براي مدت نامحدودي در يخچال مي‌مانند تا شايد يك روز در يك موقعيت ويژه به كارتان بيايند. اما واقعيت اين است كه اين غنائم داروخانه‌هاي خانگي، همانقدر كه شفابخش هستند مي‌توانند مضر و خطرناك هم باشند. نگهداري و مصرف داروها قواعدي دارد كه اگر آنها را رعايت نكنيد، ممكن است هزينه زيادي متحمل شويد؛ هزينه‌اي كه خداي ناكرده گاهي به قيمت جان و سلامتي‌تان تمام مي‌شود. دكتر سارا فخريان، داروساز، نكات مهمي را درباره مصرف دارو به ما مي‌گويد كه شايد خيلي از آنها را قبلا نشنيده باشيد. اين 7نكته را به‌خاطر بسپاريد تا هم داروها با بدنتان مهربان‌تر باشند و هم بلا از جانتان دور شود.
- مراقب تداخل داروها باشيد
وقتي پزشكتان دارويي را براي شما تجويز مي‌كند، حتما به او بگوييد كه در حال حاضر از چه داروهايي استفاده مي‌كنيد. حتي اگر اين داروها، جزو داروهايي باشند كه فروش آنها بدون نسخه آزاد است. تداخل داروها، با داروهاي بدون نسخه گرچه خفيف و غيرمعمول است، اما غيرممكن نيست. حداقل اين است كه مي‌تواند تأثير دارويي را كه مي‌خوريد، كم كند. مثلا اگر پزشك برايتان قرص آرام‌بخش يا خواب‌آور تجويز كرده، بايد ساير قرص‌هاي مسكن را كنار بگذاريد. اگر براي فشار خون بالا، افسردگي، بيماري‌هاي قلبي، بيماري قند يا تيروئيد، داروهايي استفاده مي‌كنيد، نبايد داروي سرماخوردگي بخوريد. در يك كلام بايد گفت حتي براي مصرف داروهاي بدون نياز به نسخه هم بايد با پزشك مشورت كنيد.
- تأثير غذا بر دارو
به جز تأثيري كه داروها روي يكديگر مي‌گذارند، مواد غذايي مصرفي شما هم مي‌توانند با داروهايتان تداخل پيدا كنند. اگر غذاهاي چرب بخوريد، سرعت تخليه معده‌تان كمتر مي‌شود و در نتيجه دارو هم براي مدت طولاني‌تري در معده‌تان باقي مي‌ماند. ايراد اين اتفاق، مشكلاتي مثل تأخير در جذب دارو از دستگاه گوارش يا تخريب دارو در اسيد معده است. شيوه غذا خوردن شما هم مي‌تواند بر نحوه جذب دارو تأثير بگذارد. اگر دارو را با مقدار زيادي آب بخوريد، سريع‌تر حل شده و زودتر هم جذب مي‌شود. اگر دارو همراه با غذا يا نزديك به زمان صرف غذا خورده شود، به‌دليل اينكه دستگاه گوارش شما پركارتر شده است، معمولا زودتر جذب مي‌شود. اين مسئله از 2جهت اهميت دارد؛ اول اينكه به جذب سريع‌تر و بهتر دارو كمك مي‌كند و دوم اينكه داروهايي را كه ماندن آنها در دستگاه گوارش باعث تخريب مي‌شود (مثل پروپرانولول)، زودتر از بدن خارج مي‌كند.
- قرص را با شير و چاي نخوريد
شايد عادت داشته باشيد قرصتان را با چند جرعه شير بخوريد يا با يك ليوان چاي گرم. اما بايد بدانيد كه مصرف همزمان شير با بعضي از داروها مثل آهن و اغلب آنتي‌بيوتيك‌ها تداخل ايجاد كرده و موجب كاهش تأثير اين داروها مي‌شود. بهتر است داروهاي خوراكي جامد را همراه با يك ليوان آب مصرف كنيد نه شير. مصرف همزمان دارو با مايعات داغ هم موجب كاهش اثرات آن خواهد شد. مصرف همزمان چاي و يا قهوه به همراه برخي املاح نظير آهن و كلسيم هم عامل كاهش جذب اين املاح است. از سوي ديگر مصرف چاي يا قهوه با برخي داروها موجب افزايش اثر و در نتيجه افزايش عوارض جانبي آنها مي‌شود. البته تداخل دارويي مي‌تواند به‌صورت كاهش اثرات داروها و يا افزايش اثر آنها و در نتيجه افزايش عوارض ناخواسته دارويي بروز كند. در كنار اين همه هشداري كه داديم، يك نكته مثبت هم بگوييم؛ مصرف قرص‌هاي آهن با آب مركبات، به‌دليل وجود ويتامين C موجب جذب بهتر آهن مي‌شود .
- اين داروها بدون نسخه مجازند
درست است كه روي بسته بيشتر داروها نوشته شده كه فروش بدون نسخه پزشك ممنوع است اما در قوانين دارويي كشور، برخي داروها هم وجود دارند كه بدون نياز به نسخه، خريد و فروش مي‌شوند. اينها داروهايي هستند كه اگر مطابق دستور مصرف شوند عوارض جانبي چنداني ندارند و مي‌توانند براي خوددرماني مورد استفاده قرار گيرند؛ مثل داروهاي سرماخوردگي و.... داروهاي بدون نياز به نسخه پزشك در ايران عبارتند از: انواع مكمل‌ها، آسپيرين، ايبوبروفن، ناپروكسن، باكلوفن، استامينوفن، آنتي‌هيستامين‌هايي مثل ديفن‌هيدرامين، كلرفنيرامين، كلماستين، هيدروكسي زين، پرومتازين، لوراتادين، زادتيتن، داروهاي سرفه مثل اكسپكتورانت و دكسترومتورفان. البته درباره اين داروها هم بايد نكاتي را رعايت كرد. مثلا مصرف بيش از حد اين داروها مضر است و بايد به قدري كه در بروشور دارو نوشته شده يا پزشك داروساز توصيه كرده مصرف كنيد. يادتان باشد افرادي كه در شرايط خاص قرار دارند، مثل نوزادان، خردسالان، افراد سالخورده، زنان باردار و شيرده و افراد مبتلا به بيماري‌هاي مزمن (مثل فشار خون، ديابت، نارسايي كبدي و كليوي و...) بايد با احتياط اين داروها را استفاده كنند.
- كدام دارو را كي بخوريم؟
مصرف دارو در زمان مناسب، مي‌تواند تأثير آن را بيشتر كند. بهتر است برخي داروها را قبل از غذا، برخي را حين غذا خوردن و برخي را بعد از غذا مصرف كنيد. مكمل‌هاي آهن را با غذا مصرف كنيد تا باعث احساس سوزش معده نشوند. داروهاي فشارخون را بهتر است صبح مصرف كنيد چون فشارخون هنگام صبح بالا‌تر است. داروهاي تيروئيد هم جزو آن دسته از داروهايي هستند كه مصرف ناشتاي آنها نتيجه بهتري دارد. داروهاي رفلكس و سوزش سردل را بايد قبل از غذا بخوريد و البته همينطور داروهاي مربوط به پوكي استخوان را. مگر اينكه در مورد آخر، پزشك چيز ديگري تجويز كرده باشد. در مقابل، بهتر است مولتي ويتامين‌ها، داروهاي ضد‌حساسيت و داروهاي پايين‌آورنده كلسترول را بعد از غذا بخوريد.
- يك تاريخ حياتي
روي بسته‌بندي داروها تاريخ توليد و انقضا درج شده. اين تاريخ درباره قرص‌ها در حاشيه بالايي آنها ثبت مي‌شود و معمولا براساس تاريخ ميلادي است كه با علامت اختصاري EXP روي بسته مشخص مي‌شود. قبل از مصرف هر دارويي، تاريخ آن را به دقت بررسي كنيد. مصرف داروي تاريخ گذشته مي‌تواند آسيب جدي به بدنتان وارد كند چون داروها بعد از تاريخ انقضا، تغييرات شيميايي مي‌كنند يا شرايط استريليزه آنها از بين مي‌رود و يا در بهترين حالت، تأثيرشان را از دست مي‌دهند.
- مسموميت دارويي در كمين است
مسموميت دارويي يكي از موارد اورژانسي است كه درصورت اتفاق‌افتادن، بايد اقدامات درماني را فورا شروع كنيد. اين وضعيت به موقعيتي گفته مي‌شود كه فرد بيش از ميزان مصرف، دارو دريافت كرده يا دارو به موقع از بدن او خارج نشده باشد. مصرف خودسرانه يا اشتباه دارو هم مي‌تواند به مسموميت دارويي منجر شود. مسموميت‌هاي دارويي معمولا با اين علامت‌ها نمود پيدا مي‌كنند:
تنفس‌هاي تند يا حالت تهوع، سردرد و سرگيجه، گشادي مردمك چشم، استفراغ، اسهال يا يبوست شديد، درد شكم، اتساع شكم، تعريق زياد، كاهش تعداد تنفس، حالت شوك، اغما يا تشنج. البته اينها همه در مواردي است كه عامل ديگري نتوان براي آنها پيدا كرد و اين علائم بعد از مصرف دارو بروز پيدا كرده باشند.
اگر كسي از اطرافيان شما دچار مسموميت دارويي شد:
1- او را نزد پزشك برده يا به نزديك‌ترين مركز درماني برسانيد.
2- حين انتقال بيمار به مركز درماني، داروهايي را كه معمولا مصرف مي‌كند، داروي جديد و داروهايي كه در كيف و وسايل اوست همراهتان ببريد. دانستن اينكه كدام دارو باعث بروز اين علائم شده كمك زيادي به درمان او مي‌كند.
3- اگر فرد دوز زيادي از دارو را به قصد خودكشي يا به اشتباه استفاده كرده، تا زمان رسيدن به مراكز درماني او را وادار به استفراغ كنيد. براي اين كار حلق او را تحريك كنيد يا آب نمك غليظ به خورد او بدهيد. اما اگر فرد مسموم، حالت خواب‌آلودگي دارد يا مدت زيادي از مصرف دارويش گذشته، شست و شوي معده و استفراغ فايده‌اي ندارد، چون دارو وارد سيستم خون شده بنابراين به سرعت او را به مركز درماني ببريد. يادتان باشد در چنين شرايطي او را مجبور به استفراغ نكنيد چون استفراغ در حالت نيمه هشياري، مي‌تواند منجر به خفگي شود.
- از اين شماره‌ها كمك بگيريد
اگر با موقعيت مبهمي درباره مصرف داروها مواجه شديد يا سؤالاتي درباره دارويي كه مصرف مي‌كنيد داشتيد، بهترين راه اين است كه با پزشك خود مشورت كنيد. اما اگر به پزشكتان دسترسي نداريد، با شماره تلفن 1490كه سامانه پاسخگويي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است تماس بگيريد و سؤالات‌تان را از مشاوران بپرسيد. مركز داروپزشكي 13آبان هم با شماره تلفن 82101، داروسازان و پزشكان مشاوري دارد كه به شما درباره داروهاي خاص اطلاعات مورد نياز را خواهند داد.
نظر شما