ثبت جهانی جنگل‌های حرا در جنوب ایران به‌ویژه جنگل‌های مانگرو موجود در جزیره قشم اگرچه ایران را در فهرست دارندگان نخستین اثر طبیعی ثبت شده در میان دیگر کشورهای دارنده آثار طبیعی قرار می‌دهد ولی دانستن این موضوع که پوشش گیاهی جنگل‌های حرا تنها محدود به ایران نمی‌شود مدیران گردشگری کشور را در آزمون جذب گردشگر در میان کشورهای دارنده این پوشش گیاهی و دارنده اکوتوریسم مانگرو قرار می‌دهد. آن‌طور که علویان صدر گفته، نتایج بررسی کارشناسان یونسکو در مورد ثبت پرونده جنگل‌های حرا در ایران به‌عنوان یک میراث جهانی تاکنون اعلام نشده است. معاون سازمان میراث فرهنگی ولی با اطمینان گفته است که این اثر طبیعی تیرماه سال آینده در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌شود.
نتیجه ارزیابی‌های جهانی درخصوص پوشش گیاهی مانگرو مانند آنچه در جنگل‌های حرا در قشم وجود دارد در فاصله سال‌های 1980 تا 2005 نشان می‌دهد که وسعت جنگل‌های مانگرو در جهان از 18/5میلیون هکتار به حدود 15/2میلیون هکتار رسیده که بر این اساس، جهان در طول 25سال گذشته حدود 3/3میلیون هکتار از پوشش گیاهی مانگرو را از دست داده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که پوشش گیاهی جنگل‌های مانگرو در جهان مانند آنچه در جزیره قشم و برخی دیگر از جزایر خلیج‌فارس وجود دارد و معاون سازمان میراث فرهنگی نیز از بررسی کارشناسان یونسکو برای ثبت جهانی این اثر طبیعی ایران خبر می‌دهد به‌عنوان یکی از اکوسیستم‌های باارزش و بسیار نادر جهان در حال عقب‌نشینی است.
دکتر پیمان یوسفی‌آذر، متخصص ارشد جنگل‌هاست که با داشتن سابقه سال‌ها تمرکز ویژه بر جنگل‌های حرا در ایران، معتقد است: اکوسیستم مانگرو یکی از باارزش‌ترین اکوسیستم‌های موجود به سبب داشتن ارزش اکولوژیکی و اقتصادی در جهان است.تخمین زده می‌شود که حدود 4میلیارد هکتار جنگل در جهان وجود دارد که از این میزان تنها 15میلیون هکتار به پوشش گیاهی مانگرو از نوع جنگل‌های حرا در قشم اختصاص دارد.
یوسفی‌آذر می‌گوید: جنگل‌های مانگرو تنوع زیستی بسیاری در خود دارند که برای دیگر جانداران و همچنین اقتصاد بومی سواحل دارای این پوشش گیاهی اهمیت زیادی دارند. آن‌طور که دکتر یوسفی می‌گوید، درخت‌های مانگرو در جنگل‌های حرا سازگاری فیزیولوژیک بسیار زیبایی با محیط اطراف خود در مقابله با شوری و خفگی دارند و گزارش‌های مستقل نیز نشان می‌دهد که این جنگل‌ها سپر حفاظتی بسیار مهمی در برابر خطر وقوع سونامی و توفان‌های دریایی هستند. این پوشش گیاهی همچنین جوامع بشری و خانه‌های موجود در اطراف خود را در برابر حوادث به خوبی حفاظت می‌کند. این متخصص جنگل‌های مانگرو در جنوب ایران همچنین معتقد است که جنگل‌های حرا محل امن و مناسبی برای پرورش میگو، زادآوری ماهی‌ها، پرندگان مهاجر، نهنگ‌ها و دلفین‌هاست. به گفته وی، این جنگل‌ها همچنین نقش بسیار مفیدی در بهبود اقتصاد جامعه محلی ایفا می‌کنند.
هشدار به اکوتوریسم نامتوازن
مطالعات جهانی نشان می‌دهد که نخستین عامل تخریب جنگل‌های مانگرو از نوع پوشش گیاهی جنگل‌های حرا در جنوب ایران، تبدیل جنگل‌های حرا به مرکزی برای توسعه و پرورش میگو است، به شکلی که در برخی نقاط جهان به‌منظور توسعه مزارع پرورش میگو پوشش گیاهی این جنگل‌های نادر قطع و محل این پوشش‌ها به مزارع پرورش میگو تبدیل می‌شوند.
موضوع دیگری که به گفته یوسفی‌آذر در تخریب جنگل‌های مانگرو- که البته پوشش گیاهی جنگل‌های حرا در قشم و برخی نقاط جنوبی ایران است- نقش دارد توسعه نامتوازن اکوتوریسم است. وی می‌گوید: در برخی نقاط جهان با هدف توسعه اکوتوریسم بسیاری از درختان مانگرو قطع می‌شوند و به‌دلیل همین توسعه نامتوازن، آسیب‌های زیادی به این پوشش نادر گیاهی وارد می‌شود. ایجاد سد در بالادست دامنه‌ها و ساخت‌وساز و توسعه مسکن و بهره‌برداری‌های بی‌رویه نیز به همراه چراندن دام در این پوشش گیاهی از دیگر موارد آسیب رساننده به جنگل‌های مانگرو در جهان و حتی ایران است.
این متخصص جنگل‌ها که تمرکز ویژه‌ای بر جنگل‌های حرا در قشم و همچنین پوشش گیاهی مانگرو د اشته است، به میزان پوشش گیاهی مانگرو در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: میزان جنگل‌های مانگرو موجود در ایران حدود 22 تا 25 هزار هکتار تخمین زده می‌شود که البته در 3سال گذشته خوشبختانه 5 هزار هکتار نیز به جنگل‌های حرا افزوده شده که البته این موضوع در 40سال گذشته نیز سابقه نداشته است.
به گفته وی، افزودن بر میزان پوشش گیاهی مانگرو در جنگل حرا در قشم از طریق توزیع نهال، برای جامعه محلی ایجاد اشتغال کرده و حتی نقش مهمی در ایجاد اکوتوریسم ملاحظه شده براساس رعایت قوانین و مقررات استاندارد دارد.
میراث طبیعی جهان
جنگل‌های حرا با پوشش گیاهی مانگرو در بیش از 120کشور جهان کشیده شده‌اند. برای دانستن این نکته که جنگل‌هایی از نوع جنگل‌های حرا در قشم در کدام نقطه از جهان وجود دارند، کافی است بدانیم که این پوشش گیاهی بسیار ارزشمند از ژاپن تا آمریکا کشیده شده و مصر، پاکستان، هند، ایران، عمان، کویت، قطر، برزیل و بنگلادش در زمره کشورهای دارنده این‌گونه گیاهی ارزشمند قرار دارند. در میان همه این کشورها 5 کشور دارای بیشترین سطح از جنگل‌های مانگرو هستند.
پوشش گیاهی مانگرو که ایران نیز در زمره دارندگان این اثر طبیعی و خواستار ثبت جهانی آن است در نوار تروپیکال جهان در دو سوی خط استوا قرار دارد. شبکه جهانی اتحاد برای صیانت از طبیعت به‌عنوان یکی از شبکه‌های حافظ طبیعت جهانی توانسته است شماری از کشورهای دارنده پوشش با ارزش مانگرو در جهان را در فهرست ثبت شده خود قرار دهد. این شبکه در بسیاری از نقاط جهان فعال است و آن‌طور که دکتر یوسفی‌آذر می‌گوید، همه دولت‌های عضو به‌طور داوطلبانه، موظف به ثبت مناطقی از جنگل‌های مانگرو در این فهرست جهانی هستند. به گفته این متخصص جنگل‌ها که مطالعات ویژه‌ای بر جنگل‌های مانگرو جنوب ایران دارد، بسیاری از کشورهایی که پوشش گیاهی مانگرو جنگل حرا در جزیره قشم را دارند، جنگل‌های خود را یا در فهرست مناطق حفاظت شده قرار داده‌اند و یا به نوعی در فهرست آثار جهانی خود گنجانده‌اند.
از بنگلادش تا قشم
مطالعات نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین و زیباترین جنگل‌های مانگروی جهان با نام «ساندر باندز» متعلق به کشور بنگلادش به‌عنوان یکی از کشورهای عضو اتحاد جهانی برای صیانت از طبیعت است. جنگل‌های مانگرو بنگلادش یک میلیون هکتار وسعت دارد که ارتفاع برخی درخت‌های موجود در آن گاه به 50 متر و قطر آنها نیز گاه به 2متر می‌رسد.
اکنون سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، متولی ثبت جنگل‌های حرای قشم در فهرست آثار جهانی یونسکو شده است؛ امری که به گفته برخی کارشناسان در حوزه مسئولیت میراث فرهنگی نبوده و به اعتقاد برخی دیگر ثبت جهانی این اثر طبیعی از سوی هر نهادی که صورت بگیرد امری قابل تقدیر است.
به موجب آمارهای موجود، کل جنگل‌های ایران 14میلیون هکتار وسعت دارد که تنها 20هزار هکتار از این میزان را جنگل‌های حرا با پوشش گیاهی مانگرو به‌خود اختصاص داده و مورد حفاظت قرار گرفته است.
این درحالی است که به گفته دکتر یوسفی‌آذر حتی همین میزان از جنگل‌های ارزشمند حرا نیز به‌صورت اصولی و براساس آنچه اصول حفاظت مقرر کرده، مورد مراقبت قرار نمی‌گیرد. او با اشاره به آبگیری سد احداث‌شده جگین، ایجاد راه‌وترابری دریایی برای توقف و بارگیری لنج‌ها در خورآذینی در جنوب کشور که یکی از مراکز وجود جنگل‌های مانگرو است نسبت به تخریب این جنگل‌ها هشدار می‌دهد و می‌گوید: این موارد تا حدودی به پوشش گیاهی منطقه آسیب زده و متأسفانه موضوع آلودگی نفتی عسلویه در خلیج نایبند نیز از مواردی است که به پوشش گیاهی مانگروها آسیب رسانده است. گزارش جهانی فائو نیز این موضوع را مورد تأکید قرار داده است که در بسیاری از نقاط جهان سدسازی‌های انجام شده موجب قطع آب ورودی به جنگل‌هایی از نوع جنگل حرا و خشک شدن این‌گونه از پوشش گیاهی ارزشمند در جهان شده است.
