دوشنبه ۵ بهمن ۱۳۸۸ - ۰۶:۰۲
۰ نفر

نگار پدرام: وقتی 2 روز مانده به پایان یک کنسرت، برای تماشای آن به تالار وحدت می‌روید، انتظار دیدن چنین جمعیتی را ندارید

 به‌ویژه وقتی کنسرت مورد نظر یک اجرای کاملا جدی در فضای موسیقی ارکسترال باشد، دیدن مخاطبانی عادی و علاقه‌مند، کمی عجیب به‌نظر می‌رسد. البته ظاهرا تمام اجراهای گروه فدک این ویژگی را دارد که مخاطبانی از همه گروه‌ها و اقشار مختلف برای دیدن آثار نمایشی یا موسیقایی آنها مراجعه می‌کنند که بخش مهمی از این آشنایی مخاطبان با آثار هنری گروه فدک  ‌نتیجه  عملکرد  خوب خود گروه در زمینه اطلاع‌رسانی و جذب مخاطب است.

به هر حال کنسرت هلال کاروان با حضور شنوندگان ایستاده اجرا شد و بسیار مورد توجه مخاطبان خود قرار گرفت.

سعید ذهنی که 2سال پیش نیز هلال کاروان را با کمی تفاوت نسبت به امسال اجرا کرد برای این اجرا 5 قطعه ساخته بود که با گروه 83 نفره خود آنها را اجرا کرد.

اولین قطعه، قافله نام داشت که با افکت صدای زنگ شتر و تداعی صدای حرکت قافله پخش شد. این قطعه حرکت قافله امام حسین(ع) از مدینه به مکه را توصیف می‌کرد. ذهنی براساس این روایت که امام قبل از حرکت به سوی کربلا ابتدا به مکه و زیارت خانه خدا رفته است، برای این قطعه دعای لبیک را انتخاب کرده بود که گروه کر آن را اجرا می‌کردند. این قطعه از همان ابتدا و بعد از پخش صدای قافله، ‌پرحجم و سنگین شروع می‌شود و در نیمه کمی آرام می‌شود. ذهنی برای این قطعه از همه سازهای موجود درارکستر سمفونیک استفاده کرده اما صدای سازهای کوبه‌ای تیمپانی و ضرب، پررنگ‌تر از صدای سایر سازهاست.

این قطعه با خبر شهادت حضرت مسلم‌بن‌عقیل ادامه پیدا کرده و عزم راسخ امام حسین(ع) را به ادامه راه نشان می‌دهد که ذهنی برای پررنگ‌جلوه دادن این بخش، از سازهای کوبه‌ای به‌خوبی استفاده کرده است.

یکی از ویژگی‌های قطعات این بود که گویی در هر میزان یک گروه از سازهای زهی، بادی و کوبه‌ای، پررنگ‌تر هستند؛ به این معنا که در چند میزان صدای  ویولن(زهی‌ها) بیشتر شنیده می‌شود و در چند میزان بعدی صدای دف(کوبه‌ای‌ها) یا هورن( بادی‌ها).

در ادامه تم اصلی به موسیقی ایرانی و عربی نزدیک می‌شود. در حقیقت یکی از ویژگی‌های کار ذهنی در این اجرا همین است که صدایی متفاوت و نزدیک به موسیقی عربی را با ارکستر سمفونیک تولید می‌کند که این، با سلیقه مخاطب عام سازگارتر است. در ادامه این قطعه محمد سراج مداحی می‌کند که سازهای زهی ارکستر در پس‌زمینه صدای او می‌نوازند. ذهنی برای نشان‌دادن عزم امام و همراهانش، موسیقی پرحجم همراه با گروه کر را انتخاب کرده که در نهایت با صدای قافله به پایان می‌رسد.

قطعه بعدی که رویارویی قافله امام با لشکریان ابن‌زیاد را توصیف می‌کند، حر نام دارد. ابتدا فرید فیض قرآن می‌خواند و بعد از قرائت او موسیقی آغاز می‌شود. این قطعه با صدای نافذ ساز هورن شروع شده و با همراهی سازهای زهی ادامه می‌یابد. در این صحنه نور زرد حاکم است تا صحرای سوزان و کویر را برای مخاطب تداعی کند.

حرکت قافله به سوی کویر با یک ملودی تقریبا ثابت نشان داده می‌شود. این ملودی توسط سازهای زهی یعنی ویولن، آلتو،  ویولنسل و کنترباس چندین بار تکرار شده و به ملودی بعدی می‌رسد و باز هم تکرار می‌شود. این تکرارها نیز حال‌و‌هوایی ایرانی و عربی به قطعه داده به‌ویژه آنکه در پس‌زمینه، صدای دف نیز قوی است.

در ادامه قطعه عطش که در حقیقت مویه‌های عاشورایی است توسط مداحان اجرا می‌شود. در این قطعه، به‌نظر می‌رسد که سازهای زهی به شکل سؤال و جواب مداحان را همراهی می‌کنند. البته در این همراهی قرار نیست عین جملات خوانده‌شده ‌توسط مداحان، به وسیله سازها نیز نواخته شود اما به هر حال حضور سازهای زهی جالب است و آنها را از آرشه‌کشی صرف دور کرده است.

علی مینو‌سپهر نیز با اجرای تحریر آوازی مداحان را همراهی می‌کند و بعد موسیقی با وزن مارش اجرا می‌شود. این قسمت به‌دلیل همراهی گروه کر و همه نوازندگان و خوانندگان، بسیار شلوغ است و با مداحی قسمت قبل تفاوت دارد. این موسیقی پرسروصدا با نورپردازی ویژه، روز عاشورا را تداعی می‌کند و در اوج به پایان می‌رسد.

دوباره صدای قافله و آب را می‌شنویم که مینوسپهر قطعه‌ای را در دستگاه چهارگاه اجرا می‌کند و سپس صدای سوپرانوی گروه کر همراه مینوسپهر لالایی می‌خوانند و به‌تدریج سایر اعضای گروه نیز به آنها ملحق می‌شوند. دوباره موسیقی سرعت می‌گیرد و پر‌حجم اجرا می‌شود.

قطعه علمدار، درگیری حضرت ابوالفضل(ع) و رجزخوانی او را وصف می‌کند. در این قطعه گروه کر با تحکم عباس علمدار را صدا می‌زنند که با آرشه‌کشی‌های پر سرعت ویولن همراه است. حضور مداحان و نوای دف نیز حال‌و‌هوای سنتی این قطعه را حفظ می‌کند. مداحان در این بخش از زبان حضرت عباس رجز می‌خوانند که شاید بتوان گفت تا حدودی به تعزیه‌خوانی شباهت دارد.

قطعه وداع نیز با حضور نور قرمز و با نوای گروه کر و مداحان آغاز و در آن بیشتر بر سازهای کوبه‌ای تأکید می‌شود. این قطعه با نوای «مهلامهلا» شروع کارزار امام در روز عاشورا را نشان می‌دهد که به نوای‌ «یابن‌الزهرا»ی کر و مینو سپهر می‌رسد. در ادامه این قطعه ویولنسل تکنوازی می‌کند و  البته در پس‌زمینه، صدای کنترباس نیز شنیده می‌شود. این قطعه با قرائت آیه «یا ایها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه» همراه با موسیقی و «یا حسین‌»های گروه کر به پایان می‌رسد تا شهادت امام حسین(ع) را به‌خوبی نشان دهد.

در مجموع اوج‌و‌فرودهای هر 5قطعه زیاد است که این می‌تواند برای مخاطب تنوع ایجاد کند. اما یکی از سؤال‌هایی که هنگام اجرای هلال کاروان به ذهن می‌رسد این است که چرا ذهنی برای این اجرا از 3 نوع آواز استفاده کرده است؟ به‌ویژه آنکه به‌نظر می‌رسد اجرای گروه مداحان چندان به کل گروه مرتبط نیست و اساسا با بافت موسیقی ارکسترال به‌خوبی هماهنگی ندارد و در بخش‌هایی به شلوغی بیش از حد قطعات دامن زده است.

ذهنی می‌توانست از تکخوانی مینوسپهر برای حفظ فضای سنتی استفاده کند یا اینکه به جای آن تنها از گروه مداحان کمک بگیرد. در حقیقت بدون آنکه قصد مقایسه بین این دو سبک آوازی باشد، به‌نظر می‌رسد حضور هر کدام از این دو سبک در کنار گروه کر برای انتقال حس لازم به مخاطب کافی به‌نظر می‌رسد. حداقل نحوه استفاده از هر کدام از این دو سبک نیز می‌توانست به‌گونه‌ای دیگر باشد چون در بخش‌هایی از این شکل اجرا هر سه سبک کر، ‌مداحی و تکخوانی به کار گرفته شده که به نوعی ناهماهنگی و شلوغی بی‌مورد ایجاد می‌کند.

در مجموع ایده اجرای کنسرت‌های مذهبی در ایامی که توجه به موسیقی کمتر است، ایده خوبی است که باید توسط سایر آهنگسازان و گروه‌های موسیقی نیز جدی گرفته شود. استقبال از کنسرت‌های مذهبی در ایام ماه محرم که موسیقی به حالت تعطیل درمی‌آید گواه این ادعاست که در این ایام هم به موسیقی نیاز است اما موسیقی‌ای که متناسب با این ایام باشد. اجرای رپرتواری از این کنسرت می‌تواند برای سال آینده و سال‌های آینده تکرار شود. به هرحال همه‌ساله مخاطبان جدیدی به فضای هنری و موسیقی اضافه می‌شود، اما بد نیست که در زمانی که اجرای «هلال کاروان» به پایان رسیده‌است، مسئولان به فکر ایام محرم و صفر سال آتی باشند که علاوه بر اجرای این کنسرت، کارهای جدیدی با محور این ایام تولید شود تا چرخه تولید موسیقی‌های مذهبی همواره فعال بماند.

کد خبر 100210

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز