌پور با تکیه بر تجربیات ژورنالیستی خود، موفق شد همان فضای منتقدانه را به برنامه نود تزریق کند و آن را از یک برنامه صرفا گزارشی - نمایشی دربیاورد. جالب است که بدانید خرید چند روزنامه ورزشی، چند هفته‌نامه و ماهنامه خارجی فوتبال و مجلات معتبر «ورلد ساکر»، «چمپییونز» و «فورفورتر» از جمله عادت همیشگی عادل فردوسی‌پور است، ضمن اینکه تسلط او به زبان انگلیسی و استفاده دائم از منابع اصلی اطلاعات در اینترنت و وقت گذاشتن و مطالعه آنها موجب شده تا او نه‌فقط به‌عنوان یک مجری که در حد یک کارشناس و خبرنگار فوتبال نسبت به کار خود شناخت و تبحر داشته باشد و از مجموع این توانمندی‌ها در جهت جذابیت بیشتر برنامه نود استفاده کند؛ هرچند جسارت و شجاعت او در طرح برخی مسائل و نقد وضعیت فوتبال کشور و البته آشنایی با خط قرمزهای رسانه‌ای در این‌باره به همه این توانمندی‌ها و ویژگی‌های شخصی فردوسی‌پور و برنامه‌‌اش پویایی و نشاط می‌بخشد. با این حال مهم‌ترین ویژگی جذابیت اجرای عادل فردوسی‌پور برخورد صادقانه و بدون رودربایستی اوست که در آشفته‌بازار فوتبال وامدار هیچ گروهی و دسته‌ای نیست.

پیگیر بودن وی در نقد آسیب‌های فوتبال کشور و عدم‌محافظه‌کاری او در این ماجرا کمتر در یک مجری و گزارشگر ورزشی وجود دارد و با اینکه از حیث مهارت کلامی دارای ضعف عمده‌ای در اجراست اما همین رویکرد و البته محبوبیتش موجب شده تا نود ، نود شود!

در بررسی عوامل موفقیت نود باید به برخی عناصر دیگر مثل زنده‌بودن برنامه، تنوع آیتم‌ها و مهمانان، پرداخت کارشناسی به ابعاد مختلف ورزش فوتبال، حتی داوری و امکانات استودیوم‌های ورزشی و تعامل این برنامه با مخاطبانش از طریق پیام کوتاه اشاره کرد. نود یک برنامه ورزشی است که تعریف روشنی برای خود داشته و تعارف مبهمی با کسی ندارد؛ نقادی می‌کند نه نقالی، گزارش می‌د‌هد نه نمایش و بیش از تجلیل بر تحلیل استوار است و همه اینها یعنی به مخاطب خود احترام می‌گذارد. با این حساب تا
90 سال دیگر هم این برنامه می‌تواند سرپا بایستد.

کد خبر 134176

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار سینما

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز